“Yeni dövlət” iddiası: Xəritəni cızdılar - Güney Azərbaycan da daxil edildi

Politoloq Vüqar Zifəroğlu Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.

Onunla müsahibəni təqdim edirik.

- Türkiyəyə qarşı “Kürdüstan dövləti” projesi yenidən gündəmə gəlib. Rəsmi Ankara buna görə ABŞ və bəzi digər Qərb dövlətlərini ittiham edir. Ümumiyyətlə, bu layihənin mahiyyəti nədir, nəzərdə tutulan xəyali Kürdüstanın sərhədləri haraları əhatə edir?

- Əslində, “kürd dövləti projesi” yeni layihə deyil, əsasən də Qərb ölkələri tərəfindən illərdir bu istiqamətdə işlər aparılır. Bir “kürd zolağı” yaratmağa çalışırlar. Hətta illər əvvəldən Türkiyə bunun qarşısını almaq üçün antiterror əməliyyatlarına başlayıb. Əvvəlcə İraq, ardınca da Suriyanın şimalında əməliyyatlar keçirildi, bu gün də davam edir. Türkiyənin məqsədi öz sərhədlərində bu planın qarşısını alacaq bir təhlükəsizlik zolağı yaratmaqdır.

Bəli, bölgədə “kürd dövləti” yaratmaq planları var. Bu xəyali dövlətin sərhədləri də İraq (Şimal), Suriya (Şimal), İran (Güney Azərbaycan) və Türkiyənin (Cənub-Şərqi Anadolu) müəyyən ərazilərini əhatə edir. Planın başında bəzi Qərb dövlətləri, xüsusən də ABŞ-nin dayandığı bildirilir.

Amma Türkiyə və bölgə dövlətləri birmənalı şəkildə bu projenin əleyhinədirlər, öz mövqelərində də haqlıdırlar. Çünki bu, bölgədə düzəni pozmaq cəhdi kimi qəbul edilir. Təsadüfi deyil ki, bu layihə üçün regiondakı terror təşkilatlarından ciddi şəkildə istifadə olunur.

- Plan Güney Azərbaycan ərazilərini də əhatə etsə də, İranın cidd-cəhdlə bölgəni kürdləşdirdiyini, hətta PKK terror təşkilatının bir qanadı PJAK-ın oradakı fəaliyyətinə göz yumduğunu görürük. Tehran niyə mümkün təhlükəni nəzərə almır?

- Bəli, Urmiya gölünün ətrafı bu xəyali Kürdüstanın tərkibi kimi göstərilir. Həmçinin bu məsələdə bölgədə Azərbaycan türklərinin çoxluq təşkil etməsi faktoruna diqqət çəkmək istəyirəm. İran rejimi bu cür məskunlaşmalar aparmaqla Azərbaycan türklərinin sayını süni şəkildə azaltmağa çalışır.

Hətta İranda keçirilən son bələdiyyə və parlament seçkilərində bölgədə kürd namizədlər önə çəkildi və dəstək verildi. Təəssüf ki, həmin namizədlər də seçildi. Bütün bunlar orada demoqrafik vəziyyəti dəyişdirməyə və balansı Azərbaycan türklərinin əleyhinə çevirməyə xidmət edir.

İran rejiminin bu addımları bölgədə narazılığa səbəb olub. Nəticədə həmin regionda toqquşmaların yaşandığını görürük. Silahlı-separatçı təşkilatların, elə PJAK-ın bölücü fəaliyyətləri nəticəsində tez-tez qarşıdurmalar yaşanır. Çox vaxt bu silahlı insidentlərin hədəfi İranın rəsmi güc strukturları olur. Bu addımlar bölgədə demoqrafik vəziyyəti süni şəkildə dəyişdirməyə xidmət etsə də, gələcəkdə İran daxilində ciddi problemlərin yaşanması üçün də zəmin hazırlayır. İran rəhbərliyi bunu nəzərə almalıdır.

- Layihəni ortaya atanların hədəfində Azərbaycan Respublikası da varmı?

- Sovet dönəmində belə bir əsassız proje vardı, “Qırmızı Kürdüstan” və ya “Sovet Kürdüstanı” adlandırdı. Amma bu proje aradan qaldırıldı, bu gün də müzakirə predmeti deyil. Hazırda əsas hədəfləri İran, Türkiyə, Suriya və İraqın müəyyən ərazilərini əhatə edən “kürd zolağı” yaratmaqdır. Bunun da bir tarixi məqamı var.

Birinci Dünya Müharibəsindən sonra Qərb kürd-erməni kartlarından istifadə edərək müəyyən manevr imkanları əldə etməyə çalışırdı. Bəli, erməni kartı reallaşdı, Ermənistan adlı bir dövlət qura bildilər. Amma kürd dövləti qurmaq planı alınmadı, Türkiyə imkan vermədi.

