“Ya vurub öldürməli, ya da çıxıb getməliydim“

- Buraxdığımız xətalar, davamlı milli dövlətçilik ənənələrinin olmaması ucbatından Qərbi Azərbaycanı itirmişik. Borçalı Azərbaycanın sərhədində nəfəsliklərdən biridir. Bizim Borçalı ilə bir neçə dövlətlə kommunikasiya imkanlarımız yaranır. Qərbi Azərbaycana müvəqqəti işğal olunmuş ərazi deyirəm. Borçalı da bir zamanlar ona namizəd statusunda idi. "Milli maraqlarımızın açarlarından biri də ordadır" deyərək böyük siyasətdən birdən məhəlli görünən proyektə getdim. Azərbaycanın coğrafiyası sırf BMT-nin qəbul etdiyi sərhədlər deyil, həm də nüfuz dairəsi, mənəvi sərvətlərimiz var.

- İyulun 26-sı ənənəvi Elat bayramıdır. Bu dəfə sayca altıncısı olacaq. Azərbaycanda niyə işimiz əyri gedir deyə düşünürük? Çünki siyasəti çox quru anlayışla qəbul edirik. Quru siyasətdə də etnik mənsubiyyətimiz hərəkət etməyə imkan vermir. Tarixə baxsaq, şah İsmayıl Xətaidə də, Dədə Qorqudda da mədəniyyət hədəfə çatmaq üçün ən güclü siyasi vasitə olub. Borçalıda da, Qərbi Azərbaycanda da, müxtəlif bölgələrdə və Güney Azərbaycanda Elat ənənələri güclüdür. Düşündük ki, toplumu bir araya gətirəcək nə təklif edək? Deyək ki, millətçilik şüarları ilə etnik kimlikdə birləşək, yox, qeyri-mümkündür. Eləcə də din məsələsində də mümkünsüzdür. Eloğluluqda təriqət bölücülüyü önə çıxmayıb. Elat ənənəsi, yaylaq mədəniyyəti o toplumun mahiyyətində, onun folklorunun formalaşmasında çox mühüm rol oynadığı üçün bunu seçdik. 2009-cu ildə ilk dəfə keçirəndə deyirdilər ki, yüz adam gələcək. Amma bir neçə min adam gəldi, o şüarlara toparlana bildi. Zəlimxan Məmmədli şəxsiyyəti rol oynamırdı. Sadəcə, tapıntını düz tapdıq. Bu gün də artan xətlə davam edir, artıq türk dünyasına nüfuz edən bir layihəyə çevrilib.

- Təbii, o çox çətin layihə idi. "Borçalı"nın əl qoyduğu layihələrin özü də kifayət qədər düşmən cinahlarınının diqqətini öz üzərinə cəmləyir. Millətin təməlində nə varsa, ona söykənirik və orada bunların qoyduğu oyun qaydalarını pozuruq. Elə olanda da hədəf oluruq. Güney Azərbaycanla bağlı məsələ tamam fərqli idi, bu, pozulmuş bütövlüyümüzdür, onun təməli, ruhani dünyası Təbrizdədir. Birdən-birə 5-10 nəfərin yığılıb içdən gələn enerji ilə bütöv Azərbaycanı qurması mümkün deyil. Fars, rus, Qərb hərəsi bir tərəfdə dayanıb və biz hansı məngənənin içərisinə girdiyimizin fərqində olmalıyıq. Güney Azərbaycan konsepsiyasının yoxluğu və ya onun dərin qatlarda olması əhəmiyyətli faktor rolunu oynadı. Erməni və ya fars deyil, Azərbaycanın özündə ayrı-ayrı fərdlər bu məsələni destruktiv məcraya yönəltdilər. Mən də o ucuz şeylərə enerji sərf etmək istəmədim və çəkildim.

