26 Aprel 2022 21:22
4 163
12 Punto 14 Punto 16 Punto 18 Punto

Rusiyanın Ukraynada apardığı, rəsmi adı Donbasda xüsusi əməliyyat, əslində isə tammiqyaslı müharibə bu prosesin icrasını bilavasitə həyata keçirən ölkənin müdafiə naziri Sergey Şoyqu ilə bağlı bir sıra məqamları da diqqət mərkəzinə gətirib. Rusiya daxilində və xaricdəki KİV-lərdə müharibədəki ilk uğursuzluqlardan sonra S.Şoyqunun səhhətində problemin yaranması, onun xəstəxanya yerləşdirilməsi, həbs edilməsi və yaxud prosesdən kənarlaşdırılmasınadək ən müxtəlif fərziyyələr özünə yer tapıb. Düzdür, son nəticədə bu fərziyyələr təsdiqlənməyib, ancaq bu müddət ərzində S.Şoyqunun uğursuzluqdan dolayı hansı hislər keçirdiyini təxmin etmək o qədər də çətin olmaz.

Teleqraf.com bildirir ki, ümumiyyətlə, kifayət qədər müəmmalı və maraqlı persona olan S.Şoyqu daşıdığı vəzifə etibarilə Rusyada çox mühüm şəxs hesab olunur və hər zaman diqqət mərkəzindədir. Doğrudur, S.Şoyqu Rusiyada hakimiyyət ierarxiyasının ilk beşliyinə (prezident Vladimir Putin, qanunverici hakimiyyətin iki palatasının başçıları – Vyaçeslav Volodin və Valentina Matviyenko, hökumət başçısı Mixail Mişustin və Ali Məhkəmənin sədri Vyaçeslav Lebedev) daxil olmasa da proseslərə təsir imkanları, nüfuz və Rusiya qarşısında xidmətləri (hər halda rəsmi Moskva belə hesab edir) baxımından ilk beşliyə daxildir.

Yeri gəlmişkən, Sergey Kujuqetoviç özü müsahibəsində dəfələrlə soyadının ikinci hecasına vurğu qoymağın düzgün olduğunu bildirib

Ancaq rusdilli bir şəxs üçün Rusiya müdafiə nazirinin soyadı adi səslənmir – “Şoyqu”. Bununla belə, Sergey Kujuqetoviçin Rusiya və Sovet İttifaqı ilə çoxdankı və sıx əlaqələri var. O, özünü vətənpərvər və rusiyalı hesab edir. Baxmayaraq ki, onun atası müstəqil Tannu-Tuva dövlətində doğulub yaşayıb. Bəlkə də çoxları bu haqda eşitməyib. Axı bura bir vaxtlar Çinin ərazisi olub...

Tuva Xalq Respublikası

Uryanxay diyarı (Rusiya imperiyasında Tuva Uryanxay, tuvalılar uryanxlar adlandırılırdı) uzun müddət Çinin mülkü idi. Ancaq burada rus kəndlilər çoxaldıqca, rus protektoratı altına keçmək istəyi də bir o qədər güclənib. Bu, 1914-cü ildə baş verir. 1917-ci il inqilabından sonra tuvalılar öz müqəddəratını təyin etmək kursu götürürlər. Lakin yalnız 1921-ci ildə çinlilərə, monqollara və kolçakçılara qarşı vuruşaraq Tuva müstəqil olur. Bir ay sonra, sentyabrın 24-də yeni dövlətdə oğlan – Kujuqet Sereeviç Şoyqu dünyaya gəlir.

1944-cü ildə Tuva muxtar vilayət kimi RSFSR-in tərkibinə daxil olub

Əsl soyadı

Dəqiq desək, pasport masasında gələcək nazirin atasının adını soyadı ilə qarışdıraraq belə qeydə alıblar – indi bu tuvalıya kim nə deyə bilər? Əslində, əgər milli adət-ənənələrə əməl etməli olsaq, köçəri maldarın oğlunun adı Şoyqu Kujuget Seree-oğlu olmalı idi. Və müdafiə naziri, bu məntiqi davam etdirərək, pasportda Sergey Kujuget Şoyqu-oğlu və ya Sergey Şoyquyeviç Kujuget yazılmalıdır. Ortaya belə bir səhv çıxıb...

Şoyqunun milliyyəti

Adətən Şoyqunun milliyyətindən danışarkən o, tuvalı kimi müəyyən edilir. Bu, tamamilə doğru deyil, baxmayaraq ki, yerli köklər görünüşdə olduqca izlənilə bilər. Fakt budur ki, Sergey Kujuqetoviçin anası – Aleksandra Yakovlevna (qızlıq soyadı Kudryavtseva) əslən Oryoldan olan rus idi. Belə çıxır ki, müdafiə naziri yarı tuvalı, yarı rusdur. Lakin onun damarlarında daha çox qan və millətin qarışdığına dair şübhələr var.

