"Seks" sözündən qorxanlar özlərini..." - Xanım yazardan şok açıqlamalar

Teleqraf.com Publika.az-ın "Seksin poeziyası" adlı şeirlər kitabı yenicə işıq üzü görən yazıçı Aysel Əlizadə ilə müsahibəsini təqdim edir:

- Söhbətimizə kitabın adından başlamaq istəyirəm. Kitab “Seksin poeziyası” adlanır. Cəmiyyətimizdə müəyyən stereotioplər var. Bu stereotipləri qırmaq üçünmü kitaba bu adı vermisiniz?

- Bəli. Stereotipləri, doqmaları, kiflənmiş əngəlləri. Mənəvi sərhədləri – o sərhədlər ki, insanın azadlığına çox böyük əngəl yaradır, bunları qrımaq üçün. Bir ölkədə, cəmiyyətdə beynəlxalq bir termin problemli qarşılanırsa, ədəbsiz, ayıb söz hesab edilirsə, orada daha üst pilləyə qalxıb nəyisə həll etmək mümkünsüzdür. Çünki Avropa, Qərb yalnız seksual inqilabdan sonra inkişaf etdi. Seks problemini həll edəndən sonra demokratiya qura bildi. İnsan hüquqlarının təməl prinsipləri quruldu. Bunsuz mümkün deyil. Buna qədər əsrlər əvvəl kilsə ilə dövlətin yollarını ayırmaq istiqamətində mütəfəkkirlərin gördüyü işlər, Martin Lüterin “Bibliya”nı tərcümə etməsilə təməli qoyulan protestantlıqla başlatdığı proses və s. Bu gün isə insan haqları mövzusunda liderdirlər. Mən düşünürəm ki, biz bu mərhələni adlamasaq – buna əminəm – bir ölkədə qadını mühafizə olan, uşağı, gənci mühafizə olan bir ölkədə insanların təməl azadlıqları - mənəvi, fiziki, seksual sərbəstlikləri mühafizə olunan bir cəmiyyətdə böyük işlər görmək mümkün deyil. Hansısa bir siyasətçi, politoloq, ictimai xadim, mütəfəkkir düşünürsə ki, durub hakimiyyəti tənqid etməklə ölkədə dəyişiklik edə biləcək, bu, boş fikirdir. Bu, sabun köpüyüdür. Bu, ideya deyil, bilgisizlikdir. Bu, dünya ölkələrindəki inkişaf prosesini görməməkdir, anlamamaqdır. Təsəvvür edə bilirsiniz, inkivizisiyanı yaşamış Avropadan danışırıq. Belə bir coğrafiya bu gün feminizmin, qadın-kişi bərabərliyinin, söz azadlığının lideridir. İnkivizisiya olub e. Bu cəmiyyətlər insanları düşüncəsinə görə diri-diri yandırıblar. İndi görün, hara gəlib çıxıb.

- Bəlkə zaman lazımdır?

- Nə qədər gözləyəcəyik?

- Amma Avropada inkivizisiya da əsrlər əvvəl olub...

- Amma mücadiləsini də davam etdirib. Baxın, orada 60-70-ci illərdə seksual inqilab başlayanda - bu anlayış bir az tarixi prosesə aid edilən anlayışdır – insanlar əllərində şüarla küçələrdə yürüş etməyib. Bu, sosial proses kimi baş verib və ictimai, mədəni, mənəvi, siyasi prosesə çevrildi. Burada nə baş verdi? Gənclər sosial qrup kimi nəzərə alındı, qadınların yeganə hədəfinin ərə getmək olmadığının anlaşıldı, insan azadlığı, demokratik prinsiplərin ilkin təməlləri qoyuldu. Böyük bir bəşəri mərhələnin başlanğıcı oldu. Seksual inqilab kimin harada necə gəldi sekslə məşğul olması deyil.

- Bəlkə də biz "seks" sözünü düzgün anlamırıq.

- Əlbəttə, "seks" ingiliscədən tərcümədə "cins" deməkdir. Fransız filosofu, feminizmin banilərindən hesab olunan Simone de Bevuar “The second sex” adlı bir kitab yazıb. Azərbaycan dilinə tərcümədə kitabın adı “ikinci cins” olur. Müəllif ikinci cins kimi qadını nəzərdə tutur və onun cəmiyyətdəki problemlərindən danışır. Niyə ikinci cins? Çünki söz haqqı yoxdur, seçim haqqı yoxdur, təhsilini, ərini, ana olub-olmamasını seçə bilmir, havayı xadiməlik, baxıcılıq rolunu oynayır. Üstəlik, ömür boyu əri tərəfindən seksual istismara məruz qalır. Bu kitaba minlərlə qadın dəstək verdi. Minlərlə qadın qoşuldu. Çünki müəllif onun yaşamlarından yazmışdı. Bu kitab qadın hərəkatının ən sevimli kitablarından biri oldu.

