Tofiq Zülfiqarov: “Ermənilər Rusiyanı xilaskar kimi qəbul etmir” - Müsahibə

Teleqraf.com sabiq xarici işlər naziri Tofiq Zülfüqarovla müsahibəni təqdim edir:

- Tofiq müəllim, Azərbaycan və Ermənistan arasında faktiki müharibə dayandırıldı, əraziyə sülhməramlılar daxil oldu. Bundan sonrakı gedişatın ssenariləri necə olacaq?

- İndi biz münaqişənin hərbi fazasının bitdiyinə yaxınıq. Bu prosesin siyasi fazası başlayıb. Bu siyasi fazanın əsas elementi ondan ibarətdir ki, artıq münaqişə bölgəsində sülhməramlı qüvvələr var və eyni zamanda müşahidəçilər də olacaq. Artıq sülhməramlı əməliyyat beynəlxalq forma alır, burada Rusiya ilə yanaşı Türkiyədə iştirak edəcək. İndiki mərhələdə əsas məsələ ondan ibarətdir ki, bu münaqişənin iştirakçısı və etnik tənzimləmələri həyata keçirən amil kimi Ermənistan aktiv fazadan çıxır. Qısa müddətə, iki həftə ərzində onun qoşunları Azərbaycan ərazilərini tərk etməlidirlər. Bununla da təzə siyasi mənzərə əmələ gələcək. İndi münaqişəyə dair əsas elementlər bundan ibarətdir.

- Siz Rusiya sülhməramlılarının gəlişini nə dərəcədə təhlükəli hesab edirsiniz, bəzi şəxslər keçmiş təcrübəyə istinad edərək deyirlər ki, sülhməramlılar qarşılarına qoyulan səlahiyyətlərdən kənara çıxa bilərlər...

- Bilirsinizmi, bu kimi təhlükələr hələ mövcuddur. Amma mənim bu məsələni qabardanlara sualım var. Əgər sülhməramlılar gəlməsəydi, sabah Xankəndində döyüşlər başlayacaqdı. O zaman biz qarşımızda erməniləri görəcəkdik, yoxsa rusları? Hansısa bir rolda... Mənim özüm də bu suala cavab yoxdur. Əminliklə deyə bilmərəm ki, hansısa mərhələdən sonra orada Rusiya hərbçiləri qarşımıza çıxmayacaqdı. Məsələyə bu nöqteyi-nəzərdən baxanda aydın olur ki, Azərbaycanın atdığı addımlar məntiqlidir.

İkincisi, unutmayaq ki, biz indiki mərhələdə Azərbaycanın 90-95 faiz daxili köçkünlər dediyimiz insanların öz evlərinə qayıtması fazasına yaxınıq. Yəni bu insanlarımızın ata-baba yurduna qayıtmaq imkanı yaranacaq. Bir sözlə, torpaqlarımızın bir hissəsi də geri qaytarılacaq. Həm də nəzərə alın ki, dekabrın 1-dən sonra Xankəndi, Ağdərə, Xocavəndə qayıtmalı olan qaçqınlarımızın bura necə qaydacağının mexanizmi hələlik bəlli deyil. Həm də bu hissələrdə az miqdarda azərbaycanlılar yaşayıblar. Bunları çıxdıqda böyük əksəriyyət öz yurd-yuvalarına qayıtmaq imkanı əldə edəcək. Bəlkəd ə 99 faiz insanlar geri dönə biləcəklər. Bu həm də o deməkdir ki, bu torpaqların böyük bir qismi hərbi əməliyyatların nəticəsində deyil, siyasi gedişlərin sayəsində geri qaytarılacaq. Başqa sözlə, şəhid vermədən, itki yaşamadan, qazi olmadan biz strateji rayonlarımızı geri alacağıq.Əlbəttə ki, bu böyük addım sayılmalıdır.

