Azərbaycan Ordusu 2020-ci il sentyabrın 27-də işğalçı Ermənistan silahlı qüvvələrinə qarşı başladığı və 44 gün davam edən əks-hücum əməliyyatları nəticəsində Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonlarını işğalçılardan təmizləməklə qəsbkarı diz çökdürdü. Beləliklə, 30 il ərzində aparılan danışıqlar prosesində işğalçı dövlətin reallaşdırmaq istədiyi məqsəd həyata keçmədi, bu bölgədə yeni erməni dövlətinin yaradılması planı tamamilə alt-üst oldu.
Vətən müharibəsində məğlubiyyətə uğrayan Ermənistan kapitulyasiya tələblərinə uyğun olaraq, əvvəlcə Ağdam şəhərini və rayonun işğal altında qalan kəndlərini qeyd-şərtsiz azad etdi. Növbəti mərhələdə isə ölkəmizin əzəli və əbədi torpaqları olan Kəlbəcər və Laçın rayonları rəşadətli Azərbaycan Ordusunun tam nəzarətinə keçdi.
Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin vurğuladığı kimi, bu ərazilər bir mərmi belə atılmadan geri qaytarıldı. Şübhəsiz ki, hər üç rayonun qəsbkardan təmizlənməsi düşmənin öz istəyi ilə baş vermədi. Ermənistanın işğal etdiyi Azərbaycan torpaqlarından öz silahlı qüvvələrini dərhal çıxarmasına dair Birləşmiş Millətlər Təşkilatının dörd qətnaməsi mövcud idi. Ermənistan həmin qətnamələrin tələblərinə dərhal əməl etməli və işğala birdəfəlik son qoymalı, işğal altındakı ərazilərimizi qeyd-şərtsiz boşaltmalı idi. Lakin düşmən ölkə bütün tələblərə zidd olaraq heç bir öhdəliyini yerinə yetirmədi. Əksinə, Ermənistanın baş naziri Azərbaycana qarşı 7 şərt irəli sürməkdən, ayrı-ayrı vaxtlarda “Artsax Ermənistandır, nöqtə” kimi təcavüz xarakterli şüarlar səsləndirməkdən, respublikamızın işğal olunmuş ərazilərində qanunsuz məskunlaşdırma siyasəti aparmaqdan, terrorçuları həmin bölgələrdə yerləşdirməkdən belə çəkinmədi. Beləliklə, qəsbkarın həyata keçirdiyi təxribatlar, hücumlar təcavüzkara əsl dərs verilməsinin zamanının gəldiyini aşkar şəkildə dünyaya göstərdi.
Bəli, Prezident İlham Əliyevin bəyan etdiyi kimi, Vətən savaşında qələbəmizin əsasında möhtərəm dövlət başçımızın qətiyyəti, müdrik siyasəti, Silahlı Qüvvələrimizin güc-qüdrəti nə qədər mühüm əhəmiyyətə malik idisə, xalq-Prezident-ordu vəhdəti, birliyi də bir o qədər önəm daşıyırdı.
İkinci Qarabağ müharibəsi parlaq qələbəmizlə başa çatandan dərhal sonra işğaldan azad edilən ərazilərdə tikinti-quruculuq işlərinə başlandı. Dövlətimizin başçısının tapşırığı əsasında bu torpaqlardakı yaşayış sahələrinin bərpası zamanı ən son texnologiyalardan istifadəyə üstünlük verildi. Ölkə rəhbərinin Qarabağın dirçəldilməsinə başlanan ilk günlərdə “Qarabağı yenidən quracağıq və dünyaya yenidənqurmanın yaxşı nümunəsini nümayiş etdirəcəyik” söyləməsinə rəğmən rəqəmsallaşma, üçüncü Sənaye İnqilabının ən son nailiyyətləri diqqət mərkəzində saxlanıldı.