Bizdə isə "seks" sözü mətbuatda, xəbərlərdə, adətən, “cinsi əlaqə” kimi verilir. Əslində, “cins” sözü də seksə əlavə kimi idi. Sadəcə ingilislər əlavə sözü atdılar və qısa şəkildə "cins" sözünü saxladılar. Çünki ikili termin olmur, termin bir sözdən ibarət olmalıdır. İngilislər bu zəkalı yanaşma ilə öz dillərini bütün xalqların həyatına soxa bildilər. Bu, çox ciddi siyasətdir. Məsələn, onlar “cinsi əlaqə” desəydilər, bəlkə də bu qədər effektiv olmazdı. Biz isə "cinsi əlaqə" deyirik, "intim münasibət" deyirik. Halbuki biz "seks" terminini götürüb rahat şəkildə işlədə bilərik də. İkincisi, lap cinsi əlaqə kimi işlədirik. Bu, niyə ayıb sayılmalıdır? Bu sözü ilk dəfə mən demişəm və yəqin ki bundan sonra yayılıb: "seks" sözünə ikrahla baxan adamlar, bu sözdən qorxanlar özlərini leyləyin dimdiyində gəlmiş kimi aparırlar. İnsanlarımız özlərini leyləyin dimdiyində dünyaya gəlmiş kimi aparırlar. Halbuki bütün insanlıq bu prosesdən keçir. Hamının ata-anası sevişir və nəticədə insan yaranır. O zaman biz buna niyə ayıb, tərbiyəsiz bir şey kimi baxmalıyıq? Digər tərəfdən, insanların intim haqqı, özəl haqqı, partnyor seçmək haqqı olmadığı halda onun başqa haqqı ola bilməz. Çünki hər şey buradan başlayır. Özəldən başlayır. Seks azadlığı harada gəldi, necə gəldi, kimlə oldu cinsi əlaqəyə girmək demək deyil, partnyor seçə bilmək azadlığıdır. Seks azadlığı termin kimi, məzmun kimi o deməkdir ki, insanın öz partnyorunu seçmək hüququ var. Bu haqq qorunur və bu haqqa hamı sayğı ilə yanaşır.

- Bizim ölkədə buna qadının həyat yoldaşı seçmək hüququ kimi baxılmalıdır?

- Həyat yoldaşı, partnyor seçmək. Fərq etməz. Bu onun öz işidir. İstər ona həyat yoldaşı deyə bilər, istər başqa şey.

- Yəni nikahdankənar da?

- Əlbəttə. Hətta kəbin belə dövlət səviyyəsində qəbul edilmir. Bu da o deməkdir ki, insan öz partnyorunu seçib onunla yaşayır. Biz sadəcə bununla özümüzü aldadırıq. Qadınların əksəriyyəti kəbində ərəbcə hansı sözlərin deyildiyini bilmir. Qadınlar o sözləri oxuyub tərcüməsini və mahiyyətini bilməlidir. Bəlkə onu aldadırlar... Bəlkə elə bir şey heç mövcud deyil. Sən bir insanla nikaha daxil olmağa qərar vermisən. Sənə kəbin kəsdilər. Orada nə dedilər? Bəlkə səni söyürlər? Bəlkə sənə pis sözlər deyirlər? Ona görə də o sözlərə baxmaq lazımdır ki, sənin həyatınla nə iş gördüklərini biləsən. Bütün bu sənədlərin hamısı aldadıcıdır. Niyə amerikalılar 20 il birlikdə yaşayırlar, amma nikaha girmirlər? Çünki onlar bunu ayıb hesab edirlər. Amerikalılar deyirlər ki, münasibəti sənədləşdirmək təşəbbüsü insanların bir-birinə güvənsizliyinin əlamətidir. Bu o deməkdir ki, mən o kişiyə və ya qadına etibar etmirəm. Biz bir-birimizi bir sənədlə bağlamağa çalışırıq. Buna görə də onlarda münasibətlər çox rahatdır. Gərgin deyil. 20 ildən sonra kişi arvadı ilə nikaha girmək istəyir. Niyə? Deyir ki, ağır xəstəyəm. Mülküm, var-dövlətim qadınıma qalsın. Rəsmi haqqı olsun onların üzərində çünki o, 20 ildir mənimlə birlikdə yaşayıb. Ancaq bu səbəbdən. Bu, ailə deyil? Bu ən gözəl, ən ciddi ailədir? Amma 20 il nikahda yaşayanlar var ki, onların bir-birinə nə sevgisi, nə hörməti, nə istəkləri, nə etibarı olur. Əksinə, düşünürlər, necə edək ki, adıma olan mülk arvadıma qalmasın, anamın və ya qardaşımın adına keçsin. Onları 20 il ancaq sənəd və ictimai qınaq bir yerdə saxlayıb. Amerikalılar isə 20 il birlikdə yaşayır. Sənəd yox, ictimai qınaq yox... Görün, nə boyda sevgidir, bir-birinə olan ehtiyacdır. İnsanlar nə zaman birlikdə yaşamalıdır? Ayrı yaşaya bilməyəndə.

