Filmlərə necə baxaq? - Dublyaj yoxsa altyazı - SORĞU

Mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayevin bir müddət əvvəl filmlərin dublyajı ilə bağlı dilə gətirdiyi narahatlığa yenidən bu mövzuya qayıtmağımıza səbəb oldu. Nazir ötən ilin sonlarından başlayaraq bir neçə dəfə çıxışlarında bildirib ki, Azərbaycanda nümayiş olunan filmlər ya Azərbaycan dilinə dublyaj olunmalı, ya da subtitrlərlə kinoteatrlarda göstərilməlidir: "Filmlərin dublyajı ilə bağlı məsələ məni də çox narahat edir.

Nümayiş olunan əcnəbi filmlər ölkəyə gətirilərkən reyestr xidmətindən keçməli, daha sonra ölkənin kinoteatrlarda ana dilində ya dublyaj, ya da subtitrlərlə göstərilməlidir. Bu təcrübə dünyanın müxtəlif ölkələrində özünü doğruldub. Həm reyestr, həm də nümayişlə bağlı məktubları Bakıda fəaliyyət göstərən kinoteatrlara göndərmişik, hazırda filmlər reyestrdən keçirilir. Amma bir problem var ki, hələ də həllini tapmayıb. Və bunun həll olunması ilə bağlı inzibati mexanizmin axtarışındayıq. Hər hansı filmin dünya premyerası olanda bu, bir gündə çox ölkələrdə eyni vaxtda göstərilir. Həmin filmi biz görmürük və onu reyestrdən öncədən keçirə bilmirik. Bununla yanaşı, o filmi alanların imkanı çatmır ki, onu dublyaj etsin. Ona görə filmi aldığı kimi nümayişə buraxır. Bu addım da Azərbaycan dili haqqında qanunla ziddiyyət təşkil edir. Ona görə biz indi qanunvericilikdə nəzərdə tutmalıyıq ki, bütün filmlər heç olmaya titr vasitəsilə tərcümə olunandan sonra nümayiş olunsun".

O bildirib ki, dublyaj vasitəsilə filmlərin tərcümə edilməsi vacib məsələdir: "Dublyajın edilməsi, əslində, mədəniyyət xadimlərinə də meydan açacaq. Çünki tərcümə olunarkən, təbii ki, aktyor və aktrisalarımızdan istifadə ediləcək. Onlar da əlavə gəlir əldə edəcəklər. Kino biznesi də bu vasitələrlə bir-birilərini saxlayırlar. Artıq bu məsələ ilə bağlı tapşırıq vermişəm. Bizim üçün prioritet məsələ ana dilimizdə filmlərin tərcümə edilməsidir. Bunun reallaşmasını isə zaman göstərəcək".

Həqiqətən də, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi 2011-ci il iyul ayının 15-dən etibarən ölkədə fəaliyyət göstərən bütün kinoteatrlarda filmlərin dövlət dilində nümayiş etdirməli olduğu haqda qərar verdi. Çünki Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və "Azərbaycan Respublikasında Dövlət dili haqqında" Qanuna uyğun olaraq film nümayişi sahəsində Azərbaycan dilinin dövlət dili olaraq işlədilməsini tətbiq olunmalıdır.

Ümumiyyətlə, qeyd edək ki, bütün inkişaf etmiş ölkələrdə kinoteatrlarda yayımlanan filmlər öz dillərində nümayiş olunur. Ona görə Azərbaycanın da bu prosesdən kənarda qalması mümkün deyildi. Bəzi kino mütəxəssisləri qərarın qəbulunun dilimizi bilməyənləri bu dili öyrənməyə və ona hörmət etməyə məcbur edəcəyi düşüncəsindədir. Həm də nəzərə alsaq ki, son illər məktəblərdə rus dili saatlarının azaldılması yetişən nəslin rus dilini bilməməsinə səbəb olur. Ona görə bu proses kinoteatrda məhz azərbaycanlı və azərbaycandilli tamaşaçıların sayını artırmağa xidmət etməli idi. Amma bəzi kino mütəxəssisləri də hesab edir ki, azərbaycanlılar əcnəbi filmlərə rus dilində baxmağa öyrəşib. Bu fakt da kinoteatrda tamaşaçıların sayını azaldacaq. Azərbaycanda, daha doğrusu, paytaxt Bakıda normal olaraq 4-5 kino mərkəzi fəaliyyət göstərir. Qərardan sonra bir neçə kinoteatr filmləri Azərbaycan dilində titrlərlə verməyə səy göstərsə də, bu uzunömürlü olmadı.

