Azərbaycan diasporu ilə bağlı tarixi sənəd aşkarlandı - FOTO

1925-ci ilin martın 27-də Parisin Montespan küçəsi, ev №7 ünvanında Fransada Azərbaycanlılar Assosiasiyası - XX əsr tarixində Azərbaycan diasporunun ilk təşkilatı qeydiyyatdan keçib. Bu sensasiyalı açılış barədə məlumatı Azərbaycan mühacirət tarixinin tədqiqatçısı, Sovet və Azərbaycan diplomatı Ramiz Abutalıbov "Vestnikom Kavkaza" ilə bölüşüb.

"Bildiyimiz kimi, ötən əsrin 20-ci illərində bolşeviklər tərəfindən təşkil olunmuş 1920-ci il aprel çevrilişindən sonra Paris, İstanbul, Berlin, Varşava, Tehran və Təbriz məmləkətlərindən qaçan azərbaycanlı immiqrantları öz ölkələrinə qəbul edirdi. Ölkə xaricində olarkən onlar ölkənin imicini saxlamağa davam etmiş, Azərbaycan tarixi və mədəniyyətini tanıtmaq missiyasını öz üzərlərinə götürmüşlər. Belə ki, azərbaycanlı soydaşlarımızın səyləri sayəsində “Femina” Paris teatrı səhnəsində ilk dəfə 1925-ci ilin iyulun 4-də fransız dilində Üzeyir Hacıbəyovun ölməz “Arşın mal alan” bəstəkarın qardaşı Ceyhun bəyin tərcüməsi ilə səhnəyə qoyulub. Rolları Derval (Sultan bəy), Monte (Əsgər), Passani (Gülçöhrə), Maqali (Asya) və başqa fransız artistləri oynamışdılar” - Abutalıbov bildirib.

“Arxiv sənədlərinə əsasən, komediyanın səhnəyə qoyulmasını təşkil edənlərdən biri Fransa Azərbaycanlıları Assosiasiyası olub. Bu sənədlər Azərbaycan Respublikası Dövlət Ədəbiyyat və İncəsənət Arxivi, eləcə də Üzeyir Hacıbəyovun Bakıdakı ev-muzeyinə verilməsi üçün illər əvvəl mənə təslim edilib. Amma məndə Assosiasiyanın mövcudluğunu təsdiq edəcək heç bir sənəd yox idi. Lakin bir neçə gün bundan qabaq gürcüstanlı alim, tarix elmləri doktoru Georgi Mamulia mənə möhtəşəm hədiyyə - Assosiasiyanın qeydiyyata alınması haqqında sənəd, onun nizamnaməsi, idarə heyəti və üzvlərinin siyahısını göndərib” - Ramiz Abutalıbov bildirib.

"Təşkilatın yaradılmasının məqsədi – azərbaycanlı mühacirlərin fransız cəmiyyətinə inteqrasiyası, Azərbaycan tarixi və mədəniyyətinin Fransa vətəndaşlarına tanıdılması olub. Məşhur fransız alim indologisti, akademik Emil Senar Assosiasiyanın fəxri prezidenti, bakılı vəkil, “Bosfor və Dardanel: hüquqi aspektlər” monoqrafiyasının müəllifi Qasım Qasımzadə prezident, Azərbaycanın Gürcüstan Respublikasındakı keçmiş diplomatik nümayəndəsi Fariz bəy Vəkilov və fransız şərqşünası və islam dini tədqiqatçısı Lüsen Buva vitse-prezidentləri seçilib” - ictimai sənədlərə görə Ramiz Abutalıbov qeyd edib.

“Ümumilikdə, həmin gün Assosiasiyaya 71 nəfər daxil olub. Birliyin katibi və xəzinədarı Parisin siyasi elmlərin məktəbinin məzunları Rəşid bəy Topçubaşov, Abbas bəy Atamalıbəyov təyin ediliblər.

Əlimərdan bəy Topçubaşov başda olmaqla Azərbaycan diplomatik missiyasının bütün əməkdaşları Assosiasiyanın üzvləri idilər - Əsədullayev qardaşları, Zülqədarovlar, Hacınski, gələcək yazıçı Banin, onun bacısı Kübra xanım və başqaları. Bu il Fransa Azərbaycanlıları Assosiasiyası tərəfindən Parisdə tamaşa qoyulan "Arşın mal alan" komediyasının 90 illik yubileyinin keçirilməsi planlaşdırılır”, - Azərbaycan mühacirətinin tədqiqatçı deyib.

Nərgiz