Rektor: "Kitabxanaya getmirəm, kitabxananı yanıma gətirirəm..." - Müsahibə

Teleqraf.com-un “Kitabxana” rubrikasının qonağı Xalq yazıçısı, Azərbaycan Dillər Universitetinin rektoru Kamal Abdulladır.

Müsahibəni təqdim edirik.

- Kamal müəllim, iş qrafikiniz ağır olsa da, daim kitabların arasındasınız. Maraqlıdır, sonuncu oxuduğunuz kitab hansı olub?

- Doğrusu, xatırlaya bilmirəm. Mən daha çox öz kitabımlarımı oxuyuram. Oxuyub, yenidən çapa hazırlayıram. Çoxdandır yeni kitab oxumuram.

- Siz ADU-ya rektor təyin olunanda özünüzəməxsus qaydalarla gəldiniz. Daha əvvəl Bakı Slavyan Universitetindəki "Əlavə ədəbiyyat" layihənizi ADU-da davam etdirdiniz. Layihə davam edirmi? Reaksiyalar necə oldu?

- Bəli, o bir layihə idi. Tələbələr hər semestr 5 bədii əsər oxumalı idilər. Proqrama düşməyən bədii kitabları tələbələr oxumadan imtahana buraxılmırdılar. Təbii ki, ilk olaraq tələbələr bunu narazılıqla qarşıladılar. Amma sonradan gəlib çox böyük təşəkkür edirdilər.

Lakin bununla yanaşı, başqa layihəmiz də var. Artıq 2-ci ildir ki, birinci kurs tələbələri kitab dükanından aldıqları bədii ədəbiyyatın çekini təqdim edərək, kitabın pulunu onlara qaytarırıq. Düşünürəm ki, insan gənclik yaşından özünə kitabxana hazırlamalıdır. Kitabxana səni kitabdan kitaba keçməyə vadar edir. "Kitab dünyadır" dedikdə, o, həm labirintdir, həm həyat dərsidir, həm insandır, həm də bütöv bir dünyadır.

- Birinci kurs tələbələrinə alacaqları kitabların sayında limit qoyulubmu?

- Xeyr, limit qoyulmayıb. Məqsəd tələbənin öz kitabxanasını yaratmasıdır. Tələbələr təxminən 5-10 arası kitab alıb, qəbzini bizə təqdim edirlər.

- Özünüz hansı yazarları oxuyursunuz?

- Mənim sevimli yazıçılarım var. Umberto Eko, Xorxe Borxez, Qabriel Markes, Azərbaycan ədəbiyyatından Anar Rzayev və digər bir çox yazıçıların əsərlərini sevirəm.

- Neçə kitabınız var?

- Əslində, saymamışam. Amma mənə lazım olan kitabların əhatəsində özümü rahat hiss edirəm. Rahat hiss edəcəyim qədər kitabım var. Əslində insana çoxlu kitab lazım deyil.

- Elə kitab varmı ki, onu kitabxananızdan kənarlaşdırmısınız?

- Xeyr. Kitabxanamdan çıxardığım kitablar yalnız kiməsə hədiyyə etdiklərimdir. İnsanın həyatının müxtəlif dövrlərində oxuduğu kitablar olur. Dövrlərdən keçdikcə, kitablardan uzaqlaşırsan, səndə onların təəssüratı qalır. Bəzilərini vərəqləyir, yenidən oxuyursan.

- Hansı kitabı yenidən oxumaq istərdiniz?

- Böyük maraqla yenidən Aleksandr Dümanı oxuyardım. Başqa maraqlı fransız, ispan yazarlarını oxuyardım. "Kitabi-Dədə Qorqud"u çoxdandır oxumuram, onu oxuyardım. Bunlara zamanla dönmək insanın özündən asılıdır. Amma sən buna dönmürsənsə, evində quru şəkildə saxlamaq düzgün deyil. Onları kiməsə hədiyyə edirəm, ya məktəblərə verirəm. Kitabın öz səyahəti olur.

- Mütaliə etmək üçün kitabxanaya gedirsiniz?

- Yox, çoxdandır kitabxanaya getmirəm. İşim səbəbilə adətən kitabları gətirib, oxuyuram. Bəzən bir problem üzərində çalışarkən, xüsusilə "Kitabi-Dədə Qorqud" dastanının poetikasını işləyəndə çox kitaba əl atdım, oxuduqlarımı bir daha oxudum, oxumadıqlarım üzə çıxdı. Kitab səni özündən o birilərinə ötürür, gözəgörünməyən səyahət edirsən. Araşdırma zamanı kitabxananı yanıma gətirməyə çalışdım.

- Hansı dillərdə kitablar oxuyursunuz?

- Əsasən rus və Azərbaycan dillərində kitablar oxuyuram.

- Yəqin ki, kitablarınızı yazmağa davam edirsiniz?..

- Sonuncu kitabım "Lakon" və ya "Bir romanın gerçək yazılma tarixçəsi" adlanır. Bir neçə ay əvvəl işıq üzü gördü. İndi isə "Kitabi-Dədə Qorqud dastanlarında semantik sayrışmalar" kitabım üzərində işləyirəm. O, bir lüğətdir. Əlavə olaraq, seçilmiş əsərlərimin yeddinci cildi çap olunacaq.

- Tövsiyə etdiyiniz kitab varmı ki, insan onu mütləq oxumalıdır?

- Migel de Servantesin "Don Kixot" əsəri və "Kitabi-Dədə Qorqud dastanları" mütləq oxunmalıdır.

- Elə kitab olubmu vaxt ayırdığınız üçün təəssüflənmisiniz?

