Qarabağda fitnəkar oyun: İki ölkə Rusiyaya xəbərdarlıq etdi – Müsahibə

Politoloq Qabil Hüseynli Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.

Onunla müsahibəni təqdim edirik.

- ABŞ Dövlət Departamentinin sözçüsü Metyu Miller Rusiyanın mümkün Azərbaycan-Ermənistan sülh müqaviləsi ilə bağlı açıqlamasına cavab verib. O, sülhün mümkün olduğunu deyib. Rusiya rəsmisi Denis Qonçar isə bundan əvvəl iddia etmişdi ki, hazırda imzalanacaq saziş effektli olmayacaq. Bir-birinə zidd bu iki açıqlamanı necə şərh edə bilərsiz?

- Rusiya gülünc ifadələrlə sülh müqaviləsini gözdən salmağa çalışır. Özü də heç bir normal məntiqə sığmayan arqumentlərlə guya tələsik bağlanacaq sülh müqaviləsinin fəsadlarının olacağını, bundan sonra da qarşıdurmanın davam edəcəyini iddia edir. Üç ilə yaxındır sülhyaratma prosesi gedir. Bu prosesdə təşəbbüskar Azərbaycandır. Etiraf etmək lazımdır ki, Ermənistan rəhbərliyi də bununla razılaşıb. Hər dəfə Azərbaycan təşəbbüsü ələ alaraq prosesi irəli aparmağa çalışanda Rusiya rəhbərliyi gah Moskva, gah da Soçidə görüşlər keçirərək, buna manelər yaratmağa cəhdlər göstərdi.

Digər platformalarda keçirilən görüşlərdə müəyyən anlaşmalar da olmuşdu, amma Rusiyanın pozucu fəaliyyətləri sülhün önündə əngəllər yaratdı.

Rusiya uzun müddət sülh danışıqlarını imitasiya etdi və prosesdə irəliləyişi tormozladı. Üstəgəl, onun təklif etdiyi “sülh variantı” Azərbaycan üçün həddindən artıq təhlükəli idi. Rusiya iddia edirdi ki, Qarabağ məsələsinin taleyinin həll edilməsi məsələsini gələcək nəsillərə buraxaq. Əlbəttə, Azərbaycan qəti şəkildə bununla razılaşmadı. Aşkar formada göründü ki, Rusiya problemi həll etmək yox, bunu uzatmaqla bölgədə qalmaq və prosesi öz inhisarında saxlamaq istəyir.

Rusiyanın bu imitasiya xarakterli danışıqlarından sonra təşəbbüsü ABŞ və Avropa Birliyi ələ aldı. Brüssel və Vaşinqton real sülh danışıqlarını təşviq etməyə başladılar, liderlər və xarici işlər nazirləri səviyyəsində bir neçə görüş keçirdilər. Nəticədə sülhyaratma prosesində ciddi nəticələr qeydə alındı. Baş verənlər kontekstindən deyə bilərik ki, tərəflər sülh müqaviləsini imzalamaq üçün bir-birlərinə xeyli yaxınlaşıblar, sülh sazişinin çərçivə prinsipləri müəyyənləşdirilib. Demək olar ki, sülh müqaviləsinin skeleti hazırdır.

İlin sonunadək ciddi irəliləyiş gözləmək olar. Oktyabrda liderlərin Brüsseldə görüşü nəzərdə tutulub. Bundan sonra payızda Avropa Siyasi Birliyinin İspaniyanın Qrenada şəhərində toplantısı keçiriləcək. ABŞ və Avropa Birliyi hesab edir ki, Qrenada toplantısında sülh müqaviləsini imzalamaq olar.

Bundan əndişələnən Rusiya bölgədən uzaqlaşdırılacağından duyuq düşərək, gülünc vəziyyətdə hay-küy qaldırır, özündən başqa heç kimin xoşuna gəlməyən fikirlər səsləndirir. Bir sözlə, sülhyaratma prosesini pozmağa çalışırlar. Rusiyanın Qarabağdakı silahlı qüvvələrinin min bir oyundan çıxmaları və separatçıları təxribatlara təhrik etmələri də onu göstərir ki, Moskva regionda müharibə vəziyyəti yaratmağa çalışır.

- Son günlərdə Türkiyə, xüsusən də xarici işlər naziri Hakan Fidan tez-tez sülh müqaviləsi və Laçın yolundakı erməni təxribatı ilə bağlı mesajlar verir. Sizcə, Türkiyənin son gəlişmələr fonundakı fəallığı nə ilə bağlıdır?

- Türkiyə həmişə proseslərə hakim olub. Bir qədər narahatlıq vardı ki, Ermənistanın Laçın yolu ətrafında yaratdığı “TIR şousu” ilə bağlı beynəlxalq qurumlardan Azərbaycan əleyhinə edilən çağırışlar fonunda Türkiyə təmkin nümayiş etdirir. Amma məsələ göründüyü kimi deyil. Xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov Ankaraya dəvət edildi, orada həmkarı Hakan Fidanla görüşdü. Nazirimiz Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan tərəfindən də qəbul edildi.