Sözsüz ki, mənzərə mürəkkəbdir. Bunun həm pozitiv elementləri var, həm də mənfi, narahatçılıq doğuran elementləri olmamış deyil. Lakin biz məsələyə ümumi baxdıqda görürük ki, bizim xeyrimizə olan məsələ və nəticələr mənfi elementlərdən daha çoxdur.

- Türkiyənin bu prosesdə iştirakını necə qiymətləndirmək olar, mənzərə belədir ki, sanki ruslar türklərin bu işlərdə fəal olmasına qısqanclıq konteksində yanaşır və bu reallığı qəbul etmək istəmirlər...

-Bilirsinizmi, burada çoxlu elementləri var. Şəxsən mənim gördüyüm budur ki, Rusiya öz istəklərinə maksimum nail ola bilməyib.

Türkiyə onsuz da Azərbaycanın digər bölgələrində, konflikt zonasında ən azı müşahidəçi qismində çıxış edəcək. Buna heç bir şübhə yoxdur. Çünki bu qərar daha çox Azərbaycandan asılıdır. Azərbaycanın mövqeyi də bəllidir.

İkincisi, bir məsələ də xüsusi əhəmiyyətli görünür. Biz görürük ki, Rusiya arzu etdiyi hədəfə nail olmayıb.

- Siz hansı hədəfi nəzərdə tutursunuz?

- Diqqət edin, müşahidələr göstərir ki, erməni ictimai rəyində Rusiya ermənilərin xilaskarı kimi qəbul edilməyib. Böyük ehtimal budur ki, Nikol Paşinyan hakimiyyətdə qalmaqda davam edəcək. Yəni hərbi əməliyyatlardan əvvəlki vəziyyətlə indiki vəziyyəti müqayisə edəndə görürük ki, əslində Rusiya özünün strateji məqsədlərinə çata bilməyib. Mənim ehtimalım budur ki, Rusiyanın Ermənistanla və erməni siyasi elitası arasında indiyə qədər müşahidə olunan böhranlı vəziyyət davam edəcək. Bir sözlə, ruslar məqsədlərinə çatmayıb.

- Siz Azərbaycan-Türkiyə və Azərbaycan-Rusiya münasibətlərini necə qiymətləndirirsiniz, bu münasibətlərdə yeni tendensiyalar özünü ifadə edirmi?

- Hesab edirəm ki, münasibətlər normal vəziyyətdədir. Müşahidələrimiz deməyə əsas verir ki, bu ölkələrin arasında yüksək səviyyədə kontaktlar müşahidə olunur, eyni zamanda siyasi proseslər gedir. Deyərdim ki, normal vəziyyət hökm sürür. Ümumiyyətlə bu münasibətləri yüksək qiymətləndirmək olar.

- Necə hesab edirsiniz, biz problemin köklü həllinə nail olmuşuq, ya ona yaxınlaşmışıq?

- Yox, hələ məqsədlərimizin tam şəkildə həyata keçirilməsinə nail olmamışıq. Bunu biz yaxşı başa düşməliyik. Sadəcə olaraq Azərbaycanın tam süvernliyinə nail olmaq üçün hələ mübarizə və siyasətimiz davam edəcək. Sadəcə bundan sonra mübarizəmiz hərbi yollarla deyil, siyasi yollarla irəliləyəcək. Amma bir daha qeyd edim ki, biz məsələnin böyük bir hissəsini həll edə bilmişik.

Mən bir daha o məqama qayıtmaq istəyirəm ki, bizim didərgin düşmüş əhalimizin 99 faizi öz evlərinə, torpaqlarına qayıtmaq imkanı qazanır. Bu həm də həmin əraziərdə Azərbaycan dövlətinin süverenliyinin bərpa olunması deməkdir. Açığı, bu böyük bir irəliləyişdir. Biz məsələnin azı 90 faizinə nail olmuşuq. Bunlar ciddi uğurlar sayılmalıdır.