- Kitab film kimi deyil ki, pis də olsa oxuyum, axırı necə bitəcək. Əgər kitabı oxuyanda axarlı olmursa, onu yarımçıq saxlayırsan. Elə yazar var ki, dünyaca məşhurdur, amma onu oxumaq, sona çatdırmaq səndə alınmır.

- Bəzi əsərlərə film də çəkilir. Sizi filmi qane edir, yoxsa kitabın özü?

- Təcrübəmdən çıxış etsək, əlbəttə də ki, kitablar daha çox qane edir. Film kitabım məğzini itirir, ya gözlənilməz obrazla qarşılaşıram. Mən müəyyən obraza özümü hazırlayıram, amma filmdə tamamilə başqa bir şey görürəm. Məsələn, Umberto Ekonun çox sevdiyim “Qızılgülün adı” romanının filmini qəbul edə bilmədim.

- Bəs kitabxananızda sovet ədəbiyyatından nümunələr var? Sovet kitablarına münasibətiniz necədir?

- "Sovet" sözü ədəbiyyatın mahiyyətinə yox, dönəminə aid olan bir sözdür. O dövrdə yazılmış çox ciddi ədəbiyyat var. Sovet dövründə çox böyük nasirlərimiz çalışıblar. Süleyman Rəhimov, Əbül Həsənov, Bayram Bayramov, İsa Hüseynov, Anar Rzayev, Elçin, Əkrəm Əylisli və başqa bir çox yazarlarımız sovet dövründən çıxıblar.

- Kitab dostunuz varmı? Oxuduğunuz kitabı kiminlə müzakirə edirsiniz?

- Əvvəllər müzakirələr təşkil olunardı, hər bir adam öz fikrini deyirdi. Mənim kitablarımla bağlı belə hallar hətta xaricdə də olub. İngiltərədə kitabımı mənsiz müzakirə ediblər. Orada "Royal" kitabsevərlər cəmiyyəti var, "Yarımçıq əylazma" əsərimi müzakirə ediblər. Amma özümün də iştirakım ilə çox kitablarımın müzakirələri olub.

- Hansı obrazda özünüzü tapmısınız?

- Mən bir kitab müəllifi üçün elə də maraqlı obraz deyiləm. Demək çətindir. Özümü haradasa axtarmıram ki, tapım...

- Sandıq ədəbiyyatınız varmı?

- Əlbəttə. Orta məktəbdə o qədər şeirlər yazmışdım. İndi baxdıqda yenidən o əhvala qayıdıram. Xatırlamaq üçün nəzər yetirmək gözəldir.

- Nə zamansa oxuculara təqdim etmək kimi planınız var?

- Təbii ki, yox. Bir dəfə bir şey etdim, buna hiylə də demək olmaz, kiçik bir povestim var idi "Tarixsiz gündəlik". Məktəbli obrazı var idi, şeir yazırdı, şeirlərimin çoxu kitabda onun adından gedib.

- Kitab oğurlamısız?

- Yox. Axı kitabı niyə oğurlayasınız?

- Tələbə kitab oğurlasa cəzalandırarsınız?

- Cəzalandırmaram. Adətən rektor olduğum yerlərdə başqa ölkələrin dil və mədəniyyət mərkəzlərini açırdıq. Vaxtilə Bakı Slavyan Universitetində də Ukrayna Dil və Mədəniyyət mərkəzi fəaliyyət göstərirdi. Ukraynadan Paltava Universitetinin rektoru gəlmişdi, dedim ki, siz də Paltavada Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzi açın. Açdı. Orada bizim bir müəllimimiz işləməyə getdi. Biz də daimi oraya Azərbaycan ədəbiyyatının nümunələrini göndərirdik. Elə oldu ki, yolum oraya düşdü. Gördüm ki, kitabları rəfə yığıb, qıfılla bağlayıb. Səbəbini soruşdum, dedi ki, aparırlar, qaytarmırlar. Dedim qoy aparsınlar, qaytarmasınlar. Bizim də istəyimiz odur ki, oxusunlar, mən yenilərini göndərərəm.

- Xarici kitabxanalarda yerli yazıçıların kitablarını görmüsünüzmü?

- Əlbəttə. Bir dəfə Fransanın Nansi şəhərində Nansi Universitetinin rektoru ilə görüşməli idim. Bir az tez çatmışdım. Birinci mərtəbədə böyük kitab stendi var idi, cürbəcür kitablar satırdılar. Birdən öz kitabımla qarşılaşdım. Sonra rektor biləndə ki, o kitabın müəllifi mənəm, kitabı mənə imzalatmışdı.

- Tərcümə nəşrləri barədə nə düşünürsüz?

- Təəssüf ki, Azərbaycanda tərcümə nəşrləri sistemi rels üzərinə qoyulmayıb. Tərcüməçinin hansı yazıçıdan xoşu gəlirsə, deyir onu tərcümə etmək istəyirəm. Amma bu sistem kimi həyata keçirilməlidir. Bilmirəm o sistemi necə qurmaq lazımdır. Bununla məşğul olan tərcümə mərkəzi var.

- Sizcə, bu gün nəyə görə insanlar dedektiv kitablara üstünlük verirlər?

- Həyat kifayət qədər ağırdır. İnsanlar həyatda gördüklərini oxumaq istəmirlər. Hansısa bir yüngül, beynini dincəldən, dərin əhəmiyyətə malik olmayan məzmunla təmasda olmaq istəyirlər. O cümlədən dedektiv ədəbiyyata, melodramlara olan həvəsi başa düşürəm. Yəqin ki, ondan qaçmaq mümkün deyil. Mən özüm də melodram filmlərə baxmağı sevirəm.