Tarixin ən qaranlıq dövrü: Çingiz Xandan öncə Asiyada nələr olmuşdu?

Monqolustanda tapılan XII əsrə aid elitar məzar dünyanın ən böyük fatehi Çingiz Xanın yüksəlişindən əvvəlki az öyrənilmiş dövrə işıq salır.

Teleqraf.com xəbər verir ki, bu barədə “The Independent” yazır.

“Xar-Nur adlanan ərazidə tapılan məzar təxminən 1125-ci ildə Xitan İmperiyasının süqutunun başlaması ilə 1206-cı ildə Monqol İmperiyasının yüksəlişi arasında tikilib. Bu dövrün tarixi qeydləri əsasən Çingiz Xanın Monqol İmperiyasının qurulmasından onilliklər, hətta əsrlər sonra yazılmış retrospektiv hesablardır”, - materialda deyilir.

X əsrdə əsası qoyulmuş və zirvəsində Şərqi və Mərkəzi Monqolustanın böyük hissəsini əhatə edən Xitan İmperiyasının tənəzzülü XII əsrin əvvəllərində başlamışdı. Qısamüddətli qarşıdurmalardan sonra Çingiz Xanın rəhbərliyi altında monqollar 1206-cı ildə hakimiyyətə gəlmişdilər. Amma 1125-1206-cı illəri arasında baş verənlər haqqında çox az şey məlumdur.

“XII əsrdə bu bölgədə fəal olan insanların kimliyi, onların mədəni, ticari və siyasi əlaqələri kimi məsələlərlə bağlı hər hansı yeni məlumat böyük maraq doğurur”, - məzarı tədqiq edən alimlər vurğulayırlar.

Tədqiqat Monqolustan, Çin və Rusiyada XI-XIII əsrlər arasında inşa edilmiş təxminən 4000 kilometr uzunluğunda bir sıra uzun divarları və əlaqəli strukturları təhlil edir. Bu tikililərin nə vaxta aid olduğu, kimlər tərəfindən və hansı məqsədlə inşa edildiyi məlum deyil. Monqolustanda Xar-Nur adlanan yerdə alimlər Xitan dövrünə aid qalanın divarı ətrafında varlı qadının məzarını tapıblar.

Elit məzar 1158-1214-cü illəri arasında, qalanın artıq istifadədə olduğu vaxtlara aiddir.

“Bu dəfn konteksti imperiyanın dağılması və devrilməsi dövründə dəfn praktikasının dinamikası və sosial yaddaşla bağlı mühüm suallar doğurur”, - araşdırmada bildirilir.

Tədqiqatçılar qadının qalanın içərisində dəfn edilməsi qərarının “keçid dövründə şəxsiyyət, yaddaş və gücün əzablı simvolu” ola biləcəyinə inanırlar.

“Qadının skelet qalıqlarında - oynaqlar və onurğada yüngül dərəcəli artroz əlamətlərinin olması onun aktiv həyat tərzi sürdüyünü göstərir. O, ölməzdən əvvəl demək olar ki, bütün dişlərini itirib. Qadını sarı ipək xalatda dəfn ediblər, başının altına isə ipək parça qoyulub”, - materialda qeyd olunur.

Elm adamları bunu “hakimiyyət və mülkiyyətin nümayişi” kimi bir amillə də əlaqələndirirlər. Həmçinin tapıntılar göstərir ki, o zamanlar Xar-Nurda məskunlaşmış insanlar “makroregional siyasi mübarizə”yə cəlb olunublar.

“Xar-Nur dəfnləri XII əsr Monqolustanının mürəkkəb sosial-siyasi mənzərəsinə unikal bir pəncərə açır. Bu, yerli elitaların sürətlə dəyişən siyasi mühitdə öz gücləri və statuslarını qanuniləşdirmək üçün keçmiş imperiyalarla simvolik əlaqələrdən necə istifadə edə biləcəyini göstərir”, - tədqiqatın həmmüəllifi Qideon Şelax-Lavi söyləyir.