Millət vəkili Pompeoya məktub yazdı - Mətn

Bu milləti millət edən, bu vətəni Vətən edən dəyərlər hamımızındır. Biz onlarsız biz olmazdıq.

Torpağımızın hər qarışı uğrunda hər an can qurban etməyə hazır olduğumuz kimi, dilimizin hər sözünü, elimizin hər nəğməsini, analarımızın barmaqlarından və istedadından doğmuş hər xalını, hər əski daşımızı, qalamızı, tikilimizi, bu yudun hər böyük övladını də eyni məhəbbət və fədakarlıqla daim qorumalıyıq.
Sərvətlər qədrini bildikcə, göz bəbəyin kimi qoruduqca sənindir.

Onlara doğru əsən soyuq yellərə, uzanan əllərə laqeyd qalırsansa, daha ciddi təhlükələrin bir gün başının üstünü alacağına şübhə etmə.

Sübut arxada qalan qəmli tarixçələrdir.

Nizami Gəncəvi Azərbaycan xalqının iftixar qaynaqlarındandır.

Əbədi vüqar və zövq daşıyıcılarımıza isə, əlbəttə ki, həmişə ikiqat, üçqat həssaslıqla yanaşmalıyıq.
Nizamiyə münasibətdə bizi nigaran qoyan mövqelər səngimirsə, günahı ilk növbədə özümüzdə aramalıyıq.
Şəxsən mən bir ədəbiyyatçı, söz adamı olaraq ən əvvəl özümü suçlu sayıram.

Demək, az yazmışam, az demişəm, Azərbaycan sərhədlərindən kənarlarda Azərbaycan şairi Nizamini yetərincə və lazımi səviyyədə təqdim etməmişəm ki, belə istənilməz hallar ortaya çıxır.

Ona görə də mən özümü də, digər səriştəsi, imkanı, gücü çatanları da bu müqəddəs qoruyuculuq səmtində müdam səfərbər olmağa dəvət edirəm.

Elə həmin səbəblərdən də ABŞ Dövlət Katibi M.Pompeonun Nizami Gəncəvi ilə bağlı bir xətasından sonra mən dərhal televiziya vasitəsilə fikrimi bildirdim. Lakin yazılı şəkildə həyata keçirilmiş bir hərəkətə qarşı şifahi cavabı (hərçənd televiziya müsahibəsi də yazının bir ayrı şəklidir) az saydım.

ABŞ Dövlət Katibinə rəsmən məktub yazıb göndərdim və ümid edirəm ki, cavab da alacağam.

Həmin məktubun ana dilimizdə olan mətnini diqqətinizə təqdim edirəm.

AMERIKA BIRLƏŞMİŞ ŞTATLARININ DÖVLƏT KATİBİ CƏNAB MAYKL POMPEOYA

Hörmətli Dövlət Katibi!

Dekabrın 21-də ilin ən uzun gecəsinin bitərək işığı artan günlərin başlanması münasibətilə İran xalqına ünvanladığınız təbrik nəcib hisslərin ifadəsi təsiri bağışlayır və ölkələr, xalqlar arasında anlaşmanın, mehribanlığın dərinləşməsinə yönəlmiş addım kimi diqqətəlayiqdir.

Qısa təbrikinizdə Siz XII əsrin dahi Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin “Leyli və Məcnun” poemasından 2 misranı iqtibas gətirmisiniz. Bu da ilk baxışdan xoş təəssürat oyadır. Ölməz söz ustasının 8 əsr öncə yazdığı “Hər ümidsizliyin arxasında bir ümid, hər qaranlığın ardında bir işıq var” kimi müdrik fikrinə XXI əsrdə dünyanın ən qüdrətli dövlətinin rəhbərlərindən birinin müraciət etməsi, o sətirləri mahiyyətcə siyasi bir mətn içərisində istifadə etməsi düşündürücüdür. Deməli, Nizami Gəncəvi də, onun sözü də yaşayır, həm də yalnız tarix yadigarı kimi yaşamır, həmin fikirlər köhnəlməyib, bu gün də müasir səslənir və insanlara gərəklidir.
Lakin imzaladağınız mətndə buraxılmış bir acınacaqlı səhv narahatlıq oyadır. Təbrikinizlə Siz İranın fars əhalisini sevindirmiş olsanız da, bəlkə də özünüz istəmədən Azərbaycan xalqını məyus etmişsiniz.
Nizami Gəncəvi Sizin mətndə yanlış olaraq göstərildiyi kimi fars şairi deyil.

Nizami Azərbaycan şairidir, 1141-ci ildə Azərbaycan şəhəri Gəncədə doğulub, ömrü boyu bu şəhərdə yaşayıb, bütün əsərlərini Gəncədə yaradıb, 1209-cu ildə Gəncədə vəfat edib, bu gün də onun Azərbaycandakı movzoleyi bütün xalqın ən uca tutduğu ziyarət yerlərindəndir.

Azərbaycanın paytaxtı Bakıda, eləcə də Gəncədə və digər şəhərlərimizdə Nizaminin abidələri ucalır, adına rayonlar, küçələr, meydanlar, müəssisələr var, əsərləri tədris edilir, irsi öyrənilir, haqqında araşdırmalar aparılır, kitablar yazılır, filmlər çəkilir.

Azərbaycan dünyanın yeganə ölkəsidir ki, burada sevimli şairin şərəfinə Nizami adını daşıyan və müxtəlif yaş nəsillərinə aid minlərlə insan var.

Azərbaycan şairi olaraq Nizami Gəncəvinin heykəlləri bu gün İtaliyada, Misirdə, Rusiyada, Lüksemburqda və digər xarici ölkələrdə də yüksəlməkdədir.

