Necə xoşbəxt olmaq olar? – Filosofdan ilginc tövsiyə

“Dağ kimi düşün” fikri 1973 -cü ildə norveçli filosof və ekoloq Arne Ness tərəfindən irəli sürülən “dərin ekologiya” anlayışı ilə sıx bağlıdır. Bu konsepsiyadan istifadə edərək, ekoloji fəlakətlərin qarşısını almaq istəyiriksə, əvvəlcə təbiətin bir parçası olduğumuzu və ondan ayrıla bilməyəcəyimizi qəbul etməliyik.

“Dağ kimi düşünmək” fikrinin tarixi 1949-cu ilədək - amerikalı ekoloq Aldo Leopoldun “Qumlu ərazi almanaxı”nın nəşrinə qədər gedib çıxır.

XX əsrin birinci yarısında Nyu-Mexikoda meşəbəyi olan Leopold dağın ətəyində bir qurd vurur. Leopold gözlərindəki qəzəbli yaşıl alovun sönmək üzrə olduğu vaxt canavarın yanına gəldiyini yazır və əlavə edir: “O an anladım ki, bu gözlərdə mənim üçün yeni bir şey var, amma ona və dağa çoxdan tanışdır, o andan heç ağlımdan çıxmır”.

Təkcə özümüzün və yaxınlarımızın ehtiyaclarını yox, bütün təbiətin ehtiyaclarını da nəzərə alaraq, Leopoldun dağ kimi düşünməli olduğumuz fikri bu təcrübədən miras qalıb. Leopold deyir ki, biz tez-tez davranışlarımızın daha böyük nəticələrini gözardı edirik və yalnız birbaşa şəxsi maraqlarımıza baxırıq.

“Dağ kimi düşünmək” daha geniş bir mühitlə tanış olmaq və onun həyatımızdakı rolunu tanımaq deməkdir.

Ness Leopoldun fikrini götürür və özünün “dərin ekologiya” tezisini gücləndirmək üçün istifadə edir. Bu o deməkdir ki, ətrafımızı təkcə Leopoldun başına gələn hadisəyə bənzər olayla üzləşdikcə qoruyuruq. Ness bizi özümüzü biosferin bir hissəsi kimi görməyə təşviq edir.

O, dünyanı ayrılıq duyğusu ilə görmək əvəzinə, yaşadığımız dünyanın bütün elementlərinin əsas dəyərlərini bilməklə təbiətdəki yerimizi tapmalı olduğumuzu xatırladır. Ness “ekoloji mənliyi” təqdim edir; bu, bütün canlıların nəhəng birliyi ilə münasibətlərimizin fərqində olmağımızdan qaynaqlanan bir mənlik hissidir. O, dünya ilə eyniləşməyimizin, məsələn, canavar, qurbağa, hörümçək və hətta dağları içinə alacaq qədər genişləndirməyimizin bizi daha xoşbəxt və mənalı həyata aparacağını iddia edir.

Zen ustası Robert Beyker Eytken 1984 -cü ildə yazırdı: “İnsan dağ kimi düşünəndə qara ayı kimi düşünür, o qədər elə düşünür ki, iş üçün avtobusa tələsəndə bal damlaları kürkündən aşağı axır”.

Nessin “dərin ekologiya” fikri ətraf mühit fəlsəfəsinə və ekoloji fəallığın inkişafına güclü təsir göstərib.