Yerdə həyat necə yaranıb? – Əsrlərdir müzakirə olunan sualın cavabı tapıldı

Yer kürəsinin tarixi 4.5 milyard ildən çox müddətə hesablanır, planetimiz bu dövrdə inanılmaz sayda canlı orqanizmin vətəninə çevrilib. Planetdə həyatın necə başladığı və inkişaf etdiyini anlamaq əsrlər boyu insanları məşğul edən əsas sualdır.

Teleqraf.com “Science Alert”ə istinadla yazır ki, müasir elm adamları cavab arayışında irəliləyiş əldə ediblər.

Bristol Universitetinin təkamül biologiyası üzrə baş elmi işçisi Edmund Modi və London Universitetin tədqiqatçısı Sandra Alvarez-Karreteronun son araşdırması planetimizdə həyatın mənşəyi haqda yeni fikirlər irəli sürür. Təxminən 375 milyon il əvvəl bizim balıq kimi əcdadlarımız qəlsəmələrlə nəfəs alıblar və Yerdəki bütün heyvanların ortaq əcdadı təxminən 600 milyon il əvvəl mikroskopik urmetazoa əmələ gəlib. Ancaq bundan çox əvvəl - milyardlarla il öncə planetdə bütün canlı orqanizmlərin ortaq və ya universal əcdadı (Luka) olmalıydı.

İllərdir elm adamları Lukanın necə göründüyünü bilmədən onu tanımağa çalışırlar. Yer üzündəki bütün canlıların ortaq əcdadının yaşı daha az mübahisəlidir. Alimlərin tapa bildikləri canlının ən erkən fosil dəlili təxminən 3.4 milyard il əvvələ aiddir.

Tədqiqat müəllifləri deyirlər ki, Lukanın necə göründüyü və nə vaxt yaşadığını anlamaq planetdə həyatın necə inkişaf etdiyini başa düşmək üçün vacibdir. Alimlər yeni araşdırmalarında Lukanın genomunu yenidən qurmaq üçün elmi metodların kombinasiyasından istifadə ediblər. Nəticədə tapdıqları genlərin Lukanın yaşaması və inkişafına necə imkan verdiyini göstərə biliblər.

Elm adamları müxtəlif bakteriya və arxeya qruplarından olan gen nümunələrindən istifadə edərək Lukanın genomunu bərpa ediblər. Həmçinin eukariotların mövcudluğunu da istisna ediblər, çünki onların arxeya və bakteriyaların birləşməsindən çox gec inkişaf etdiyinə inanılır.

Komanda genləri müxtəlif ailələrə təsnif edib, bu da onlara müxtəlif ailələrdə genlərin önəmini anlamağa kömək edib. Elm adamları daha sonra ailələrdən filogenetik ağaclar qurmaq üçün istifadə ediblər ki, bu da müxtəlif növlər arasındakı əlaqələri və onların zamanla necə təkamül etdiyini anlamağa yardımçı olub.

Komanda həmçinin bütün 700 orqanizm üçün 57 gendən ibarət ayrıca qrupdan istifadə edib. Müəyyən olunub ki, bu gen qrupunun demək olar bütün həyat formalarında olması ehtimalı var və son bir neçə milyard il ərzində çox da dəyişməyib.

Elm adamları daha sonra bu 57 gendən istifadə edərək müxtəlif orqanizmlərin Darvinist əlaqələrini göstərən bir növ ağacı yaradıblar. Nəticədə alimlər Lukanın genomunu yenidən qura və onun metabolizmini qiymətləndirə biliblər. Bu gün sağmış kimi... Alimlər indi onun kiçik bir genomu olan müasir bakteriya və arxeyalara bənzər olduqca mürəkkəb bir orqanizm olduğuna inanırlar.

Komanda bu durumda Lukadan əvvəl təkrarlanan genlər və fosillərdən alınan məlumatlara əsaslanan yeni bir yaş təxminetmə üsulundan da istifadə edib.

Alimlər öz araşdırmalarında əvvəllər Lukaya aid olduğu ehtimal edilən paraloq genlərdən də istifadə ediblər. Paraloq genlər bir-birləri ilə gen duplikasiyası ilə əlaqələndirilir. Bu, bir növ ikiyə bölündükdə baş verə bilər, hər birində təkrarlanan genin öz kopiyası var.

Nəticədə tədqiqatçılar Lukanın təxminən 4.2 milyard il əvvəl Yer kürəsində yaşadığına inanırlar. Elm adamları öz təxminlərində haqlıdırlarsa, Yer kürəsində həyat yarandıqdan dərhal sonra başlayıb və genetik kod inkişaf etməyə başlayıb.