Nizami Gəncəvi Azərbaycan xalqı üçün sadəcə görkəmli şair deyil. Nizami Azərbaycan xalqının başlıca rəmzlərindən biridir, bu xalqın milli kimliyinin, istedadının, yaradıcı gücünün vacib göstəricilərindəndir. Ona görə də Azərbaycan xalqı üçün son dərəcə əziz və qiymətli olan belə bir əbədiyaşar və dünyada məşhur övladının başqa bir xalqın nümayəndəsi kimi qələmə verilməsi, həm də bunun dünyanın ən böyük dövlətinin rəhbərlərindən biri tərəfindən edilməsi Azərbaycan Respublikasında əhalinin ən müxtəlif təbəqələri arasında təəccüb və narazılıq oyatmışdır.

Görünür Sizin təbrik mətninizdəki xəta ilkin informasiyanı təqdim edənlərdən gəlir və ümid etmək istərdik ki, burada xüsusi məqsəd güdülməmişdir.

Azərbaycan insanlarının Nizami Gəncəvi ilə əlaqədar baş vermiş bu təhrifə belə həssas münasibət göstərməsi təsadüfi deyil.

Tarix boyu Azərbaycanın yalnız torpaqlarına və sərvətlərinıə deyil, həm də böyük şəxsiyyətlərinə, mədəni irsinə, abidələrinə qarşı da təcavüz, qəsb siyasəti yürüdülmüşdür.

Sizə, ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrlərindən biri olan ölkənin yüksək təmsilçisi kimi yaxşı məlumdur ki, 30 ilə yaxındır Ermənistan Azərbaycana qarşı işğal siyasəti aparır və bunun nəticəsi olaraq ölkə ərazisinin 20 faizi Ermənistan və ona havadarlıq edən xarici güclər tərəfindən hərbi müdaxilə yolu ilə zəbt edilmiş, deportasiya və işğalın nəticəsi olaraq 1 milyon azərbaycanlı insan qaçqın və məcburi köçkünə çevrilmişdir.

Təəssüf ki, Azərbaycana qarşı müxtəlif səviyyələrdə mədəni qəsbkarlıq siyasəti indi də davam etməkdədir.
Nizami Gəncəvi Azərbaycan şairidir, lakin orta əsrlərdə Mərkəzi Asiyada mövcud olmuş ədəbi ənənəyə uyğun olaraq əsərlərini o zamanın ortaq poeziya dili olan farscada yazmışdır. Həmin dövrdə Orta Asiyadan Qafqaza, İrandan Hindistana qədərki nəhəng məkanda milliyyətindən asılı olmayaraq müxtəlif xalqların ədibləri bədii əsərlərini fars, elmi risalələrini ərəbcə yazırdılar. Bu həmin dövrkü qloballaşmanın nəticəsi idi və nəticə etibarı ilə bütöv Mərkəzi Asiyanı ortaq elmi-ədəbi məkana çevirir, mədəniyyətlərarası dilaoqa, mədəni transferə geniş imkanlar açırdı.

Bu gün də ABŞ-da ingiliscə yazan çoxlu ərəb və pakistanlı yazıçı və sairlər var, yaxud Almaniyada yaşayan, alman dilində gözəl poeziya və nəsr nümunələri doğuran onlarla türk ədibi fəaliyyətdədir. Ya Hindistan vətəndaşı olan, ana dili kimi mənimsədiyi ingiliscədə gözəl bədii əsərlər yaradan hindli qələm sahiblərini, yaxud əlcəzairli fransızdilli ərəb yazıçı və şairləri yada salaq. Yaxud rus dilində yazıb-yaratmış, dünyada tanınmış qazax, qırğız yazıçı və şairlərini götürək. Yazdıqları dili əsas sayaraq hindliyə və urduya ingilis, ərəbə fransız, türkə alman, qırğıza, qazaxa rus deyilsə doğrumu olar? Və ya elə əhalisi ingiliscə danışan Amerika Birləşmiş Ştatlarına baxaq. Bütün amerikalı yazıçı və şairlərə “ingilis ədibləri” demək ədalətli və düzgün olardımı?
Axı çox zaman insanlar milliyyətə münasibətdə göstərilən belə diqqətsizliyi ağrı ilə, çox incik qəbul edir, etirazlarını bildirirlər.

Ümumbəşəri ideyaları tərənnüm etmiş Nizami Gəncəvi lap çoxdan bütün dünyanınkı olan şairlər cərgəsindədir. O bu gün dünyanın bir çox dillərinə tərcümə edilib, oxunur, sevilir. Lakin Nizami Gəncəvi Azərbaycan xalqının övladıdır, ilk növbədə Azərbaycan şairidir və onu öz ölkəsindən, öz xalqından ayırmaq təşəbbüsləri yolverilməzdir.

Çünki əvvəllər də bəzi fars millətçiləri və erməniılər tərəfindən belə cəhdlərin olması müşahidə edilmişdir.
Dövlət Katibinin İran xalqına ünvanlanmış, ancaq dünyada hər kəsin oxuya biləcəyi təbrikində buraxılmış nöqsan da Azərbaycan insanlarında belə ehtimallar oyatmışdır ki, bəlkə bu saxta məlumat mətnin tərtibi əsnasında məqsdəli şəkildə ötürülmüşdür.

Hörmətli Dövlət Katibi!
Sizə ehtiramımı çatdıraraq belə bir ümidimi də ifadə etmək istəyirəm ki, gələcəkdə bir daha belə xətalara yol verilməyəcək, buraxılmış qüsurun da nə şəkildəsə aradan götürülməsi üçün müvafiq tədbir görüləcəkdir.

Hörmətlə:

Rafael B.Hüseynov
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı muzeyinin direktoru, akademik,
Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi Mədəniyyət Komitəsinin sədri