Mironenko: “Münaqişənin memarı Putinin adamıdır” – Müsahibə

Viktor Mironenko Rusiya Elmlər Akademiyasının Avropa İnstitutu yanında Ukrayna Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəridir. Habelə keçmiş SSRİ tarixçisi və politoloq olan Mironenko Rusiya cəmiyyətinin demokratik düşərgəsini təmsil edir. Ukraynada doğulan siyasətçi hazırda Moskvada yaşayır.

Teleqraf.com onun Ukrayna mediasına müsahibəsini təqdim edir:

- Viktor İvanoviç, gəlin son hadisələrdən başlayaq. Putinin köməkçisi Vladislav Surkovun “Ukrayna istiqamətində gedişat dəyişir” ifadəsindən sonra istefa verməsi, sizcə, dəyişikliyə işarədirmi?

- Birincisi, bu məlumat hələ Kreml tərəfindən təsdiqlənməyib. Bunu Surkovun özü deyil, yaxın adamı Aleksey Çesnakov səsləndirdi. Eyni zamanda, istefa qərarı hələ imzalanmayıb, Surkov Rusiya prezidentinin köməkçisi olaraq qalır.

Məlumdur ki, Ukraynaya qarşı müasir Rusiya siyasətinin memarı Vladislav Surkovdur. Görünür, vəziyyətin başqa istiqamətə yönəldiyini hiss etdi və birtəhər bu durumdan çıxmaq lazım gəldi. Ancaq necə çıxdığı bəlli deyil. Təəssüf ki, münasibətlər arzuolunmaz bir yerə çatdı. Mövcud Ukrayna-Rusiya qarşıdurması gələcək illər üçün ölkələrimizin əsas siyasi problemi olaraq qalacaq. Hər ikisinin də ehtiyacı olan müasirləşmə əsas maneələrindən biridir.

“Dəyişiklik” məsələsinə gəlincə, bunu hələ görmürəm. Sevinirəm ki, Ukrayna Prezidenti Vladimir Zelenski heç olmasa, rusiyalı həmkarı Vladimir Putinlə “Normand formatı” və ya başqa bir şəkildə söhbətə başladı. Amma problem əslində daha dərin və daha mürəkkəbdir. Siyasətdə zamanla düzəldilə bilməyən qərarlar qəbul etməkdən çəkinmək lazımdır. “Heç vaxt heç vaxt demə”, bir siyasətçi üçün qızıl qaydadır. Krımla bağlı qərar düzəldilə bilməz. Rusiyada yaxın tarixi dövrdə heç bir administrasiya onu Ukraynaya qaytarmağa razılıq vermir. Eləcə də heç bir Ukrayna rəhbərliyi Krımı rus ərazisi kimi tanımır.

- Həqiqətən indiki məqamda Krım həll edilmədən qalacaq problem kimi görünür. Ancaq Donbas məsələsində bu həll mümkündür? Vladimir Putində belə bir arzu var?

- Bu günə qədər Vladimir Putinin bu münaqişəni həll etmək istəyini ifadə edən hər hansı bir hərəkəti və ya sözünü görmürəm, eşitmirəm. Putini Parisdə dördlüyün iclasında gördük, mövqeyini eşitdik. Tamamilə qətiyyətlə hesab edir ki, münaqişə Minsk razılaşmalarında yazıldığı kimi həll olunmalıdır. Ancaq bu mexanizm işləmir. Buna nail olmaq mümkün deyil.

Əlbəttə, Minsk razılaşmaları var. Ancaq bu bir doqma deyil. Vaxt keçdi. Vəziyyətlər dəyişdi. Ukrayna rəhbərliyində hər iki ölkə üçün qəbuledilməz vəziyyətdən çıxış yolu tapmaq istəyən yeni insanlar meydana çıxdı. Bəlkə mövqelərimizi yenidən nəzərdən keçirməyin vaxtı gəlib? Ancaq bu günə qədər heç bir rus siyasətçisindən - nə prezidentdən, nə də Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbərliyindən eşitməmişəm ki, masada oturub Ukraynanın yeni rəhbərliyi ilə yeni həll yolları axtarmağa hazırıq. Buna görə, bu günə qədər heç bir dəyişiklik yoxdur, bir işarə də görmürəm.

- Bu il Donbasda sülhün bərqərar olacağına inanmırsınız?

