Bu mənəvi terrora hamı reaksiya verməlidir – Aynur Camalqızı

Teleqraf.com “Gündəlik Teleqraf” Media Qrupunun baş direktoru Aynur Camalqızının Musavat.com-a müsahibəsini təqdim edir:

- Aynur xanım, öncə sizi media strukturunuza daxil olan Axar.az saytının 5 illiyi münasibətilə təbrik edirik. Nə deyə bilərsiz, Axar.az Azərbaycan mediasına, xüsusilə yeni mediaya nə verdi?

- Təbriklər üçün çox təşəkkür edirəm. Axar.az-ı komandamızın uğuru sayıram. Bu, mənim çox dəyər verdiyim media quruluşlarından biridir. Düşünürəm ki, Axar.az-ın Azərbaycan onlayn mediasında özünəməxsus yeri və auditoriyası var. Bu auditoriya kifayət qədər sanballı və intellektualdır. Siz təsəvvür edin ki, onlayn və tiraj üçün bütün medianın şouya, açıq-saçıq materiallara qaçdığı bir məqamda Axar.az-da bu tip materiallar, hətta versək belə, demək olar, oxunmur. İlk gündən Axar.az açıq-saçıqlıqdan, 18+ xəbərlərindən tam imtina etdi və oxucusu da bu cür formalaşdı. Axar.az-ın kifayət qədər böyük oxucu auditoriyası ciddi ictimai, siyasi və sosial mövzular, təhlillər tələb edir, komandamız da gün ərzində bunları istehsal etməyə çalışır. Sizi inandırıram ki, ən tirajlı şou saytının ən çox oxunan “sarı” materialından qat-qat daha artıq tirajla Axar.az-da siyasi təhlillər, siyasi yükü olan xəbərlər oxunur.

Adi bir misal deyim: Prezidentin hərgünkü - bunu xüsusi vurğulayıram - sərəncam və fərmanlarına axar.az-da baxış sayı adətən günün trendinə çevrilir. Bu, əlbəttə ki, bizim oxucu auditoriyamızın kimliyi və maraq dairəsini izah etmək baxımından, məncə, kifayət edir. Yəni Axar.az ilk gündən bu kursu götürdü və sevinirəm ki, heç vaxt açıq-saçıq foto-video dərc etməyən, maqazin xəbərlərinə qaçmayan ciddi ictimai-siyasi bir saytın sarı mediadan daha tirajlı olacağına inamımız, başqa sözlə desək, Azərbaycan oxucusunun intellektinə, dünyagörüşünə, səviyyəsinə güvəncimiz nəticə verdi.

Mən yerli medianı da ciddi izləyirəm və təmsil elədiyim digər saytlarda da bu göstəricilərin fərqli olduğunu bilirəm. Bu, bir daha təsdiqləyir ki, Axar.az öz ətrafına ciddi və intellektual oxucu auditoriyası toplaya bilib, özünü təsdiqləyib, Azərbaycan mediasına öz üslubunu təqdim edib. Qərbdə və Avropada, yaxın qonşularımız olan Rusiya və Türkiyə mediasındakı yeni tendensiyalara daha tez reaksiya verir. Düşünürəm ki, bu, Azərbaycan mediasında da yenilikdir, nümunədir: qısa xəbərlər, lakonik şərhlər, region və dünyadakı prosesləri izləmək imkanı verən yığcam informasiyalar... Müasir oxucu, bilirsiz, səbirsiz oxucudur və sosial şəbəkələr həyatımıza elə daxil olub ki, media az qala hər gün “möcüzə” yaratmaqla, böyük çətinliklə onların diqqətini özünə çəkir...

- Auditoriya qazanmısız, bəs para da qazana bilirsizmi?

- Azərbaycan mediasında - “Alexa”nın göstəricilərinə əsasən deyirəm - xəbər saytları siyahısında ilk onluqdayıq. Bu, məncə, çox yaxşı göstəricidir. Amma baxmayaraq ki, Axar.az güclü və nüfuzlu saytdır, buna adekvat pul qazana bilmirik. Bunun da obyektiv və subyektiv səbəbləri var. Devalvasiyadan sonra artıq şirkətlər reklama çox pul ayırmaq istəmirlər. Ona görə də biz istədiyimiz nəticəni əldə edə bilmirik.

