Nazirlə deputatın fikir ayrılığı: “Ciddi bir layihədir, bahalaşma ola bilər...” – Müsahibə

Milli Məclisin aprelin 11-də keçirilən plenar iclasında “Elektroenergetika haqqında” yeni qanun layihəsi üçüncü oxunuşda qəbul edilib.

Ötən gün Milli Məclisin Təbii ehtiyatlar, energetika və ekologiya komitəsinin iclasında həmin qanun layihəsi ətrafında aktiv müzakirə keçirildi.

Energetika naziri Pərviz Şahbazovla Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü, deputat Vahid Əhmədov arasında fikir ayrılığı oldu.

Nazir əvvəlki müzakirədə yeni qanun qəbulunun qiymətlərin artması anlamına gəlməyəcəyini bildirmişdi. Onun sözlərinə görə, bazar modeli tam fəaliyyətə başladıqdan sonra ötürmə və paylama fəaliyyəti dövlət inhisarında qaldığı üçün qiymət tənzimlənəcək. Rəqabət mühiti və bazarda ucuz qiymət təklif edən istehsalçıların mövqeyi olması isə topdansatış qiymətlərinin, nəticədə pərakəndə satış qiymətlərinin artmasına imkan verməyəcək.

Vahid Əhmədov isə nazirin “qiymət artımı olmayacaq” deməyi ilə razılaşmadığını bildirib: “Burada çox ciddi qiymət artımı nəzərdə tutulur. Bu qanunun icrası Azərbaycanda ciddi problem yarada bilər. Hesab edirəm ki, qanun qısa müddətdə qəbul edilsə, vaxtilə fəaliyyət göstərən "Barmek"dəki kimi ciddi problemlərlə üzləşəcəyik”.

Deputat Vahid Əhmədov sözügedən qanun layihəsinin yaratdığı diskussiya ətrafında Teleqraf.com-un suallarını cavablayıb.

Onunla müsahibəni təqdim edirik:

- Vahid müəllim, nazirin çıxışına etirazınız maraq doğurdu. Qanun layihəsində narazılıq yaradan məqam nədir?

- Təbii ehtiyatlar, energetika və ekologiya komitəsinin iclasına bizi də dəvət etmişdilər. Çünki həmin qanunla əlaqədar müəyyən təkliflərimiz var idi və onu da müzakirə etdik. Burada etiraz yox, fikir mübadiləsi aparmışıq. O cümlədən, cənab nazir bəzi suallara aydınlıq gətirdi. Ümumiyyətlə, bu, çox ciddi bir qanun layihəsidir.

Azərbaycanda “Elektroenergetika haqqında” qanun 1998-cı ildə qəbul olunub. Üzərindən keçən 25 il ərzində ölkəmizdə çox ciddi iqtisadi islahatlar həyata keçirilib. Ona görə burada da islahata böyük ehtiyac var.

Biz bu qanunu tək iqtisadi yox, həm də sosial-siyasi qanun hesab edirik. Çünki burada tariflərdən söhbət gedir. Qanun qəbul ediləndən sonra paylaşma sistemi özəl şirkətlər tərəfindən idarə olunacaq. Ola bilər ki, burada tariflər müəyyən qədər dəyişilsin. Amma cənab nazir bizi arxayın etdi ki, heç bir tarif dəyişən deyil, qiymətlər dövlət tərəfindən tənzimlənəcək. Bu barədə əlavə məlumat verəcəklər.

- “Azərişıq” ASC-nin özəlləşdirməyə ehtiyacı varmı?

- Azərbaycanda elektrik enerjisinin əsas paylayıcı şəbəkəsi “Azərişıq” ASC-dir. Faktiki olaraq hazırkı sistem illərdir ki, mənfəətlə işləyir. Açığını deyim ki, bu qurum iki il əvvəl Qarabağda gecə-gündüz çox böyük işlər görüb. “Azərişıq”a paralel olaraq “Azərenerji”, “Azəravtoyol” Açıq Səhmdar Cəmiyyətləri də həmçinin eyni işləri həyata keçirir. Ona görə biz əsasən rentabelli olmayan müəssisələri özəlləşdirməliyik.

Amma müasir texnologiyalar, “yaşıl enerji” kimi digər məsələləri nəzərə alanda, belə hesab edirlər ki, özəlləşməyə getməlidirlər.

