Nəzakət Məmmədova: “Qadın olduğuma görə bəzən inanmırlar...” – Brifinq

Teleqraf.com saytının “Brifinq” layihəsinin növbəti qonağı politoloq Nəzakət Məmmədovadır.

Onunla müsahibəni təqdim edirik:

Mənsur Rəğbətoğlu: - Nəzakət xanım, hər nə qədər mətbuatın gündəmində olsanız da, sizin haqda o qədər də məlumatlı deyilik. Politoloq olduğunuzu bilirik, barənizdə bildiyimiz bu qədərdir. Buna görə də bizə özünüz haqda danışmaq xoş olardı.

- 1978-ci ildə doğulmuşam, 1995-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin Beynəlxalq hüquq, beynəlxalq münasibətlər fakültəsinə daxil olmuşam. Universiteti 1999-cı ildə bakalavr, 2001-ci ildə isə magistr kimi bitirmişəm. Sonralar Milli Elmlər Akademiyasında həm əmək fəaliyyətinə başlamışam, həm də orada dissertasiya mövzusu götürmüşəm. Dissertasiyanı da bitirmişəm, müdafiə məsələsini həll etmək qalır. İndi siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru dissertasiyası üzərində işləyirəm. Amma mənim mövzum dinamikdir və dünyada hər gün vəziyyət durmadan dəyişir. Hər gün ağılasığmaz dəyişikliklər baş verir. Buna görə də hər dəfə mövzuya əlavələr etmək lazım gəlir.

Mövzunun əvvəllində Qəbələ RLS məsələsi üzərində işləyirdim. Amma dissertasiya bitəndə artıq RLS-i bağlamışdılar. Beləliklə, mövzu aktuallığını itirdi. 150 səhifəlik dissertasiya tələb olunur. Buna görə də bu mənim üçün elə də çətin iş deyil. Amma indiki məqamda mətbuatla işləməyə daha çox üstünlük verirəm. Bu işi çox sevirəm, çünki ürəyimcə olan işdir.

Məsələn, dissertasiyanı yazdım, bitirdim, bu da lazımdır, oradan qazanacağım elmi ad mənim adımın qarşısında olacaq. Amma bizim yazılarımızı, gündəlik mətbuata verdiyim açıqlamaları yüzlərlə insan oxuyur. Bəlkə də oxucular bu açıqlamalardan, yazılardan beynəlxalq münasibətlər barədə nəsə öyrənir, maariflənir. Bizim insanlarımız ən vacib məsələləri, hadisələri öz mətbuatımızdan oxusalar, daha yaxşı olar. Buna görə də biz jurnalistlərlə birlikdə bu işi ən yüksək səviyyədə görməyə çalışırıq.

Politoloq olmaq kimi qarşıma məqsəd qoymamışdım. İlk fəaliyyətimə də Feysbuk-da başladım. Amma yenə də beynimdə politoloq olmaq kimi bir plan yox idi, heç ağlıma da gəlmirdi. Bir-iki il əvvələ qədər Feysbuk-dan da istifadə etmirdim. Lakin orada özümə hesab açdıqdan sonra Azərbaycan və dünyada baş verən ictimai-siyasi proseslərlə, beynəlxalq münasibətlərlə bağlı fikirlərimi paylaşmağa başladım. Görünür ki, bu paylaşımlar oxucuların, insanların, mətbuatın diqqətini özünə çəkə bilib. Təklif etdilər ki, bunları açıqlama, məqalə kimi dərc edək, beləliklə, mətbuat mənim bu sahədəki biliklərimi gördü və dəyərləndirdi. Buna görə də jurnalistlərimizə təşəkkür edirəm. Bu gün dünyanın istənilən yerində baş verən hadisənin hər birimizə təsiri var. Buna görə də insanlarımız beynəlxalq münasibətlərdə baş verən prosesləri bilməlidir.

Qurban Yaquboğlu: - Beynəlxalq münasibətlərdən söz düşmüşkən, Nəzakət xanım, yəqin ki, xarici dil bilgiləriniz də var...

