Çörəyin 30 faizi tullantı olur - Araşdırma

Ekspert: “Mağazalarda çörək satılmadıqda sexə qaytarılır, onu isladıb yenidən bişirilən çörəyə vururlar”

Adətən, zibilliklərdə tullantılar arasında ilk gözümüzə sataşan çörək olur və bu, bizi narahat edir. Bəs görəsən, ümumilikdə tələbatdan artıq istehsal edilən və tullanan çörəklərdən necə istifadə edilir?

Xarab çörək

Azad İstehlakçılar Birliyinin sədri Eyyub Hüseynovun sözlərinə görə, ölkəmizdə çörəyin təxminən 30 faizi tullantıya çevrilir: “Buna da səbəb olan bir neçə amil var. Birincisi, kəndlinin öz əkdiyi buğdadan un üyüdüb çörək əldə edə bilməməsidir. İkincisi, çörəyin, onun hazırlandığı unun və ya istifadə olunan avadanlıqların nasaz olmasıdır. Belə olduqda qısa müddətdə - 1 sutka ərzində çörək xarab olur. Bu cür çörəyi yedikdə ciddi mədə-bağırsaq xəstəliyinə səbəb ola bilər.

Mikrobun təsiri nəticəsində çörək qısa müddətdə atılmağa məcbur olur. Çox təəssüflər olsun ki, Azərbaycanda satılan unun etiketi üzərində 90 faizinin üzərində buraxılış tarixi yazılmır. Unun saxlanma müddəti isə bir ildən artıq deyil. Həmçinin un pis şəraitdə saxlanılır, ona güvə yoluxur, nəticədə çörək keyfiyyətsiz olur və tullanır.

Ölkəmizdə israfçılıq alışqanlığı da çörəyin atılmasına səbəb olur. Bu barədə yanlış cəhətlərdən biri də əhalinin isti çörəyə üstünlük verməsidir.

Əslində soyuq, boyat çörək daha xeyirlidir, ancaq bizdə isti çörəyi alırlar, bir az quruyan kimi də tullayırlar.

Ümumiyyətlə, çörəklərin saxlanma müddəti 72 saatdır. Çörək tez xarab ola bilər, ancaq uzun müddət xarab olmaması da bizi narahat edir. Xarab olanda görürük ki, yapışqandır, bunu yemək olmaz. Ancaq uzun müddət saxlayırsan, xarab olmursa, bu, o deməkdir ki, onun tərkibinə çoxlu kimyəvi maddələr vurulub".

“Çörəyimiz öz unumuzdan bişirilsin”

Vaxtilə çörək istehsalı ilə məşğul olan Baba Rzayev çörək tullantılarının yenidən istifadə məsələsinə diqqət çəkdi: “Sovet dövründə Azərbaycanın çörəyə olan gündəlik tələbat 500 ton idi, ancaq indiki tələbatı dəqiq bilmirəm. Yaxşı olardı ki, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi öz əkin sahələrimizdə buğda əkilməsinə diqqət ayırardı. Bir il ərzində iki dəfə əkin olur - yaz və payız əkini. Bununla da elə öz tələbatımızı özümüz ödəyə bilərik, keyfiyyət də yüksək olar.

Mağazalarda çörək satılmadıqda sexə qaytarılır, onu isladıb yenidən bişirilən çörəyə vururlar. Ancaq bu zaman çörəyin keyfiyyəti çox aşağı düşdüyündən onun istifadəsi doğru deyil. Ayrıca çörək tullantısından isə fermerlər istifadə edir. Əvvəllər icra qurumlarının, bələdiyyələrin işçiləri evlərə qara torbalar paylayırdı, o torbaların içinə qurumuş çörəklər yığılıb mal-qarası olan adamlara verilirdi. Adətən, yem
dükanlarında da qurumuş çörəklər satılır".

Tibbi ekspert Adil Qeybulla deyir ki, Azərbaycana daxil olan buğda növlərinin böyük əksəriyyəti genetik modifikasiya olunmuş buğda növlərinə aiddir: “Azərbaycanın imkanı var ki, daxili resurslar hesabına strateji əhəmiyyətli taxılı özü istehsal etsin. Sadəcə olaraq kənd təsərrüfatına lazımi dotasiya verilməsi, istehsalın stimullaşdırılması və onun istehlakçıdan normal qiymətə alınması hesabına təmin etmək mümkündür. Ancaq korporotiv maraqlar bu məsələni üstələdiyindən Azərbaycana un idxal olunur”.

“Azərbaycanda çörəyin saxlanma şəraiti ürəkaçan deyil”

Köhnə və keyfiyyətsiz undan hazırlanan çörək məsələsinə toxunan Adil Qeybulla bildirir ki, vaxtı keçmiş undan istifadə edilirsə, burda artıq texnoloji qaydalar da pozulur: “Aşağı keyfiyyətli un həzm prosesində problemlər yaradır. Mədə-bağırsaq traktı onu həzm etmək üçün hazır deyil.

Məsələn, qarğıdalı ununu insan mədəsi çox çətinliklə həzm edir. Aşağı keyfiyyətli və köhnə unların qarışdırılması mədə-bağırsaq, həzm sistemində
pozuntular yaradır”.

Ekspert Azərbaycanda çörəyin saxlanma şəraitinin də ürəkaçan olmadığını bildirdi. Onun sözlərinə görə, çörəyin digər sənaye və qoxusu olan məhsullarla birgə saxlanması qətiyyən düzgün deyil: “Çörəyin üzündə hidroskopik xüsusiyyətlərin az olmasına baxmayaraq, daxilində çox güclüdür.

Onun üzərindəki xırda məsamələrdən həmin qoxular daxil olur, bu da özüylə kimyəvi tərkiblər daşıdığından mənfi təsir yaradır. Çörək tamamilə quru, ventilyasiya olunan yerdə saxlanmalı və üzəri sırf parça məhsulları ilə örtülməlidir”.

Ancaq mağazalarda çörək və digər un məmulatlarının heç də normativlərə uyğun qaydada saxlanmadığının şahidi oluruq. Bu da çörəyin tərkibinə təsir edir və xarab olmasını sürətləndirir. Nəticədə çörəyi zibillikdə tapırıq.

Sevinc FƏDAİ