"Dili başa düşmədiklərinə görə gəlmirlər"

Nizami Kino Mərkəzinin mətbuat əlaqələndiricisi Arzu Əhədova qəzetimizə açıqlamasında bildirib ki, hazırda kinoteatrda əcnəbi filmlərin əksəriyyəti rus, qismən türk dilində yayımlanır. Yəni, filmlər tərcümə və dublyaj olunmadan nümayiş olunur. Bu baxımdan bizdə də bu problem var. Bu bəzi tamaşaçılarda böyük maneə yaradır. Filmə nə qədər baxmaq istəsələr də, dili başa düşmədiklərinə görə gəlmirlər".

"Altyazı prosesi özünü doğrultmadı"

"Park Cinema" kinoteatrlar şəbəkəsinin rəhbəri Namiq Quliyev filmlərin subtitrlərlə nümayiş olunmamasına belə aydınlıq gətirib: "Biz filmləri dünya premyeraları ilə eyni vaxtda, yəni, hər həftənin dördüncü günü səhər saatlarında təqdim edirik. Filmləri altyazı ilə premyera gününə çatdırmaqdan ötrü filmi aldığımız kino kampaniyalar öncədən filmlərin dialoq vərəqələrini bizə təqdim etməlidirlər. Qərardan sonra biz bu prosesə start verdik, yəni, göndərilən mətni tərcümə edib, yenidən həmin kampaniyalara göndərirdik. Onlar tərcümələri lentlə və sərt diskə kadrların üstünə düzdükdən sonra yenidən filmi bizə göndərirdilər. İnanın, bir-iki kinoteatr üçün bunu etmək heç bir kino kampaniyanın marağında deyil. Gərək kinoteatrların sayı artsın. Ona görə premyeranı qaçırmamaq üçün biz filmləri altyazı ilə təqdim edə bilmirik. Çünki bizim üçün vacib olan tamaşaçının ilk ekrandan filmi izləməsidir. Altyazı prosesi özünü doğrultmadı və biz qərara gəldik ki, filmləri dublyaj edək. Prosesin tamamilə nə vaxt başa çatacağını isə dəqiq deyə bilməyəcəm".

"Əsas problem peşəkar tərcümədir"

"28 Cinema" kinoteatrının icraçı direktoru Elnarə Rəhimova qanunla tanış olduqlarını, amma onu tətbiq etmədiklərini bildirib: "Bu günə kimi dublyaj və subtitrlər vasitəsilə film nümayiş etdirmişik. Biz yarandığımız gündən keyfiyyətli xidməti prioritet olaraq götürmüşük. Odur ki, müştərilərimizə bütün xidmətlərimizi - istər filmin nümayişi olsun, istərsə də dublyajı ən yüksək səviyyədə təqdim etmək istəyirik. Əsas çətinlik dublyajda və peşəkar tərcümədədir. Təbii ki, heç kəs pis dublyaj və ya pis tərcümə olunmuş kinoya baxmaq istəməz. Bu hər iki tərəf - həm kinoteatr, həm kino seyirçiləri üçün mənfi haldır. Ona görə burada əsas məsələ peşəkar dublyaj studiyalarının və tərcüməçilərin və ya bu məsələdə film istehsal edən şirkətlərlə razılığın olmasıdır. Hazırda dublyajların və subtitrlərin filmləri istehsal edən şirkətlər tərəfindən bizə verilməsi yönündə danışıqlar aparırıq".

Nərmin Muradova