“İpoteka krediti ilə bağlı üç istiqamətdə yenilik olacaq” - MÜSAHİBƏ

Prezident İlham Əliyev “Azərbaycan Respublikasında ipoteka kreditləşməsinin bəzi məsələləri haqqında” fərman imzalayıb. İqtisadçı ekspert Pərviz Heydərov fərmanın bu sahədə yaratdığı reallıqlarla bağlı Teleqraf.com-a müsahibə verib.

-Pərviz müəllim, ipoteka kreditləşməsi haqqında imzalanmış fərman nələri dəyişir?

-“İpoteka kreditləşməsinin bəzi məsələləri haqqında” fərman bir çox mətləblərə aydınlıq gətirməklə yanaşı, bu sahədə mexanizmin təkmilləşdirilmısi baxımdan böyük əhəmiyyət daşıyır. Ölkəmizdə ipoteka kreditlərinin verilməyə başlandığı tarixdən, yəni 2006-cı ildən ötən dövr ərzində sözügedən məsələ heç vaxt bu qədər belə ciddi diqqət mərkəzində olmayıb, dövlət və hökumət tərəfindən mövcud mexanizmin effektliyini artırmaq istiqamətində konkret addımlar atılmayıb. Bu da ondan irəli gəlir ki, iqtisadiyyatı canlandırmaq üçün tikintiyə dəstək lazımdır.

-Fərman hansı istiqamətlər baxımından əhəmiyyətlidir?

-Sonuncu fərman əsasən, üç istiqamət baxımdan əhəmiyyətlidir. “Azərbaycan İpoteka Fondu” Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin nizamnaməsi təsdiq edilib. Məlumdur ki, bu fond Azərbaycan Prezidentinin 2015-ci il 27 oktyabr tarixli 661 nömrəli fərmanı ilə yaradılıb. Fondun bütün səhmləri dövlətə məxsusdur.

İkincisi, adıçəkilən qurumun vəsaiti hesabına ipoteka kreditinin, o cümlədən güzəştli ipoteka kreditinin verilməsi qaydası təsdiq edilib. Üçüncüsü, cəmiyyətin vəsaiti hesabına ipoteka kreditinin, o cümlədən güzəştli ipoteka kreditinin verilməsi məqsədi ilə “Elektron hökumət” portalında “Elektron ipoteka” sistemi yaradılıb və 2017-ci il yanvarın 1-dən tətbiq ediləcək.

-Sizcə, ipoteka kreditinə ayrılmış məbləğ kifayət edirmi?

-Keçən il Prezident məsələ qaldırdı ki, dövlət büdcəsindən ipotekaya 200 milyon manat vəsait ayrılsın. Onun necə paylanacağı, hansı şərtlərlə bölüşdürüləcəyi suallar doğururdu. Ancaq məlum idi ki, hökumətin müvafiq strukturları tərəfindən təkliflər hazırlanır və faizlərin aşağı salınacağı, maksimal məbləğin isə artırılacağı gözlənilir.

Prezidentin göstərişinə əsasən, ipotekaya 200 milyon manat ayrıldıqdan sonra həm sosial, həm də adi (kommersiya) ipoteka kreditlərinin məbləğinin 2 dəfə artırılaraq 100 milyon manata çatdırılacağı, faiz dərəcələrinin adi ipotekada 8 faizdən 6 faizə, sosial ipotekada isə 4 faizdən 2 faizə endiriləcəyi deyilirdi. Əsas məsələ vəsaitdə deyil, aydınlıq gətirilməli olan bəzi məsələlər vardı. İndi bunlara aydınlıq gətirilib.

-İpoteka şərtlərinin yumşaldılması mənzil bazarına necə təsir edəcək?

-Biz düşünürük ki, ayrılacaq vəsait sırf sosial ipotekaya sərf olunsa daha yaxşıdır. Çünki ipotekanın dövlət büdcəsi hesabına artırılması, üstəlik şərtlər də yumşaldılacağı təqdirdə mənzil bazarında qiymətlərin yüksəlməyəcəyinə zəmanət yoxdur. Ümumiyyətlə, əvvəlki şərhlərimdə də qeyd etmişəm, ipoteka tikinti sektorunun inkişafına xidmət etməli və bunun vasitəsilə dövlət daşınmaz əmlak bazarını nəzarətdə saxlamalıdır. Başqa sözlə, hökumətin siyasəti məhz buna gətirib çıxarmalıdır.