- Azərbaycan Kültür Dərnəyinin başqanı Camal Mehmətxanoğlunun İzmirdə təşəbbüsü ilə yığılan bir toplantı idi. Bildim ki, bu, azad insanların toplantısıdır, ona görə də İdarə Heyətində təmsil olundum. Sevindim ki, təbii istəklərlə yaranan bir qurum formalaşacaq. Amerika kəşf etmirdik. Orada hədəflərdən biri Türkiyə ictimai rəyini, siyasi elitasını Cənub mövzusuna yönəltmək idi. Müəyyən addımlar atdıq, İran səfirliyi qarşısında etiraz aksiyalarımız, elmi-nəzəri konfranslarımız, Güney dinləmələri oldu. Türkiyə siyasi tarixində bəlkə də birinci idi. Biz onu elədik. Türkiyənin aparıcı siyasi partiyaları ilə - AKP, MHP, CHP ilə görüşlərimiz oldu. İran nota verdi. 10 nəfərin "Güney var" deyə Türkiyədə çağırışına İran reaksiya verdi. Güney təşkilatları arasında ziddiyyətli məqamlar var, bir araya gələ bilmirlər, məyusluq sindromu var. İdeyalardan biri də o idi ki, heç bir siyasi qüvvə ilə ciddi yaxınlığı olmayan bir nüvə formalaşırdı ki, cəhd edib o təşkilatları da yığa bilərdi. Hər tərəfdən sanki bombalar qoydular, hətta "Borçalı"nın içərisinə minalar basdırdılar. Bir mərhələdə ucuzlaşma getdiyini gördüm, nə siyasət, nə milli dəyərlər, nə ədəb-ərkanın rol oynamadığı müşahidə etdim. Ya vurub öldürməli, ya da çıxıb getməliydim, mən də ikincini seçdim.

- Millətimiz təsadüfi etnos deyil ki, bu coğrafiyada yerləşib. Təbiətlə onun sıx təması var, inteqrasiya çox sürətlidir. Hətta bitkilərin adına şairlərimiz nə qədər şeirlər qoşublar. Novruz bayramında Sovetlər Birliyində hər evdə adambaşına tonqal qalanardı. Babalarımızın adına olan böyük tonqalda ən böyük lopalar atardıq. 2009-cu ildən biz mədəniyyət tədbirlərinin imkan verəcəyi qədər insanlarımızın toparlanması və tədricən siyasi bilgilərimizi, hədəflərimizi çatdırmaq üçün Novruz bayramının bir qədər qeyri-standart keçirilməsinin təməllərindən birini qoyduq. Faxralıda dağdakı tonqallar bir aura yaradır. Hərb tariximizdə bir alov siqnal, üç alov təhlükə, yeddi alov qələbə idi. Yeddi möhtəşəm alovu gürcü folklorçuları da düşündürür. Yəni, bu millət köçəri deyil, dədə-baba torpağıdır və bu ənənələri yaşadır. Eyni zamanda Tiflisdən o tərəfdə Şirekartli bölgəsi var ki, orada da Novruz törənləri keçirilir. İndi deyirlər ki, təhsilimiz gürcü dilinə keçməlidir. Artıq həmin bölgə çoxdan gürcü dilinə keçib. Azərbaycan dilində isə onlara bir imla yazdırmaq qeyri-mümkündür. Gürcü dilini öyrəniblər, amma 20 min soydaşımız mənəvi dünyasından ayrılıb. Qarayazı, Başkeçiddə Novruzdan səmərəli istifadə var.

- Münasibətim çox pisdir. Krım hadisələri gözümüzün önündədir. Orada assimilyasiyanın birinci elementi toponimlərin dəyişməsi ilə başlayıb. Gürcülər çox böyük xətalar ediblər. Bunu açıq söyləyiblər. Bizim siyasi iddialarımız var ki, Faxralı, Kəpənəkçi adının min illik tarixi var, onu qondarma adla bayağılaşdırmaq olmaz. "Mənəvi dünyasına təcavüz edirsiniz" deyərək gürcüləri ittiham edirik. Bu təcavüzün nəticələrini aradan qaldırmaq mütləqdir. Faxralıda keçən il keçirdiyimiz tədbirdə rayon rəhbərliyi də iştirak edirdi. 3 min adam vardı, birdən kənd camaatına sual verdim. Siz pasport deyirsiniz, orda nə yazılır yazılsın, onların ruhunda elə Faxralıdır. Sual verdim ki, camaat, kəndinizin adı nədir? Ordan-burdan dedilər ki, Faxralı. Dedim ki, gerçək adını soruşuram, xorla "Faxralı" söylədilər. Rayon rəhbərliyinə dedim ki, referendum deyirsiniz, keçirin, qardaşım, bu millətin təməlinə niyə toxunursunuz? Səni, dövlətini, dilini sevməsini istəyirsən. Sevməyəcək. Çünki incitmisən, mənəvi dünyasına təcavüz etmisən. Bunu aradan qaldır. Bir zamanlar ağıllı oğlanlar tapılar, onları idarə edə bilmərsən. Ona aparmayın. Bir cəmiyyət sədri olaraq heç bunda da maraqlı deyiləm. İnanmaq istəyirik ki, Gürcüstan siyasi hakimiyyəti xalqın iradəsinə daha çox arxalandıqca öz səhvlərini və xətalarını dərk edib öz daxili imkanlarımız hesabına onu dəyişəcəyik. Bəzi halda deyirlər ki, Avropa və ya beynəlxalq məhkəmələrə verək. O arbitrajlar nə edir, bütün hallarda o küsülülər barışmır, qərar qəbul edir. Amma bu coğrafiyada yaşayırıq. Öz mədəniyyətimiz və yüksək tarixi dostluq ənənələrimiz imkan verir ki, problemlərimizi həll edək.