- Dünyada jurnalistika yenə də qorxulu və riskli peşəyə çevrilməkdədir. Son bir ildə təkcə Avropa İttifaqı ərazisində üç jurnalist amansız şəkildə qətlə yetirilib. Sonucu bolqar jurnalist Viktoriya Marinova çox qəddarlıqla öldürüldü. Sonra “Vaşinqton Post”un ərəb əsilli əməkdaşı Camal Qaşıqçı öz ölkəsinin Türkiyədəki konsulluğunda doğrandı. Belə bir situasiyada Aynur Camalqızı media qrupuna daxil olan jurnalistləri qoruya bilirmi, onlar haqqında düşünürmü və Azərbaycandakı mühiti necə qiymətləndirir? Azərbaycan mühiti də jurnalistika üçün təhlükəlimi sayılır?

- Müasir dünya məgər təkcə jurnalistlər üçünmü təhlükəlidir? Dünya təəssüf ki, artıq çox amansız, çox qəddar bir mərhələyə daxil olub. Dünyanın bir çox bölgələrində müharibələr gedir, terror dalğası hökm sürür. Məsələn, Suriyada hər gün insanlar müharibə və terrorların qurbanına çevrilməkdədir. İnsan ölümü faciədən çox, statistikaya dönüb. İnsanlar humanitar fəlakət yaşayır. Yaxud Əfqanıstandakı terror hadisələri, Ukraynada gedən proseslər, Krımda ötən həftə təhsil müəssisəsində həyata keçirilən terakt... Dediyim odur ki, bəşəriyyət bu gün bəlkə də tarixinin ən təhlükəli dövrünü yaşayır. Xalqlar ədalət axtarışındadır. O isə yoxdur. Əgər terror, müharibə varsa, o yerdə jurnalistlərin ölməsi də təəssüf ki, adi haldır. Bunun qarşısını almaq mümkündürmü? Ədalət olmadan təbii ki, yox. Bütün dünyada sülh bərqərar olmalıdır. Amma gəlin görək, fövqəldövlətlər müharibələrin qarşısını almaq istəyirmi? Çox təəssüf ki, böyük dövlətlərin liderlərinin bu yöndəki çıxışları populizmdən o tərəfə keçmir. Son olaya - Türkiyədə Səudiyyə Ərəbistanının konsulluğunda öldürülən Camal Qaşıqcı olayına gəlincə, təbii ki, barbarlıqdır, anti-humanizm aktıdır. Qaşıqcı bir müxalif mövqeli jurnalist idi və öz ölkəsini tərk etmişdi. Amma müxalif düşüncəyə görə bir jurnalisti o qədər qəddarcasına qətlə yetirmək və beynəlxalq skandal lazım idimi? Ən müxtəlif versiyalar var. Açığı, mən daha çox bu qətli Səudiyyə Ərəbistanındakı hakimiyyətdaxili qruplardan hansınınsa həyata keçirməsinə inanıram. Digər versiya isə budur ki, bu qətlin məhz Türkiyədə törədilməsi Türkiyə ilə Səudiyyə Ərəbistanının münasibətlərini korlamaq məqsədi daşıyır. Səudiyyə Ərəbistanının küçələrində Türkiyə əleyhinə çıxışların artması haqda xəbərləri də nəzərə alın. Sualınızın Azərbaycanla bağlı hissəsinə gəlincə, ölkəmizdə nəinki jurnalistlər, bütövlükdə hamı və hər kəs üçün təhlükəsiz, sabit, sakit mühit var. Faktiki müharibə şəraitində yaşamağımıza rəğmən, nəinki paytaxt Bakıda, hətta rayonlarımızda, işğal altında olan ərazilərimizlə sərhəd bölgələrimizdə belə insanlarımıza heç bir təhlükə yoxdur. Azərbaycanda hər bir sahədə çalışan insanlar üçün kifayət qədər normal şərait mövcuddur. İnsanlar rahat şəkildə işləyə, yaşaya bilirlər. Eynilə jurnalistlərin də öz peşə fəaliyyətlərini həyata keçirməsi üçün heç bir təhlükə mövcud deyil. Ümumiyyətlə, hansısa təhlükədən söhbət gedə bilməz və buna görə dövlətimizə minnətdarıq.

- Konsulluqda Səudiyyənin indiki vəliəhd şahzadəsinin ən yaxın adamlarının iştirakı ilə bir jurnalist doğranıb. Bu hadisənin məhz Türkiyədə həyata keçirilməsi Türkiyəni etibarsızlaşdırma prosesidir. Lakin burada diqqəti çəkən bir məsələ Amerika kimi demokratiya qarovulçusunun Qaşıqçı qətliamına soyuq münasibətidir. Amerikanın bütün media quruluşları prezident Donald Trampı hədəf götürüb ki, prezident adekvat reaksiya vermədi. Prezidenti Səudiyyə Ərəbistanının üzərinə sərt getməməkdə, sanksiyalar tətbiq etməməkdə ittiham edirlər və bəyan edirlər ki, qətllə nəticələnməyən Skripal hadisəsinə görə Rusiyaya böyük sanksiyalar tətbiq etmisənsə, nədən jurnalistin doğranması kimi daha qəddar əməli təşkil edənlərə loyal reaksiya verirsən? Prezident Trampın timsalında Amerikanın Qaşıqçının qətlinə münasibəti bir jurnalist kimi sizə necə təsir edir?