- Fikirləri ümumiləşdirsək, necə düşünürsünüz, Azərbaycanda seks inqilabı olmalıdır?

-Mütləq şəkildə. Bir neçə ilə əvvəl kolleqamla insestlərdən, zoofiliyadan, pedofiliyadan danışırdıq. Bunlar, xüsusilə, Azərbaycanın bölgələrində çox yayılıb. Rayonlarda insest inanılmaz dərəcədədir və bunu gizlədirlər. Bölgələrdə bizim bütün kişilərimiz seksual həyata zoofil kimi başlayırlar və biz buna normal baxırıq. Biz deyirik ki, kişi zoofil olsun, amma gedib sevdiyi qızla birlikdə olmasın. Buna görə də mənim kolleqam seksual inqilabın vacibliyindən söhbət açdı. Mənim də əhatəmdə tanıdığım qadın və kişilər həmişə öz həyatları illə bağlı özləri qərar veriblər deyə, mən düşündüm ki, buna ehtiyac yoxdur. Bizdə seksual inqilab baş verib də, hər kəs öz həyatını yaşayır. Çünki əhatəmdəki insanlar elə yaşayırlar. Qızlar oğlanlarla sevgili olurdular, görüşürdülər, evlənirdilər. Heç bir problem yox idi. Kimsə onlara qarışmırdı. İstədikləri qədər uşaq dünyaya gətirirdilər və yaxud uzun müddət uşaqları olmurdu. Oxuyurdular, xaricə səfərlərə gedirdilər, təhsillərini orada davam etdirirdilər. Mən də belə bir əhatə görürdüm. Bir müddət bu yüksəliş oldu. Gənclər müqavimət göstərirdilər. Bir müddət keçdikdən sonra bizə qonşu ölkələrdən ciddi təbliğatlar gəlməyə başladı. Məzhəblər, yalnız qadına şamil olunan qadağalar, qadının özəl həyatını mühafizə edən müxtəlif tezislər və s. Getdikcə dərinləşməyə başladı. Bu məqamda həyəcan təbili çalan siyasilərimiz, ictimai xadimlərimiz olmadı. Bir də ayıldıq ki, ata qızını zorlayır.

- Bu proses təxminən hansı illərdən başlandı? Dediyiniz şeylər 90-cı illərdə də vardı. Bəs sonrakı dövrdə necə oldu?

- Mənə elə gəlir ki, 2005-ci ildən sonra.

Azərbaycan dövlətinin maarifçiliyinin, jurnalistikasının, ədəbiyyatının təməlini qoyan adamların hamısı anti-məzhəbçi olub. Azərbaycan ədəbiyyatında məzhəbçiliyi yayan maarifçi yoxdur. Nə də cümhuriyyət qurucularının içində yoxdur. İnanc başqa şeydir. Cəmiyyətin minillik inancını dəyişməyə çalışmaq absurddur. Heç bir ağıllı siyasətçi bunu etməz. Təbii ki, deyəcək “bu, bizim dəyərimizdir” filan. Amma daha ağıllı formada. Oxumaqla, elminə yiyələnməklə, tərcümə etməklə. Cəhalətinə yiyələnməklə yox. Cümhuriyyətçilər də bunu etdilər. Müasir Azərbaycanın mədəniyyətinin təməli bu cür qurulub.

- Belə başa düşülür ki, atanın qızını zorlaması və bu kimi hadisələr məzhəbçilikdən irəli gəlir.

