Zəngəzurla bağlı durum Rusiyanı hərəkətə gətirdi - "Güzəşt olmayacaq"

Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrov Ermənistanı Zəngəzur dəhlizinin açılmasına dair anlaşmanı pozmaqda ittiham etdi. Lavrovun bu açıqlaması öncə bir xatırlatmadır. Çünki 2020-ci il 10 noyabr sənədində doqquzuncu müddəa bilavasitə Nikol Paşinyanın imzaladığına görə, Zəngəzur dəhlizi Azərbaycanı Naxçıvanla birləşdirəcək bir nəqliyyat, kommunikasiya sistemi olmaqla bərabər, həm də maneəsiz yük və insanların keçidini təmin etməlidir. Eyni zamanda bu ərazidə nəzarət mexanizmini Rusiyanın sərhəd qoşunlarının yerinə yetirilməsi öhdəliyi var. Bu, təkcə 2020-ci il 10 noyabr sənədi ilə məhdudlaşmır.

Bunu Teleqraf.com-a açıqlamasında politoloq Natiq Miri deyib.

Onun sözlərinə görə, digər tərəfdən ikinci bir sənəd var:

“Bu, Nikol Paşinyanın özünün təqdim etdiyi sənəddir ki, o da 2023-ci ilin iyun ayında Rusiya Azərbaycan və Ermənistan arasında müzakirə predmeti olub. Dolayısı ilə qəbul olunub. Burada da sadəcə Ermənistan rəhbərliyinin təqdim etdiyi protokola görə, Ermənistanın bu keçid ərazisində suverenlik və yurisdiksiya tələbi birmənalı olaraq qəbul olunur. Yəni həm Rusiya, həm də Azərbaycan bunu qəbul edir. Sadəcə, bu sənəddə o da vurğulanır ki, Azərbaycandan gələn bütün yük və insanlar gömrük prosedurunu keçəndən sonra bu yolda təhlükəsizliyi təmin edəcək qüvvə Rusiya sərhəd qoşunları olacaq. Bu, Ermənistan rəhbərliyinin təqdim etdiyi sənəddir. Ona görə Lavrov növbəti dəfə belə bir xatırlatmaya ehtiyac duydu ki, yəni ciddi bir dövlət başçısı öz imzasına hörmət etməlidir. Yəni Rusiyanın regionda varlığı bu dəhlizdə nəzarət mexanizmini həyata keçirməsi iki dəfə Ermənistan hökuməti tərəfindən təsdiq olunub. Əlbəttə, bu, həm də təzyiq elementidir.

Çünki Rusiya anlayır ki, özünün regionda geosiyasi varlığını təmin etmək üçün mütləq mənada Zəngəzur dəhlizində mövcud olmalı, proseslərə təsir imkanı olmalıdır. Baxmayaraq ki, bəzən Rusiya rəsmiləri belə bir görüntü yaradırlar ki, guya Zəngəzur dəhlizi nəqliyyat kommunikasiya sistemi Rusiya üçün o qədər də vacib deyil. Ancaq bu belə deyil. Artıq mövcud status-kvo ciddi şəkildə dəyişib. Köhnəyə qayıtmaq, onu bərpa etmək mümkün deyil. Regionda yeni qüvvələr var. Sadəcə, yeni status-kvonun yaradılması uğrunda ciddi bir mübarizə gedir. Eyni zamanda bu mübarizədə regional ölkələrdən başqa qlobal güclər də iştirak edir. Ona görə də Rusiya üçün bu yolun önəminin olmadığını vurğulayan rus məmurları yalan danışır.

Artıq Rusiya məhz bu keçiddə geosiyasi mövcudluğunu təmin etmək üçün heç də Qərbə ABŞ-a güzəştə getmək fikrində deyil. Ona görə bu cür açıqlamalar, təzyiqlər, xəbərdarlıqlar, eyni zamanda təhdidləri biz eşidirik. Bu davam edəcək. Çünki hələ də bu məsələdə aydınlıq yoxdur. Hələ də Ermənistan qüvvələri arasında müəyyən manevr etməyə davam edir. Bu yöndə konkret qərar verməyə tələsmir. Çünki real təhlükələri və risk amillərini gördüyü üçün daha ehtiyatlı davranmağa məcbur olur. Bəs bunun nəticəsidir ki, Azərbaycan bu qlobal mübahisə predmetinə çevrilən bu nəqliyyat kommunikasiya sistemi məsələsini sülh sənədindən ayıraraq ayrıca bir məsələ sənəd kimi baxılmasına razılıq verdi. Doğrudur, Azərbaycan dolayısı ilə bu məsələni mübarizə predmeti olmasından çıxarmaq istəyini ortalığa qoydu. Ancaq bu, həm də müəyyən mənada Ermənistana edilən bir güzəştdir.

Çünki Ermənistan rəhbərliyinin indiki vəziyyətdə bu yöndə qərar vermək problemi var. Bir tərəfdə müxalifət, revanşist qüvvələr, ictimaiyyət başqa bir tərəfdə Rusiya və başqa bir tərəfdə də Qərb dünyası var ki, Paşinyandan konkret tələbləri var”.