Əslində özəlləşmənin tərəfdarıyam və buna gedilməlidir. Çünki bir çox dövlət şirkətlərinin özəlləşməyə çox böyük ehtiyacı var. Milli Məclisdə bu məsələlərə mütəmadi toxunuruq.

- Müzakirələrdə əsasən hansı təkliflər irəli sürdünüz?

- Biz bu qanun layihəsində qanunun vaxtı və icrası, pilot layihə kimi tətbiqi və tariflə bağlı bir neçə məsələləri müzakirə etmişik.

Ümumiyyətlə, energetika sahəsində islahatın tərəfdarıyıq, bunu çoxdan istəyirik. Amma bunu pilot layihə şəklində olmasında maraqlıyıq. Öncə hansısa bölgədə pilot layihələr həyata keçirib baxmaq lazımdır ki, rentabelliliyini göstərəcəkmi? Bundan sonra layihəni tədricən digər bölgələrə də tətbiq etmək olar.

Qanunun vaxtı və icrası ilə bağlı da təkliflərimiz oldu. Bildiyimiz kimi, 2025-ci ilə qədər Azərbaycanda parlament və prezident seçkiləri nəzərdə tutulub. Buna görə, qanun layihəsinin tətbiqinə 2027-2028-ci ildən başlamağı təklif etdik. Hələlik bu təklifimizi qəbul edib-etmədiklərini deyə bilmərəm.

- Son təklifinizlə razılaşdılarmı?

- Hələlik, yox. Onların öz arqumentləri var və deyirlər ki, edə bilmərik. Qanun üçüncü müzakirədən sonra qəbul olundu. Çox güman ki, növbəti mərhələdə Prezident fərman imzalayacaq. Gözləyək görək fərmanda nələr əks olunacaq.

- Əgər energetika sahəsində özəlləşmə olarsa, qiymətlər hansı aralıqda dəyişə bilər?

- Nazirin dediyinə görə, artım olmayacaq, tariflər dövlət tərəfindən tənzimlənəcək. Necə tənzimlənəcək, bunun texnologiyasını biz bilmirik.

- Yəni qiymətlərin tənzimlənməsi real görünmür?

- Əgər özəl şirkətlər investisiya qoyursa, burada məqsədi mənfəət əldə etməkdir. O havayı yerə pul qoymur ki... Şirkət pul götürmək istəyir, bunun üçün də mütləq tarifləri qaldırmalıdır ki, qoyduğu investisiyanı götürsün, müəyyən qədər də vəsait əldə edə bilsin. Amma indi deyirlər ki, guya bunlar tənzimlənəcək. Gözləyək görək məsələlər necə həll olacaq.

- Vahid müəllim, qeyd etdiniz ki, layihə həm də sosialdır. Bu baxımdan qanunun qüvvəyə minməsi sosial narazılıq yarada bilərmi?

- O dərəcəyə gəlib çatmaz. Çünki dövlət büdcəsi müzakirə olunan zaman Prezident İlham Əliyevin ən birinci diqqət yetirdiyi sahə sosial sahədir və əsas vəsait də bu istiqamətə ayrılır. Növbəti isə dövlətin təhlükəsizlik məsələlərdir. Hər ikisi əsas prioritet təşkil edir.

2023-cü ilin dövlət büdcəsinin təxminən 42 faizi sosial layihələrə yönəldilib. Ona görə də hesab edirəm ki, tariflərin artmasına imkan verməzlər.

- Qanunun indi qəbulunun tez olduğunu düşünürsünüz...

- Baş nazirinin birinci müavini kimi bu sahəyə iki il rəhbərlik etmişəm. Bu sahəni çox yaxşı bilirəm. Ona görə də təklif etdim ki, layihəni pilot olaraq tədricən həyata keçirək.

İcbari Tibbi Sığorta (İTS) kimi bir təcrübəmiz var. İdeya əvvəl iki rayonda tətbiq edildi, daha sonra şimal, cənub bölgələrində yayılmağa başladı. Artıq İTS bütün ölkə üzrə fəaliyyət göstərir. O vaxtı bu qanun layihəsi ətrafında Milli Məclisin Səhiyyə komitəsinin sədri Əhliman Əmiraslanovla dəfələrlə yığışıb müzakirələr apardıq, təkmilləşdirmələr apardıq. Çox ciddi məsləhətləşmələrdən sonra pilot layihəni dəstəklədik.

Məqalə Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin (MEDİA) maliyyə dəstəyi ilə “Azad sahibkarlığın və liberal iqtisadiyyatın təşviqi” istiqaməti üzrə hazırlanıb.