- Bunu mən demirəm, araşdırmaçılar deyir ki, pedofiliyanın mənbəyi kilsə sayılır, homoseksuallığın mənbəyi kilsə sayılır. Həmçinin lezbiyanlığın da. Çünki eynicinsli adamları yığıblar bir yerə. Onlara seksi qadağan ediblər. Sevməyi, toxunmağı, normal insan kimi yaşamağı qadağan ediblər. Amma başa düşmürlər ki, təbiətlə mübarizə aparmaq olmaz. İnsanın biologiyası su içmək istəyir, sevişmək istəyir, sevmək istəyir. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı sevgini xəstəlik elan edib. İndi kim səhər yuxudan ayılıb deyir ki, salam mən bu gün yuxudan yaxşı durmuşam, gedim sevim. Belə olmur. İnsan tutulur bu hissə. Türklər buna “tutku” deyirlər. İnsan sevgiyə tutulur, sevdiyi insana tutulur. Bu, bioloji faktordur. Bilmirsən nə zaman sevirsən və sevdiyin adamın başqalarından fərqi nədir. Bu, təbiət hadisəsidir. Bunun qarşısını necə alacaqsan? Dörd divar arasına salsan da, mümkün deyil. Buna qarşı çıxanda anormal hadisələr baş qaldırır. Bədən bağırır, emosiyalar çölə çıxmaq istəyir. Ona görə də homoseksuallıq və bu kimi axınların mənbəyi kimi kilsə göstərilir. Çünki o dövrdə kilsə cəmiyyətin bütün sferalarının mütləq hakimi idi. Hələ dövlətçilik ənənəsi yox idi. Hələ qanunvericilik yaranmamışdı. Hakimiyyət kilsədə idi. Bundan qurtulandan sonra, dövlətçilik ənənələri yaranandan sonra, kilsyə deyiləndən sonra ki, get bir küncdə otur, gəlib vaxtlı-vaxtında şamımı yandıracam, sən heç nəyə qarışma, cəmiyyət inkişaf etməyə başladı. Eyni modeli bizdə də tətbiq etdilər. Cümhuriyyətçilər bunu gördülər. Yusif bəy, Topçubaşov və yandaşları bunu tətbiq etməyə başladılar. Dövlətçilik cəmiyyətin qanına hopmasa, onun yerini məzhəbçilik tutacaq. Kilsə estetikası tutacaq. Bizdə isə bunu məscidlər, pirlər əvəz edəcək. Baxın, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev və Nərimanov öz əsərlərində pirçiliyi ifşa edib. Niyə? Çünki aydın idilər. Görüblər və göstəriblər. Martin Lüter kimi onlar da özlərini mentalitetin qarşısında sipər etmişdilər. Cəlil bəy də, Axundov da, Sabir də. “Harda müsəlman görürəm, qorxuram”. Niyə buna dinçilik demirəm, məzhəbçilik deyirəm? Çünki din başqa anlayışdır. Mən dini inancın ideoloji mənbəyi hesab edirəm. İnsan inanclı da ola bilər, olmaya da bilər.

Bu yaxınlarda canlı yayım zamanı özünü hökumətə alternativ hesab edən siyasətçilərimizə bir mesaj verdim: mən onlara inanmıram. Sadaladığım bu məsələlərə görə. Onlar görə-görə, bilə-bilə ki, bu radikallıq, cahillik bu cəmiyyəti uçuruma aparır, xal qazanmaq naminə, qələbə də yox ha, xal qazanmaq naminə bu kiflənmiş, istifadə müddəti iki əsr əvvəl bitmiş doqmaları müdafiə edirlər. 17 yaşlı qız intihar edir, vaxtı 2 əsr öncə bitmiş bir doqmanın qurbanı olur – valideyn müdaxiləsinin. Azərbaycanda heç bir siyasətçi buna münasibət bildirmir. (kinayəli gülüşlə) Siz nə ölkə quracaqsınız mənimçün? Mənim ölkəmdə çox ciddi problem var. Bu problemlərin həllində dövlətin də üzərinə məsuliyyət düşür. Amma bu şəxslər iddia edir ki, hökumətdəkilər yaxşı idarəçi deyil və mən onların alternativiyəm. Mən düşünürəm ki, bu cür yox, başqa cür idarə olunmalıdır. Tamam. Sən nəyə inanırsan o zaman? Nəyi düzgün hesab edirsən? Nə təklif edirsən?