Nəhənglərin son döyüşü: ABŞ Çin və Rusiyaya “Soyuq savaş” elan etdi

Nüfuzlu xarici siyasət dairələrində professor Sergey Karaqanov “rus Kissincer” adlanır. Eyni zamanda, onun əlavə bir bonusu var: onu Vyetnam, Kamboca, Çili və s. münaqişələrdə iştirak edən “müharibə cinayətkarı” adlandıra bilməzsiniz. Karaqanov – Rusiya Dövlət Tədqiqat Universiteti Ali İqtisadiyyat Məktəbinin Dünya iqtisadiyyatı və beynəlxalq münasibətlər fakültəsinin dekanı, Xarici və Müdafiə Siyasəti Şurası Rəyasət Heyətinin fəxri sədridir.

Teleqraf.com honkonqlu analitik Pepe Eskobarın “Asia Times” qəzetində dərc olunan məqaləsini təqdim edir.

Avropa İttifaqının yavaş-yavaş parçalanan birlik olduğunu söyləyən Karaqanov, Rusiya və Aİ arasındakı münasibətlərin tədricən normala doğru getdiyini bildirib. Brüssel dəhlizlərində bu, bir neçə aydır fəal müzakirə olunur. Belə bir gündəlik Amerika tərəfindən Aİ üçün nəzərdə tutulmayıb. Buna görə də, Tramp komandası misli görünməmiş dərəcədə qəzəblidir.

Bununla birlikdə Karaqanov qeyd edir ki, Qərb demokratiyası düşmənləri olmadan necə mövcud olmağı bilmir. NATO-nun Baş katibi Stoltenberqin “rus təhdidi” ilə bağlı ifadələrini xatırlatmaq kifayətdir.

Rusiyanın Asiya ilə ticarət həcmi hazırda Aİ ilə ticarət həcminə bərabərdir. Bu fonda Avropada yeni bir “təhlükə” meydana çıxdı: Çin. Kommunist Partiyasının rəhbərlik etdiyi Çinə müqavimət göstərilməlidir, çünki bu, Qərb dəyərlərinə təhdiddir. İkiqat Rusiya-Çin təhdidi ilə ifadə olunan bu paranoya böyük bir şahmat lövhəsindəki toqquşmanın qrafik təsvirindən başqa bir şey deyil: NATO və Avrasiya inteqrasiyası.

Böyük Asiya dövləti

Karaqanov Rusiya ilə Çin arasındakı strateji tərəfdaşlığı asan yadda qalan bir düsturla ifadə edir. Pekin Rusiyanın strateji gücündən ABŞ-a qarşı bir dəstək tapdığı kimi, Moskva da Çinin iqtisadi gücünə arxalana bilər. Maydan və “Krım referendumu”ndan sonra Qərbin Rusiyaya təzyiqlərinin artdığı vaxt vacib bir həqiqət üzə çıxdı. O günlərdə Pekin Moskvaya demək olar ki, məhdudiyyətsiz kredit təklif etdi, lakin Rusiya təkbaşına vəziyyətin öhdəsindən gəlmək qərarı verdi.

Vacib məqamlardan biri, Rusiya və Çinin Orta Asiyada yarışmaqdan imtina etməsidir. Bu, rəqabətin ortadan qalxması demək deyil. Digər rus analitiklərinə görə, Çin suveren yox, zəif dövlətlərlə münasibətlərə fikir verir, belə ölkələrdə Çin qorxusu və onun nüfuz dairəsi olduqca genişdir. Lakin Karaqanov kimi realist siyasətin parlaq təcrübəsinə görə, Şərqə dönüş və Çinlə strateji yaxınlaşma Rusiyaya böyük şahmat oyununda kömək edir.

Karaqanov yaxşı bilir ki, Rusiya avtoritar siyasətdən tutmuş, Sibirin təbii sərvətlərinə qədər bütün şərtləri nəzərə alaraq böyük bir Asiya dövlətidir.

Çingiz Xanın boyunduruğu altında

Rusiya deyir ki, ortaq tarix baxımından Çinə yaxındır, baxmayaraq ki, arada böyük mədəni fərqlər var. Amma XV əsrə qədər hər ikisi tarixin ən böyük imperiyası olan Çingiz Xanın və onun qurduğu imperiyanın boyunduruğu altında idi. Çin monqolları mənimsəyibsə, Rusiya sonda onları qovub. Ancaq iki əsr yarımdan çox müddət ərzində Rusiya Asiyanın bir çox xüsusiyyətlərini mənimsəyib.

Karaqanov Kissincer və Bjezinskinin “ağıllı strateqlər” olduğunu düşünür, amma bu fikri qəbul etməmələrinə baxmayaraq, ABŞ-ın Çinə qarşı “Soyuq müharibə” elan etdiyini söyləyir. Vallerşteynin dediyi kimi , Karaqanov da, Vaşinqtonun ABŞ-ın çökməkdə olan dünya sistemindəki hərbi bazalarına arxalanaraq, “son döyüşə” girdiyinə inanır.

“Böyük Avrasiya”

Karaqanov Rusiyanın müstəqillik arzusundan çox dəqiq danışır. Karaqanova görə, Rusiya həmişə Çingiz Xan nəslindən və İsveç kralı XII Karl nəslindən başlayaraq, Napoleon və Hitlerlə bitən bütün dünya və ya regional hegemonluğa can atanların hamısına qarşı müqavimət göstərirdi. Hərbi və siyasi sahədə Rusiya özünü təmin edir. Lakin bu, Rusiyanın axtardığı və tapacağı bazarlara və xarici tərəfdaşlara ehtiyac duyduğu iqtisadi, texnoloji və kibernetik sahələrə aid deyil. Nəticədə Rusiya və Aİ arasındakı yaxınlaşma xəyalı hələ də sağdır, amma ruslar buna Avrasiya prizmasından baxırlar.

Budur, “Böyük Avrasiya” anlayışı özünə gəlir, mən görüşümüzdə bunu Karaqanovla müzakirə etdim. Bu, rəsmi olaraq Pekini dəstəkləyən çoxtərəfli inteqrasiya olunmuş ortaqlıqdır. Bu, müxtəlif dövlətlər arasında iqtisadi, siyasi və mədəni əlaqələrin eqalitar sisteminə əsaslanır və Çin bu ortaqlıqda bərabər olanlar arasında birinci rolunu oynayır. “Böyük Avrasiya” anlayışı Avrasiya materikinin Çindən Avropanın Qərb ucuna qədər olan əhəmiyyətli hissəsini əhatə edir. Bu, böyük bir şahmat taxtasının təkamülünün göstəricisidir. Karaqanov tamamilə haqlı olaraq qeyd edir ki, Qərbi və Şimali Avropa “Amerika qütbü”nə, Cənubi və Şərqi Avropa isə “Avrasiya layihəsinə” meyllidir.

Belə bir sistemdə Rusiya iki hegemon güc arasında balans yaratmaq və birləşməyən ölkələrin yeni bir ittifaqının qarantı rolunu oynayacaq. Bu, birləşməmiş hərəkatın çox maraqlı yeni bir konfiqurasiyasına işarədir.

Beləliklə, tanış olun: Rusiya “Avropa və Asiyanın periferiyası” anlayışını sarsıdan və “Şimali Avrasiyanın əsas mərkəzlərindən biri”nə çevrilən yeni çoxtərəfli və çoxvektorlu tərəfdaşlardan biri kimi önə çıxır. Bu iş başladı və davamlı bir sürətlə irəliləyir.