Bakı israr elədi, Vaşinqton geri çəkildi – Üçgünlük səfər anlaşma ilə bitdi

Politoloq Zərdüşt Əlizadə Teleqraf.com-un suallarını cavablandırıb.

Onunla müsahibəni təqdim edirik.

- ABŞ dövlət katibinin köməkçisi Ceyms Obrayen üç gün Ermənistanda oldu. Bu səfərdə məqsəd nə idi, niyə səfər belə uzun çəkdi?

- ABŞ Ermənistanda iqtisadi maraqlarını təmin etməyə çalışır, Obrayen də bu məqsədlə İrəvana göndərildi. Əgər Obrayen Ermənistanda üç-dörd gün qalırsa, demək, burada fürsət yaranıb ki, Amerikanın siyasi-iqtisadi maraqları təmin olunsun. Obrayen də həmin fürsətdən istifadə eləmək üçün İrəvanda Mirzoyan, Qriqoryan, Paşinyan və digər rəsmi şəxslərlə danışıqlar apardı. Görüşlərdən sonra bəyanat verdi ki, ABŞ və Ermənistan arasında əməkdaşlıq üçün yeni fürsətlər yaranıb, biz də bundan istifadə eləməliyik. İndi bu əməkaşlıqda maraqlar üst-üstə düşür.

Obrayen ötən ilin sonunda Bakıya da gəlmişdi. Blinken İlham Əliyevə zəng edib xahiş elədi ki, onu qəbul etsin. İlham Əliyev də bu xahişi yerə salmadı. Obrayen bizim haqqımızda artıq-əskik danışmışdı, sonra gəlib üzrxahlıq elədi, danışdıq, biz də bildirdik ki, Azərbaycan ABŞ ilə düşmənçilikdə maraqlı deyil. Obrayan də dedi ki, onlar da düşmənçilik istəmirlər. Biz də onun günahından keçdik, indi də Amerika ilə münasibətlərimiz yaxşıdır. ABŞ Ermənistanla da münasibətlərinin yaxşı olmasında maraqlıdır.

Rusiya Amerikanın düşmənidir, amma biz olmaq istəmirik. Rusiya Amerikanın düşmənidir, nəticəsini də görür – müharibə, mərmilər, raketlər, tanklar, toplar, sanksiyalar... Biz bunları istəmirik. Nə Amerika ilə düşmən olmaq istəyirik, nə də Rusiya ilə. Ermənistan da başa düşdü ki, yumurta yığdığı səbət aşanda yumurtaların hamısı qırılır. Ermənistan 30-40 il ərzində bütün yumurtalarını Rusiyanın səbətinə yığmışdılar. İş elə gətirdi ki, 2020-ci ildə səbət aşdı, Ermənistanın bütün yumurtaları qırıldı. İndi də çalışır ki, Qərblə, ABŞ ilə münasibətləri yaxşı olsun, özü bilər, biz buna soyuqqanlı yanaşırıq. Biz hamıya deyirik ki, Ermənistanla dost olmaq istəyirsinizsə, olun, amma Azərbaycanın hesabına yox. Biz son dörd ildəki siyasətimizdə bunu sübut eləmişik.

- Obrayen Ermənistana müdafiə və təhlükəsizlik sahəsində dəstəyin artırılması vədini verdi. Bu vədin arasında hansı məqamlar var? ABŞ hərbi cəhətdən Ermənistanda yerləşə bilərmi?

- Boş söhbətdir. Amerika heç cür Ermənistanın təhlükəsizliyinə zamin ola bilməz. Çünki Ermənistanın təhlükəsizliyinə zəmanəti qonşuları ilə yaxşı münasibətləri təmin edə bilər. Ermənistan Hind okeanının ortasında bir ada dövləti olsaydı, ABŞ onun təhlükəsizliyinə təminat verə bilərdi. Amma Ermənistan Cənubi Qafqazda yerləşir və onun qonşuluğunda Türkiyə var və onunla ədavət aparırdı. Ermənistanın qonşuluğunda Azərbaycan var, onunla da ədavət içindəydi. Onun qonşuluğunda sanksiyalar altında olan İran, ərazisinin 20 faizi işğal edilmiş Gürcüstan var. Belə bir durumda Ermənistana təhlükəsizlik zəmanətini kim verə bilər? Amerika verə bilməz.