- Asim Mollazadə sənə nömrə gələ bilərdi, amma mənə yox axı. Biz haqlı mübarizə keçmişik. Bugünkü gündə o mübarizədə öndə gedənlərdən biri olmuşam. Zəlimxan Məmmədli bir cəmiyyət sədridir, milli layihə həyata keçirir. Düz olmaq çox çətindir. Bəndəniz ən çox qara piara uğrayanlardan biri olub və dediyiniz məsələ də onun tərkib elementlərindən biridir.

- Mən partiya funksioneri olmuşam. Hərdən "Borçalı" cəmiyyətində də ittiham edirlər ki, müxalifətçidir. Mən müxalifət funksioneri deyiləm, amma içim, ruhum müxalifətçidir. Elçibəy məktəbində keçdiyim yol olub. Ali Məclisdə olmuşam, çox ciddi mübarizələr, müzakirələr, qərarlar görmüşəm. Hətta insanlar elə bilərdi ki, bir-birini qıracaqlar, amma çıxanda dost olurduq. Sonrakı mərhələlərdə bunu düşmənçiliyə apardılar. Niyə fərqli düşündün, bu layihəni gətirdin? Düşməni məhv etmək üçün onun içinə şübhə atdılar. Təəssüf etdiyim anlar var ki, bu gün enerjimi ora yönəltmək istəmirəm. Bir zamanlar dedilər ki, mane olur, qoymur, guya harasa gedirlər, qabağını kəsirəm.

- Çox normaldır. Siyasi baxışlarımızda fərqlər ola bilər. Partiya idarə olunmasından tutmuş, siyasi oriyentasiyasına qədər çox ciddi fikir dartışmaları olub. Amma KXCP sədri Mirmahmud Mirəlioğlu ilə heç bir ədavətimiz yoxdur. Xeyrimizə də, şərimizə də gedirik. Mirmahmud bəy partiya sədridir, onu mötəbər tədbirlərə dəvət edib ona söz verməkdən də əndişələnmirəm.

- Elçibəy təşkilatında Ali Məclisin sədri olmuşam. Elçibəy ayrı dünya idi, onu hər hansı siyasi partiyanın inhisarına vermək olmaz. O məktəbdən keçib gələn partiyanın xətti başqa olmalı idi. Ali Məclisin sədri olaraq sədrlik iddiasında olmamışam, dürüst və düz getməyin tərəfdarı idim. Partiyaların ad uğrunda savaşını mənasız hesab etmişəm. Tirajlanmış adları qəbul etməmişəm. Sonuncu qurultayımızda təklif etmişəm ki, partiyamızın adı dəyişilsin, KXCP, AXCP, BAXCP adları ayıbdır. Seçkiyə gedirik, sual verirlər ki, niyə birləşmirsiniz? Seçicidən bu sualı gözləmək normaldır, onu qınamıram. Doğrudan da, siyasi xətt, ideologiya aydın olacaqsa, o partiyanın hansı adda olması önəm daşımır. Bəzi insanlar düşünür ki, KXCP getsə, ad itsə dünya dağılacaq. İlahiləşdirirlər, bunu qəbul etmirlər.

- Yanlışlıqlar olub. 90-cı illərdə həm meydanda idik, həm də millət olaraq formalaşırdıq. 1 milyon insan həftələrlə bir yerdə qaldı, yemək bişirib gətirirdi, yorğan döşək gətirirdik. Partiyaların birliyi ideyası cəfəng ideyadır. 20 ildən çoxdur ki, qara saqqız kimi bunu çeynəyirik. Partiyaların əməkdaşlığından danışa bilərik. Bu əməkdaşlıq fundamental prinsiplərə söykənmir. Seçkilərdə Milli Şura yarandı, sonra iki qəzet, liderlər bir-birinin ünvanına təhqir yağdırdı. O zaman deyilsəydi ki, bu birlik prezident seçkiləri gününə qədərdir, sonra azaddır. Amma indi buxovlayıblar ki, niyə getdin, niyə qaçdın?