- Açığı, mən o versiyaya daha çox inananlardanam ki, Qaşıqçının o cür qətlə yetirilməsi planında Amerikanın hər hansı bir formada rolu var. Xatırlayırsızsa, Tramp ABŞ-ın qoruması olmayacağı təqdirdə Səudiyyə Ərəbistanının heç iki həftə də dözə bilməyəcəyini və təhlükəsizliyini təmin edən ABŞ-a təzminat ödəməli olduğunu bildirmişdi. Bunun ardınca isə Ərəbistanın “daha qədim” bir dövlətçilik ənənəsinə malik olduğunu vurğulayan Məhəmməd ibn Salman təhlükəsizlik problemi yaşamadıqlarını, Amerikaya da hər hansı ödəniş niyyətlərinin olmadığını bildirdi. Digər bir məlumat da o idi ki, Amerika Səudiyyə Ərəbistanından Suriyadakı PKK terrorçularına 50 milyon dollar yardım edilməsini tapşırmışdı. Onlar isə maliyyəni ödəməkdən imtina etmişdilər. Bu baxımdan dolayısı ilə artıq sözə baxmayan Səudiyyə Ərəbistanına ağır dərs vermək planının işlənib həyata keçirilməsi versiyası da diqqətdən yayınmamalıdır.

- Demokratik prinsiplərin keşikçisi olduğunu iddia eləyən bir dövlət bu dərəcədə dəhşətli qətl hadisəsinə görə tamam başqa münasibət göstərdi. Türkiyə bunu açıqlaya bilmir, amma biz açıqlaya bilərik. Məlumdur ki, hər bir dövlət öz ərazisindəki səfirlikləri, konsulluqları dinlədir. Yəni bu baxımdan yanaşsaq, Qaşıqçının qətlə yetirilməsi prosesinin səs yazısı Türkiyə kəşfiyyatında mütləq var. Bizim fikrimizcə, məhz ilk gündən Qaşıqçının doğranaraq, işgəncə ilə öldürülməsi xəbərini dünyadakı ayrı-ayrı media quruluşlarının vasitəsilə Türkiyə xüsusi xidmət orqanları ortaya çıxardılar. Yəni mənim düşüncəm bundan ibarətdir ki, Qaşıqçının qətli Amerikanın planı deyil. Bu, Səudiyyənin indiyəqədərki fəaliyyətinin və Səud ailəsinin onları tənqid edənlərə münasibətinin davamıdır. Sadəcə, əvvəlkiləri ört-basdır eləyə biliblər, bunu ört-basdır eləyə bilmədilər...

- Bu da daha bir məntiqli versiyadır və əlbəttə, hansının doğru olması təbii ki, istintaq prosesində bəlli olacaq. Və şübhəsiz ki, Türkiyə baş verən qətlin detalları ilə bağlı yetərincə məlumatlıdır. Prezident Ərdoğanın açıqlamalarından da bu, aydın görünür. Yəqin ki, Türkiyə hamını narahat edən bir çox məsələlərə aydınlıq gətirəcək. Amma bütün hallarda bu, çox biabırçı və bir müsəlman dövlətinin - həm də İslam dünyasının liderliyinə iddia edən dövlətin - adına yaraşmayan hərəkətdir. Təəssüf ki, ərəb ölkələri ən azı Türkiyə qədər İslam adına hörmət gətirə bilmirlər. Dünyada onsuz da islamafobiya güclənir, müsəlman dövlətlərinə mənfi münasibət mövcuddur. Bu hadisə müsəlmanlara olan münasibəti bir qədər də tündləşdirəcək. Zənnimcə, təkcə Amerika yox, bütün dövlətlər Qaşıqçı hadisəsinə indikindən daha kəskin münasibət bildirməlidir.

- Keçək ölkəmizlə bağlı proseslərə. Bizim də “qaşıqçılarımız”, “şalasılarımız” var. (Gülüşmə) Son dövrlərdə Azərbaycanda və ölkə xaricində bir sıra müxalifət mövqeli insanlar sosial şəbəkələrdə söyüş kampaniyası həyata keçirirlər. Və bu kampaniya dayanmaq bilmir. Sizcə, bu prosesin qarşısını almaq üçün hansı mexanizmlər tətbiq olunmalıdır? Söyüşə söyüşlə cavab, yoxsa hansısa bir ideoloji xətt, təbliğat yürütməklə o kampaniyanı aparanları neytrallaşdırmaq lazımdır?