-Pərviz müəllim, Bakıda evsiz əhalinin statistikası haqda nə deyə bilərsiniz?

-Ölkədə yaşayış mənzilinə tələbat yüksəkdir və bu, həmişə artan dinamika üzrə inkişaf edir. Problem ondadır ki, bu tələb tədiyyə qabiliyyətli deyil. Yəni, alıcılıq gücündən aşağıdır. Ona görə hesab edirəm ki, “Azərbaycan İpoteka Fondu” Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin nizamnaməsinin təsdiqi, o cümlədən güzəştli ipoteka kreditinin verilməsi məqsədi ilə “Elektron hökumət” portalında “Elektron ipoteka” sistemi yaradılması və bu kimi addımlar əhalinin, xüsusilə də gənc və aztəminatlı ailələrin mənzilə və yaşayış evlərinə artan tələbatını müəyyən mənada ödəməyə və sözügedən kateqoriyadan olan insanların əlverişli maliyyələşdirmə vasitələrinə, o cümlədən ipoteka kreditlərinə çıxış imkanlarını asanlaşdırmaqla ipoteka sistemini təkmilləşdirməyə və sadələşdirməyə imkan verməlidir.

-Ölkədə evsiz əhalinin mənzillə təminatı hansı həddədir?

-Bu sahədə vəziyyət olduqca qeyri-qənaətbəxşdir. Məsələ ondadır ki, mənzil tikintisi bazarın tələblərinə uyğun baş vermir. Əhalinin yaşayış üçün mənzillərə böyük tələbatı olsa da, mövcud tikinti və bu sahədə yaranan təklif real alıcılıq qabiliyyəti ilə uyğun gəlmir, qiymətlər hədsiz yüksək xarakter daşıdığından bu sahədə ipoteka kreditləşdirməsi mexanizmi də heç bir kömək rolunu oynaya bilmir. Bütün bunlar onun göstəricisidir ki, neft gəlirləri ilə əlaqədar Azərbaycanda mənzil tikintisi əslində, bir növ yatırım mənbəyi sayılırdı. Yəni, həm bu sahədə əsas icraçı şirkətlər olan MTK-ların, həm də mənzil satışının bir qrup adamın əlində cəmləşməsi onların öz sərbəst vəsaitlərini əlavə olaraq dövriyyəyə buraxmaq vasitəsinə çevrildi.

Bu vəziyyəti aradan götürmək üçün hələ bir neçə il öncədən dövlət işə qarışmalı idi. Ya mövcud ipoteka şərtləri hədsiz yüngülləşdirilməli və sadələşdirilməli idi ki, əhalinin bütün qruplarının ona əli çatsın, ya da bilavasitə dövlət özü tikintinin müəyyən bir hissəsini öz üzərinə götürməli, sosial mənzil fondunun yaradılması vəzifəsini həll etməli idi.

Bu mənada, dövlət başçısının Mənzil İnşaatı Dövlət Agentliyinin yaradılması və fəaliyyətinin təşkili haqqında fərmanı da olduqca əhəmiyyətlidir. Çoxdan gözlənilən və haqqında müxtəlif təkliflər irəli sürülən sosial mənzillərin tikilib istifadəyə verilməsi ölkəmizdə də baş tutmalıdır.

-Bəzən deyirlər ki, Bakıda boş mənzillərin sayı evsizlərin sayından çoxdur. Sadəcə həmin mənzilləri almağa əhalinin imkanları yoxdur...

-İndiyə kimi neft gəlirləri ilə əlaqədar Azərbaycanda mənzil tikintisi əslində bir növ yatırım mənbəyi sayılıb. Güman edirəm ki, bu sahədə yuxarıda qeyd elədiyimiz kimi səliqə-sahman yaradıldıqdan sonra vəziyyət düzələcək.

İlhamə ƏBÜLFƏT