- İnanmıram. Donbas da Abxaziya və Dnestryanı və digər bölgələrdəki münaqişələr kimi dondurulub. Yeganə ümid budur ki, heç olmasa separatçılar və Ukrayna Silahlı Qüvvələri təmas xəttində bir qədər sakitləşib. Ancaq mənə elə gəlir ki, sülhməramlı kontingentlərin iştirakı olmadan sabitliyə və həllə nail olmaq mümkün olmaz.

Digər yandan istəməzdim ki, Ukraynada hər şey yalnız Rusiya rəhbərliyinin və şəxsən Vladimir Putinin mövqeyindən asılı olsun. Onlardan çox şey asılıdır. Bir daha vurğulamaq istəyirəm: Rusiya rəhbərliyinin hadisəyə görə təqsiri və məsuliyyəti Ukrayna rəhbərliyinin günahından daha böyükdür. Münaqişənin silahlı mübarizə mərhələsinə keçdiyi bir vaxtda Ukrayna buna hazır deyildi. Mənim fikrimcə, Rusiya rəhbərliyi atılması mümkünsüz addımları atdı.

Surkovun hazırladığı Rusiyanın hazırkı siyasətini dərin səhv hesab edirəm. Hər şeyin Putinin düşündüyündən asılı olduğunu da deyə bilmərik. Putinin bir gün gedəcəyini və hər şeyin dəyişəcəyini gözləmək və ümid etmək olmaz. Hesab edirəm ki, özümüz tərəfindən heç bir şey edilməsə, vəziyyət dəyişməyəcək. Artıq Zelenski administrasiyası bunu etməyə başlayıb, mən onu dəstəkləyirəm. Çünki bu gənc uşaqlar sabah Putinin fikrini dəyişəcəyini və nəyisə dəyişməyə başlayacağını düşünmürlər. Gözləmirlər, amma bu gün bu problemin necə həll ediləcəyini və sabah dünyada, Avropada və hər iki ölkədəki vəziyyətin dəyişəcəyi zaman həlli asanlaşdırmaq üçün nə edilə biləcəyini düşünürlər.

- Sual yaranır: bir tərəfdən vəziyyətdən çıxış yolunun axtarıldığını, digər tərəfdən bu münaqişənin dondurulduğunu deyirsiniz. Bu, ziddiyyətli deyil?

- Xeyr. Münaqişənin sistemli həlli, həmçinin onu yaradan ziddiyyətlər sadə həlli nəzərdə tutmur, bu barədə danışırıq. Belə bir sistemli bir həll yolu haqqında danışsaq, Rusiya və Ukraynada çox ciddi, böyük siyasi dəyişikliklər, irəliləmələr tələb olunacaq. Məsələn, elə Avropa Birliyinin özündə də. İnanıram ki, daha böyük bir iqtisadi layihə, məsələn, həm Rusiyanın, həm də Ukraynanın iştirak edə biləcəyi bir Avropa layihəsi, bir müddətdən sonra, hazırda ölkələrimizin qarşılıqlı fəaliyyətinə mane olan problemləri həll etmək üçün bir fürsət verə bilər. Qarşıdurma ehtimalından sığortalanan modelləri axtarmağa başlamaq lazımdır.

Əminəm ki, avropalılar Ukraynanın Avropaya inteqrasiya istəklərinə daha qətiyyətlə cavab verməkdən imtina edərək, səhv etdilər. Aydındır ki, onlar Rusiyasız Çin və ABŞ-la rəqabət edə biləcək “Böyük Avropa” yaratmağın mümkün olmadığına inandılar və haqlı olaraq inanırlar. Rusiyasız Avropanın təhlükəsizliyini təmin etmək də mümkün deyil. Buna görə də Ukraynanı və Ukraynanın Avropaya inteqrasiyasını dəstəkləyən Avropa Birliyi həmişə Rusiyaya baxır: Moskva Kiyevlə bağlı bu və ya digər addıma necə reaksiya göstərəcək?

Ancaq burada, mənim fikrimcə, avropalılar səhv hesabladılar. Avropa Birliyi inteqrasiya prosesinə başlasa, daha doğru olar. Fakt budur ki, Ukrayna Aİ-də olmasa da, Rusiyanın saatı geri çevirə biləcəyi barədə hələ də xəyallar var. Rusiya və Ukrayna arasında, Sovet İttifaqı illərində mövcud olan əlaqələri bərpa etməyin mümkün olduğunu söyləyənlər var. Rusiya siyasətçiləri bu xəyaldan nə qədər tez qurtulsalar, ehtimal ki, Rusiyanın özündə də müsbət dəyişiklik başlayacaq.