ABŞ Ermənistanın təhlükəsizliyinə zamin durması üçün burada hərbi baza qurmalıdır. Artıq burada Rusiyanın hərbi bazası var. Bir ölkədə bir-birinə düşmən olan iki dövətin hərbi bazaları ola bilməz. ABŞ-nin hərbi baza açması üçün Rusiya öz bazalarını yığışdırmalıdır. Ermənistan da bunu eləməyə qadir deyil. Çünki bütün cəhətlərdən Rusiyadan asılıdır.

Obrayen bunu söz xatirinə deyib. Ermənistanın təhlükəsizliyinə zamin ola biləcək ən qüdrətli dövlət Türkiyədir. Əgər Ermənistan bunu istəyirsə, Türkiyə ilə can-ciyər olmalıdır, “Qərbi Ermənistan” səfehliyindən əl çəkməlidir. Türkiyənin 6-7 vilayətini qoparıb Ermənistana birləşdirmək? Nağıldır, dəliliyin əlamətidir. Bu səfeh fikirlərə yalnız savadsız adamlar sevinə bilərlər, amma savadlı adam başa düşür ki, bu, səfeh fikirdir. Türkiyə qüdrətli dövlətdir, heç kim ondan torpaq qopara bilməz.

“Qərbi Ermənistan” nədir? Bu axmaq fikri beyninizdən çıxarın. Yazıq adamlarsınız, yazıq millətsiniz. Sizi cürbəcür siyasi dələduzlar aldadırlar, dolayırlar. Əminəm ki, artıq Ermənistan sağalma yoluna qədəm qoyub. Sağalmaq üçün ona 2020-ci ildə ona elektroşok vurdular, Qarabağ əldən çıxdı. İndi də ona tərbiyə verirlər ki, ağıllı hərəkət elə, beynəlxalq hüquq deyilən şey, qonşuların hüquqları var. Milli təhlükəsizliyin qayğısına qalırsansa, bu, Azərbaycan və Türkiyə ilə normal münasibətlərə bağlıdır. Elə bir ortaq düstur tapmalısan ki, həm sənin, həm də Azərbaycanın milli təhülkəsizliyi təmin olunsun. Belə olarsa, Azərbaycan, Türkiyə və Ermənistan ortaq məxrəc tapa bilər ki, hər üçünün milli təhlükəsizliyinə xətər dəyməsin. Bütün aləm, bütün Avropa bu düsturla yaşayır.

Bircə Ermənistan deyirdi ki, Ağanəzərəm, belə gəzərəm. Bu da ona dərs oldu, minlərlə hərbçisi öldü, minlərləsi şikəst oldu. Bizim də gənclərimiz həlak oldular. Nəyə görə? Ona görə ki, Ermənistana göstərmək üçün ki, başqa xalq və dövlətin torpağını tutmaq olmaz.

- Ərazi iddiasından söz düşmüşkən, Ermənistan bu əsassız iddiadan imtinanı rəsmiləşdirəcək konstitusiya dəyişikliyinə gedəcəkmi?

- Ermənistan məğlub olub, ölüləri-itkiləri var, müttəfiqsiz qalıb, artıq ənənəvi siyasətinin səmərəsiz olduğunu anlayıb. Xalq da itkilər və müharibələrdən doyub, savaşa çağırış edənlərə səs vermək istəmir. Yerablur qəbiristanlığında məzarların sayı 2-3 dəfə artıb. Erməni xalqı artıq müharibə istəmir. Hətta Nikol Paşinyan məğlubiyyətdən sonra keçirilən seçkilərdə qələbə qazandı. Bu, artıq erməni xalqının müharibə istəmədiyini göstərir. İndi Azərbaycanla sülh müqaviləsini imzalayıb, müharibəyə son qoymaq lazımdır.