- Qeyd etdiyiniz proses həddən artıq ikrah doğuran və utancvericidir. Sosial şəbəkələrdə, xüsusən Yutubda dövlət rəhbərliyində təmsil olunan insanlara yönəlik o cür sözlər səsləndirənlərin əksəriyyətinin heç müxalifətə dəxli yoxdur. Uzun illər müxalifətdə olmuş insanlar da təsdiq eləyə bilər ki, onların çoxunun Azərbaycanda olarkən heç bir müxalif fəaliyyəti olmayıb. Onlar yalnız xaricə getdikdən sonra söyüşləri, ortaya qoyduqları “əxlaqları” ilə tanınıblar. Onların kampaniyasına qarşı ən yaxşı variantlardan biri “iqnor” etməkdir. Əlbəttə, burada bir psixoloji faktı da nəzərə almaq lazımdır: insanlar qadağan olunmuşa - bura söyüşdən tutmuş bütün əxlaq çərçivəsini aşan addımlar daxildir - daha çox maraq göstərir. Ona görə yox ki, onu dəstəkləyir və yaxud təqdir edir, ona görə ki, belə deyək, “ayıbın ölçüsünü” bilmək istəyir. Ona görə bu tərz videoların baxış sayı yüksək olur və şikayətlər də adekvat olmalıdır. Yəni baxışdan daha artıq şikayət tələb olunur. Bu isə mütləq təşkil olunmuş kampaniya tələb edir, çünki “abırsızdan abrını gözləmək” deyilən bir anlayış var bizim xalqın təsəvvüründə. Heç kəs əlinin çatmadığı, “ününün” yetmədiyi bir psixoloji problemi olan şəxsin diqqətini özünə çəkmək istəmir. Ancaq təşkilatlanmış formada ciddi kampaniya aparılarsa, bu, tam başqa mənzərə ortaya çıxarar.

Düşünürəm ki, ziyalılar, müxalifət liderləri də mütləq bu məsələdə mövqe və iş ortaya qoymalıdırlar. Söyüş ilk növbədə acizlik əlamətidir. Digər tərəfdən, ikrah yaradır və etiraf edək ki, söyənlər Azərbaycan müxalifətini həddən artıq hörmətdən salır. İlk növbədə müxalifət liderləri onların qarşısına çıxmalı və onların siyasi nüfuzunu zədələyən bu şəxsləri durdurmağa qalxmalıdır. Amma təəssüf ki, bəzən bunun əksini müşahidə edirik, onları bəzi müxalifət liderlərinin təlimatlandırdığı haqda da bilgilər var. Hesab edirəm ki, bu da acizliyin açıq etirafından başqa bir şey deyil.

- Belə fikirlər də var ki, hətta müxalifətin liderləri belə, onların mənəvi terrorundan qorxaraq onlara hər hansı bir çağırış və ya etiraz etməyə ehtiyatlanırlar...

- Bilirsinizmi, bu, ehtimaldır. Birincisi, baxır sən hansı formada reaksiya verəcəksən. İkincisi, burada müxaliflərin kiminsə müdafiəsinə qalxmasından söhbət getmir, məsələ dəyərlər, xalqın əxlaq ölçüləri, Azərbaycan dövlətinin simvollarına münasibət məsələsidir. Cəmiyyətə heç bir halda qəbul edə bilmədiyi söyüş, nifrət püskürülür, min illərdir formalaşan əxlaqi dəyərlərə hücum edilir. Buna necə səssiz qalmaq olar? Həzrət Əli deyirdi ki, əxlaqsızlıq səndən 5 ev o tərəfdə olanda etiraz et, yoxsa 5 günə evinə girəcək. Bu, bir, ya beş nəfərə qarşı deyil, dəyərlərimizə, milli heysiyyətimizə qarşı aparılan mənəvi terrordur və bunun siyasi deyilən heç bir çaları yoxdur. Bu mənəvi terrora qarşı isə hamı reaksiya verməlidir.

- Bir sıra hallarda da belə fikirlər irəli sürülür ki, Avropadakı söyüş müxalifətinin fəaliyyəti heç də özfəaliyyət deyil, onlar başqa qüvvələrin sifarişini yerinə yetirirlər. Bu deyilənlərdə həqiqət payı varmı? O adamlar hansısa ciddi planlar qurulacaq qədər əhəmiyyətli adamlardır?

Ardı var