Prezident İlham Əliyev bir müddət bundan əvvə çıxışlarının birində bu barədə dedi: “İndi bu, həyata keçir. Biz şəhərlərimizi və kəndlərimizi smart texnologiya platformasına əsaslanaraq tikirik və yenidən qururuq. Ağalıda ilk kənd artıq məskunlaşdırılıb. Oraya gedən hər kəs Qarabağın yenidən qurulması modelinin necə olacağını görə bilər. Çünki bu, təkcə 30 il ərzində erməni işğalından əziyyət çəkmiş, layiqli həyat yaşamağa, tam qorunmağa layiq keçmiş məcburi köçkünlər qarşısında bizim mənəvi borcumuzun bir növ nümayişi olmamalıdır, həmçinin biz Qarabağın və Zəngəzurun yenidən qurulmasını bütün ölkə üçün nümunə hesab edirik”.
Qarabağ və Şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonları hazırda müasir texnoloji təcrübə, eləcə də inzibati idarəçilik əsasında bərpa edilir, bu ərazilərdə ölkənin digər yerlərindən fərqli inzibati strukturlar fəaliyyət göstərir. Bununla bağlı işğaldan təmizlənən yaşayış sahələrində Prezidentin xüsusi nümayəndəlik institutu tərəfindən üç ərazidə artıq rəqəmsallaşma, texnoloji inkişaf və idarəçilik modelləri uğurla sınaqdan keçirilir.
Erməni faşizmi tərəfindən işğal dövründə dağıdılan, yerlə-yeksan edilən Qarabağ və ətraf ərazilərin bərpası istiqamətində gerçəkləşdirilən layihələr barədə fikirlərini bildirən dövlətimizin başçısı çıxışlarının birində misal olaraq Şuşada aparılan quruculuq işləri nəticəsində bu şəhərin sürətlə tarixiliklə müasirliyin qovuşduğu bir mədəniyyət paytaxtına çevrildiyini xatırladır və Azərbaycanın belə bir incisini işğalçının erməniləşdirilməyə cəhd göstərdiyini, lakin buna nail ola bilmədiyini söyləyir.
Yeri gəlmişkən, 2023-cü ildə qarşıya qoyulan əsas vəzifələrdən ən başlıcası düşməndən təmizlənən ərazilərin bərpası, Böyük Qayıdışın təmin edilməsidir. Ölkəmizin maliyyə imkanlarının ildən-ilə artması Qarabağın dirçəldilməsinə, o torpaqlarda iqtisadi fəaliyyətin canlandırılması üçün maliyyə xərclərinin daha da artırılmasına təminat verir.
Onu da xatırladaq ki, Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun yenidən qurulması ilə bağlı xərclər “Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlər”də və 2022-2026-cı illər üçün nəzərdə tutulan Sosial-İqtisadi İnkişaf Strategiyasında vurğulanan vəzifələr çərçivəsində maliyyələşdirilir. Müvafiq olaraq gələn il adı çəkilən strategiyaya əsasən, müəyyənləşdirilən məqsədlərin yerinə yetirilməsi üçün ayrılan 5 milyard 244 milyon manat həcmində vəsaitin 60 faizlik hissəsinin düşməndən təmizlənən yaşayış sahələrində yenidənqurma və quruculuq işlərinin görülməsinə yönəldilməsi nəzərdə tutulur.
Sonda bir neçə gün bundan əvvəl baş verən qürurverici bir hadisəni də xatırlatmaq istərdik. Belə ki, Prezident İlham Əliyev Vətən savaşından sonra tarixi günləri, bayramları işğaldan azad edilmiş torpaqlarımızda qeyd edir. Bu il mayın 27-də Kəlbəcər və Laçın rayonlarında səfərdə olan Prezident İlham Əliyevin 28 May – Müstəqillik Gününü Laçın şəhərinə qayıdan əhali ildə birgə keçirməsi də bunun bariz ifadəsidir.