Azərbaycan deyir ki, sülh müqaviləsini imzalaya bilər, amma zəhmət çək, sən də konstitusiyanı dəyiş. Çünki sizin konstitusiyanızda vaxtilə xalqın başına hava gələndə qışqırdığı “Miatsum” səfehliyi var. Bu cinayətdir, BMT Nizamnaməsində təsbit olunub. Bu anlayışı Nasist Almaniyası gündəmə gətirmişdi. Amma Ermənistan deyir ki, mən Allahın xalası oğluyam, bütün dünya üçün yazılmış qanunlar mənə aid deyil, buna görə də “Miatsum” deyil. Göstərirsən ki, bu, beynəlxalq qanunvericiliyə ziddir, yenə də “Mitasum” deyirlər. İndi Allahın xalası oğlusansa, gör başına nə gəlir.

Paşinyan konstitsiya dəyişikliyinə dair referendumu indi keçirsə, uduzacaq. Çünki hörməti aşağı düşüb, böyük vədlər vermişdi, heç birini reallaşdırmayıb. Buna görə də deyir ki, mən konstitusiyanı dəyişə bilmərəm. Azərbaycan da bildirir ki, sən konstitusiyanı dəyişmirsənsə, mən də səninlə sülh müqaviləsini imzalamıram.

Digər yandan, hesab edirəm ki, Ermənistan konstitusiyasında nə yazılmasından asılı olmayaraq, sülh müqaviləsi imzalanmalıdır. Çünki Ermənistanın Azərbaycandan torpaq qoparmağa da, istəməyə də gücü yoxdur, ordusu darmadağın edilib, müttəfiqsiz qalıb. Biz Qarabağı azad eləmişik, indi orda yol çəkirik, abadlıq işləri aparırıq, binalar tikirik, məktəblər açırıq, insanlarımız yurdlarına qayıdırlar. Ermənistan bizə bata bilməz.

Ermənistanın sülh müqaviləsindən qazancları olacaq, dərhal Türkiyə ilə sərhədlər açılacaq. Türkiyə-Ermənistan ticarəti, iqtisadi əlaqələri yaranacaq, eləcə də Azərbaycanla Ermənistan arasında. Ermənistan bununla Türkiyənin hərbi-siyasi və iqtisadi təsir dairəsinə düşəcək. Şübhə etmirəm ki, erməni ordusunun türk ordusuna inteqrasiyası məsələsi gündəmə gələcək. Sülh müqaviləsi imzalansa, Azərbaycan, Türkiyə və Ermənistanın orduları müttəfiq olacaqlar.

- Obrayen Ermənistanda olarkən Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asiyadan keçən Orta dəhlizin, bu çərçivədə bölgədə açılacaq yeni nəqliyyat dəhlizlərinin önəminə diqqət çəkdi. Bunu zəngəzur dəhlizinə yönəlik mesaj və ABŞ-nin bu mövzuya yanaşmasında dəyişiklik hesab olarmı?

- Bəli! Əvvəl istəmirdilər, Ermənistana da deyirdilər ki, Zəngəzur dəhlizini açma. Paşinyan da dirənmişdi ki, açmıram. Biz də dedik ki, yaxşı. Ərdoğan Naxçıvanda İlham Əliyevlə görüşündə söylədi ki, mən İranla danışmışam, razıdır, bütün yollar ordan keçəcək, bizə Ermənistan lazım deyil. Ermənistan da gördü ki, bu halda ofsaydda qalır. Çünki Azərbaycan bildirdi ki, Zəngəzur açılmırsa, mən də heç bir yolu açmıram. Yenə də təzyiq və blokadada, İran və Gürcüstanın ümidinə qalırlar, nə Türkiyə vasitəsilə Avropaya, nə də bizim vasitəmizlə Rusiya, Mərkəzi Asiya və Çinə çıxa bilirlər.

Azərbaycanın siyasəti elə gətirdi ki, ABŞ-nin şantajı baş tutmadı. Nəticədə Ermənistana dedilər ki, qardaş, sən Zəngəzur yolunu aç, biz də sənə kömək edərik. Bundan sonra Simonyan da, Mirzoyan da, Paşinyan da qayıtdılar ki, açmağa hazırıq. Adın nədir Daşdəmir? Yumşalırsan? Yumşalıram.