Sergey Şoyqu (aşağıda sağda) valideynləri və böyük bacısı Larisa ilə. Larisa 10 iyun 2021-ci ildə COVID-19-la bağlı insult səbəbindən Moskvada vəfat edib

Belə ki, geniş yayılmış versiyalardan birinə (rəsmi olaraq təsdiqlənməmiş) görə, Aleksandra Yakovlevnanın atası əslən yəhudi olan köhnə inqilabçı Yakov Vasilyeviç Rivlin idi. Ancaq Şoyqunun ana babası haqqında demək olar ki, heç nə məlum olmamasının əsl səbəbi onun milliyyətində deyil, 1929-cu ildə repressiyaya məruz qalmasındadır. O illərdə tərcümeyi-haldakı bu cür məlumatlar partiya xətti ilə irəliləyişlərə son qoyurdu. Deyirlər, buna görə də Aleksandra Yakovlevna mənşəyini gizlədir. Axı o, Tuva Muxtar Sovet Sosialist Respublikası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin planlaşdırma şöbəsinin müdiri vəzifəsinə qədər yüksələrək yaxşı karyera qurmuşdu.

Bəs ata Kujuqet Sereeviç? O da partiya xətti üzrə işləyib, maldarın az savadlı oğlu olaraq parlaq karyera qurub: Sov.İKP Tuva vilayət komitəsinin katibi və Tuva MSSR Nazirlər Soveti sədrinin müavini olub. Bəli, bu status “moskovski” deyil, lakin yerli səviyyədə kifayət qədər layiqlidir. Təqaüdə çıxdıqdan sonra Kujuqet özünü Tuvanın tarixi və mədəniyyəti haqqında kitablar yazmağa həsr edib. O, bu kitablarda öz mənşəyi haqqında da danışırdı.

Bəziləri iddia edir ki, Kujuqet Sereeviç Şoyqu ömrünün sonuna qədər az savadlı qalıb, kitabları isə onu əvəzindən ədəbi zəncilər yazıb

Şoyqunun əcdadları haqqında nə məlumdur?

Əlbəttə, ağsaqqal Şoyqunun “Tannu-Tuva. Göllər və mavi çaylar ölkəsi” kitabında söylədiyi hər şeyə etibar etməyə dəyməz. Göllər və mavi çaylar ölkəsi” deməyə dəyməz. Burada həqiqət fantastika və xalq əfsanələri ilə yanaşı mövcuddur. Amma bunun arxasında qaranlıq keçmiş axtarmaq da lazım deyil. Çox güman ki, ailənin tarixi bu şəkildə – atadan oğula – qismən unudulmuş və nəsillər boyu uydurma və miflərlə örtülüb. Mən şəxsən hesab edirəm ki, Kujuqet Sereeviç gizlənmir, sadəcə olaraq öz şəcərəsini yaxşı bilmir.

Artıq qeyd olunan kitabda o, nəslin üç qolu haqqında danışır: müvafiq olaraq Kujuqet Ak-ool, Kujuqet Arapaya və Kujuqet Sereen – müvafiq olaraq onun ulu babası, babası və atası. Bununla belə, o, Kujuqet qəbiləsinin banisi, tayqanın ruhu ilə tanış olub varlanan maldar Çudek-ooldan da bəhs edir. Lakin bu hekayə “Gümüş cilov və yular Bay-Tayqanın ustad ruhundan hədiyyədir” adlı Tuva xalq nağılının demək olar ki, sözbəsöz təkrarıdır. Bəli, onun baş qəhrəmanı da Kujuqet Çudek-ool adlanır.

Beləliklə, mənə elə gəlir ki, bu istiqamətdə “qazıntı aparmağın” sadəcə, mənası yoxdur. Belə görünür ki, Sergey Kujuqetoviç Şoyqunun Tuvadan gəldiyi nəsil birbaşa yarıməfsanəvidir və onun köklərini illərin reseptinin arxasında tapmaq sadəcə olaraq mümkün görünmür.

P.S. Məqalənin hazırlanması zamanı Konstantin Şeqolyevin “Rusiyada kim kimdir. İcra hakimiyyəti və Kujuqet Sereeviç Şoyqunun “Tannu-Tuva. Göllər və mavi çaylar ölkəsi” kitabından istifadə edilmişdir.


Müəllif: Səxavət Həmid