Cənab Ərdoğan bildirdi ki, sülh müqaviləsi daim Türkiyənin diqqətindədir, bu, bizim üçün vazkeçilməz məsələdir. Türkiyə lideri ilin sonunadək sülh müqaviləsinin imzalana biləcəyinə də diqqət çəkdi və qeyd etdi ki, Ermənistanla münasibətlər bundan sonra qaydasına düşə bilər.

Bir sözlə, Türkiyə bütün proseslərin içindədir. Azərbaycan baş verənlərlə bağlı daim Türkiyəni məlumatlandırır. İndi Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin Türkiyəyə səfəri gözlənilir. Əminəm ki, Ərdoğan bu görüşdə sülh məsələsi ilə bağlı Putinə yaxşıca dərs verəcək. Ən azı Putindən sülhyaratma prosesinə mane olmamağı istəyəcək.

ABŞ da sülhlə bağlı Rusiyaya xəbərdarlıq edirsə, bu o deməkdir ki, prosesin önündəki əngəllər aşılacaq, yaxud Rusiyanın yaratdığı süni maneələr aradan qaldırılacaq. Burada bölgənin supergücü Türkiyənin, Azərbaycanın və kollektiv Qərbin rolu böyük önəmə malik olacaq. Rusiyanın oyunbazlığı, bir ovuc separatçıya qəyyumluq etməsi, onları hər gün təlimatlandırması və Azərbaycana qarşı qaldırması heç bir nəticə verməyəcək.

Sərhədə TIR karvanı göndərən “Spayka” da rusların Köçəryan və Ermənistanla birgə yaratdığı şirkətdir. TIR-ların “humanitar yardım” adı altında sərhədə göndərilməsi layihəsi Kremldə hazırlanıb. Bu layihəni həyata keçirə bilmədilər və bilməyəcəklər.

Azərbaycan öz suverenliyini qoruyur. Azərbaycanın bu ərazilərdəki suverenliyinin bütün beynəlxalq ictimaiyyət tanıyır. Biz Xankəndiyə humanitar marşrutu müəyyənləşdirmişik, bu, Ağdam-Xankəndi yoludur. Yüklərin bu yolla daşınması ilə Azərbaycanın suverenliyinə hörmət edilmiş olacaq.

Azərbaycan dövləti erməni əsilli vətəndaşlarının təminatını öz üzərinə götürməyə hazırdır. İndi kimsə hansısa yolla sülhyaratma prosesinə əngəl olacağını düşünürsə, ciddi şəkildə yanılır. Artıq Azərbaycan ortaya lazım olan siyasi iradəni qoyub. On gündən artıqdır orada gözləyən yük maşınları ya Ağdam-Xankəndi yolu ilə hərəkət edəcəklər, ya da şələ-şülələrini yığışdırıb qayıtmalı olacaqlar.

Qarabağ ermənilərinə gəlincə, onlar Rusiya hərbçilərinin təlimatları ilə oyun oynamaqdan vaz keçib, Azərbaycanın mərkəzi hakimiyyəti ilə ciddi danışıqlara getməli və qanunlarımızı qəbul edərək burada dinc yaşamalıdırlar.

- Bütün baş verənləri bir yerə topladıqda, nə deyə bilərsiniz, bizi qarşıda nə gözləyir?

- Artıq ABŞ da Rusiyanın fitnəkar oyunu ilə bağlı mesaj verib. Avropa Birliyi də hesab edir ki, bölgədə sülhə əngəl yaradan Rusiyadır. Yəqin ki, yaxın zamanda “TIR şousu”na əncam çəkiləcək. Güman edirəm ki, bundan sonra sülhyaratma prosesi yenidən intensivləşəcək. Qarşıya qoyulan hədəf – ilin sonunadək Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh müqaviləsinin imzalanması məsələsi həll ediləcək.

Artıq Azərbaycanın səbri qalmayıb. Yaxın günlərdə ermənilərin ərazimizdəki 12 minlik qanunsuz silahlı birləşmələrinin çıxarılmasına başlaya bilərik. Bununla bağlı onlara ultimatum veriləcək və ərazilərimizi tərk etmələri tələb olunacaq. Əks təqdirdə, Azərbaycan ordusu bu ərazilərdə lokal antiterror əməliyyatlarına başlaya bilər.

Azərbaycanın siyasi iradəsi qətidir, bütün tələblərimiz beynəlxalq hüquq normalarına tam uyğundur. Əgər Ermənistan sülhə yaxın gəlməsə və yenə də buna mane olmağa çalışsa, onu bunu da başa salacağıq. Rusiya sülhməramlıları da anlayırlar ki, 2025-ci ildə bu ərazilərdən çıxmaqdan başqa yolları qalmayacaq.