Dövlətimizin başçısı həmin mərasimdə bildirib ki, bu görüşün məhz 28 May tarixində təşkil edilməsinin böyük rəmzi mənası var. Bu gün müstəqil Azərbaycan dövləti həm dünya miqyasında öz mövqelərini kifayət qədər möhkəmləndirib, eyni zamanda, istənilən nəticəni əldə etməyə qadirdir. Ağalı, Talış kəndlərinin ardınca Laçın şəhərinə qayıdış Böyük Qayıdış proqramının uğurlu icrasından və hədəflərə nail olmaq üçün bütün imkanların mövcudluğundan xəbər verir.
Onu da deyək ki, Prezident İlham Əliyev bərpa-quruculuq işlərinə başlandığı gündən Qarabağın və Şərqi Zəngəzurun cənnət məkana çevriləcəyini bildirmişdi. Artıq tarixi zəfərimizdən bizi ayıran 3 ilə yaxın qısa zaman kəsiyində görülən işlər bu fikrin yaxın gələcəkdə təsdiqlənəcəyindən xəbər verir.
Dövlətimizin başçısı Vətən savaşından ötən dövr ərzində işğaldan azad edilən rayonlara çoxsaylı səfərləri zamanı bir sıra strateji infrastruktur obyektləri işə salınıb, yenilərinin təməli qoyulub. Bununla da düşmənin darmadağın etdiyi, xarabalığa çevirdiyi şəhər və kəndlərimizə həyat yenidən qaytarılıb. Azadlığına qovuşan torpaqlarımızda aparılan genişmiqyaslı bərpa və quruculuq işlərinin sürəti getdikcə yüksəlib. Bununla da Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun yenidənqurma, inkişaf, çiçəklənmə dövrü başlayıb. İllərdir düşmənin yağmaladığı, dağıdaraq viran qoyduğu yurd yerlərimizə indi yeni nəfəs gəlib.
Bu, Prezident İlham Əliyevin mayın 27-də Kəlbəcər rayonuna səfəri zamanı da müşahidə olunub. Belə ki, Yanşaq və Zallar kəndlərinin, Kəlbəcər şəhərində ilk yaşayış məhəlləsinin və məktəb binasının təməlinin qoyulması, “Qamışlı” və “Meydan” kiçik su elektrik stansiyalarının, hərbi hospitalın istifadəyə verilməsi, Toğanalı-Kəlbəcər-İstisu və Kəlbəcər-Laçın avtomobil yolunda görülən işlərin nəzərdən keçirilməsi, işğaldan azad edilən digər yaşayış sahələri kimi, bu rayonun da bərpasının diqqət mərkəzində saxlanılmasının təsdiqinə çevrilib.
Prezident İlham Əliyev mayın 28-də Laçın şəhərinə qayıdan əhali ilə görüşü zamanı bu məsələ–Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun bərpası ilə bağlı geniş bəhs edib. Dövlətimizin başçısı nitqində adıçəkilən şəhərin simasının dəyişməsinin iqtisadiyyatımızın dinamik inkişafından xəbər verdiyini, müstəqilliyimizin nə qədər güclü olmasını bir daha göstərdiyini vurğulayıb. Ölkə rəhbəri deyib: “Cəmi 7-8 ay ərzində şəhərin böyük hissəsi tamamilə yenidən qurulub və sakinlərin sərəncamına verilir. İlk 20 ailə artıq dünəndən Laçında yerləşib və iyun ayının sonuna qədər əlavə bir çox ailələr gələcək. Beləliklə, birinci mərhələdə Laçında 4 minə yaxın, bəlkə də çox insan yaşayacaq”.
Bütün bunlar Laçın şəhərinin Baş planında da öz ifadəsini tapıb. Prezident İlham Əliyevə təqdim oluna həmin Baş planda nəzərdə tutulan tədbirlər və plana əsasən görülən işlər barədə məlumat verilib. Bildirilib ki, Baş plan Dövlət Şəhərsalma və Arxitektura Komitəsinin sifarişi əsasında Bakı Dövlət Layihə İnstitutu tərəfindən beynəlxalq məsləhətçi şəhərsalma qrupu – İsveçrənin “SA Partners” şirkətinin iştirakı ilə hazırlanıb.
V.BAYRAMOV, “Xalq qəzeti”