Qərb Birinci Dünya Müharibəsindən sonra ara-sıra bundan həm Türkiyəyə qarşı təzyiq aləti, həm də bölgədə maraqlarını təmin etmək üçün istifadə edib. Əslində, Suriya və İraqın şimal əraziləri etnik türklərin məskunlaşdıqları ərazilərdir, buralar onların tarixi vətənləridir. İraqın şimalından danışırıqsa, Kərkük, Mosul, Süleymaniyyə və Ərbildən söhbət gedir. Həmin ərazilərin yerli, aborigen əhalisi türklər – türkmənlər olub.

1990-cı illərdən bölgədə demoqrafik vəziyyəti elə köklü şəkildə dəyişdilər ki, türkmənlərin sayı kəskin şəkildə azaldı. Bu, sərt təzyiqlər və aparılan əməliyyatlar nəticəsində oldu.

- Türkiyə prosesin qarşısını hansı yolla alacaq? Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan və müdafiə naziri Yaşar Gülər belə bir plana qətiyyən imkan verməyəcəklərini açıqlayıb.

- Türkiyə bunun qarşısını almaq üçün zaman-zaman antiterror əməliyyatları keçirir. Türkiyə Suriya və İraqın şimalında ard-arda irimiqyaslı antiterror əməliyyatları keçirməklə həm bu təhlükəli projenin, həm də həmin bölgələrdən gələn terror təhdidlərinin qarşısını aldı. Əməliyyatların bu gün də davam etdiyini görürük.

Ankaranın bu məsələdə mövqeyi aydın, qəti, kəskin və dəqiqdir. Türkiyə həm də haqlıdır. Çünki bu proje Türkiyənin ərazi bütövlüyü, maraqları və təhlükəsizliyinin hədəfə alınması deməkdir. Həmçinin Türkiyə dövləti üçün bir təhdid formalaşdırmaq... Türkiyə haqlı olaraq, bu təhdidlə razılaşa bilməz.

- İraq terrorizmlə mübarizədə Türkiyə ilə əməkdaşlığa getsə də, Suriyadakı Bəşər Əsəd rejimi yayınır. Halbuki İraqla yanaşı, Suriyaya da ərazi iddiaları var. Hətta PKK/YPG terror təşkilatının Suriyanın şimalında “muxtariyyət üçün seçki”yə hazırlaşdığı haqda məlumat var. Belə bir təhlükə varsa, niyə Dəməşq Ankaranın əməkdaşlıq təklifini qəbul eləmir?

- Əslində, Əsəd rejimi Suriyada daxilində bölücülüklə məşğul olan təşkilatlarla mübarizəsi mövcuddur. Zaman-zaman Suriyanın rəsmi hərbi qüvvələri ilə PYD/YPG terrorçuları arasında toqquşmalar yaşanır.

Amma 2014-cü ildən sonra Suriyada yeni gəlişmələr oldu, İŞİD faktoru ortaya çıxdı. Həmçinin Əsəd rejiminə müxalif olan ayrıca qüvvələr mövcud idi. Xarici qüvvələrin də Suriya daxilində gedən proseslərə ciddi təsir imkanları vardı. Xüsusən də Qərb dövlətləri, Rusiya və İranın... Ayrı-ayrı güclərin toqquşan maraqları Suriyada mürəkkəb mənzərə yaratmışdı.

Bəli, təəssüf ki, Bəşər Əsəd rejimi Türkiyənin çağırışlarına baxmayaraq, Suriyanın özü üçün belə təhlükələrə qarşı birgə mübarizə aparmaq istəmir. Söhbət təkcə kürd qruplaşmaları yox, elə İŞİD-in özündən də gedə bilər. Əsəd rejimi həmişə Ankaranın bu təkliflərini geri çevirir. Bu cür terror təhlükələri Suriyanın ərazi bütövlüyü və suverenliyinə ciddi təhdidlər yaradır.

Ankaranın təklifi geri çevrilməsəydi, Dəməşq bu təhdidlərin aradan qaldırılmasına ciddi dəstək vermiş olardı. Təkliflərin qəbul edilməməsi isə bölgədəki qarışıq mənzərənin bir az da müərəkkəbləşməsinə zəmin yaradır.

Dəməşqin bir arqumenti də budur ki, guya Türkiyə Suriya ərazisində icazə almadan antiterror əməliyyatları həyata keçirir. Hətta iki-üç il əvvəl belə bir absurd təbliğat da qurulmuşdu ki, guya Türkiyə Suriyanın ərazi bütövlüyünə qəsd edir. Ankara dəfələrlə bəyan edib ki, nə Suriya, nə də İraqda ərazi bütövlüklərinə qəsd var, belə bir niyyət yoxdur. Türkiyə hər iki qonşusunun ərazi bütövlüyünü birmənalı şəkildə dəstəkləyir. Aparılan əməliyyatlar sırf antiterror tədbirləri xarakteri daşıyır. Bu, təkcə Türkiyə yox, həm də İraq və Suriya üçün təhdid yaradan amillərə qarşı mübarizəni özündə əks etdirir.

Bölgədə maraqları olan ayrı-ayrı güclərin manipulyasiyaları bölgədə terrorizmə qarşı mübarizədə birliyin təmin edilməsinin qarşısını alır.