- İngilis dilini yaxşı səviyyədə bilirəm. Ərəb dilini bilirəm. İtalyan dilini özüm öyrənmişəm. İtaliyada keçirilən tədbirlərə gedəndə, praktika keçmək imkanım olub.

Qurban Yaquboğlu: - İtaliyaya hansı xətlə gedirdiniz?

- Müstəqil araşdırmaçı kimi gedirdim. Terrorizmə qarşı mübarizə, münaqişələrin dinc yolla həll edilməsi və sair kimi mövzularda İtaliyada keçirilən konfranslar və tədbirlərdə iştirak edirdim. Almaniyada Corc Marşall adına Təhlükəsizlik Araşdırmaları Mərkəzi var. Bu, Almaniya və ABŞ-ın birgə qurduğu mərkəzdir. Məlumdur ki, “soyuq müharibə” illərində ABŞ-ın Avropadakı Silahlı Qüvvələrinin əsas hissəsi və hərbi bazaları Almaniyada yerləşirdi. Mərkəz həmin illərdə qurulub. Dəfələrlə bu mərkəzdə Avropada təhlükəsizlik məsələləri kimi kurslarda iştirak etmişəm.

Qurban Yaquboğlu: - Yəni, sizin ixtisaslaşdığınız sahələr təhlükəsizlik məsələləri, münaqişələri əhatə edir?

- Bizdə dar ixtisaslaşma yoxdur. Sizə də məlumdur ki, Avropada müəyyən edilmiş konkret mövzular üzrə işləyirlər. Yəni, Avropada hər bir sahədə dar ixtisaslaşma var. Amma bizdə ümumidir. Biz beynəlxalq münasibətləri ümumi keçmişik. Lakin bunun bir çox sahələri var.

Bir ara hər gün, hər an Ermənistanda baş verən prosesləri izləyirdim. Ermənistan haqda çox məlumatlıydım...

Qurban Yaquboğlu: - Erməni dilində izləyirdiniz?

- Əsasən rus dilində izləyirdim. Erməni dilini bilmirəm. Elə saytları da var ki, onlar qərbyönümlüdür, buna görə də əsasən, ingilis dilində fəaliyyət göstərirlər. Həmin saytlardan Ermənistanda gedən prosesləri izləyirdim. Sonra proseslər Yaxın Şərqə yönəldi. Suallar da bu mövzudan gəlməyə başladı. Bununla Ermənistan mövzusu bir qədər arxa planda qaldı, sanki orada gedən proseslər nəzarətdən çıxdı. Bilmirəm, bəlkə də mütəxəssislərin sayının az olmasına görə ixtisaslaşmaq çətin məsələdir, hər bir halda bütün sahələr üzrə ixtisaslaşmaq müsbət haldır.

Düşünürəm ki, yaxşı politoloq olmaq üçün çox düşünmək və çox oxumaq lazımdır. Bəlkə də, analitiklik qabiliyyəti insanın təbiətindən irəli gəlir, amma çox oxumaq istənilən sahədə insanda vərdiş formalaşdırır. Çalışıram ki, oxumaq və düşünmək işini axsatmayım. Günün əksər hissəsini bu işə sərf edirəm. Bəlkə də, Napoleon kimi gün ərzində 3 saat yatıram. Ermənistanda parlament seçkiləri keçiriləndə, gecə saat üçədək oturub seçkilərin nəticəsini gözləmişəm. Çünki səhər bu mövzu ilə əlaqədar mənə ünvalanacaq suallara cavab verməyə, analitik şərh yazmağa hazır olmalı idim.

Mənsur Rəğbətoğlu: - Oxumaqdan söz düşmüşkən, bədii əsərlər mütaliə edirsinizmi, kimləri oxuyursunuz?

- Bədii əsərlər oxumağı çox sevirəm. Amma etiraf edim ki, axır vaxtlarda vaxt məhdudiyyəti baxımından bədii ədəbiyyat oxuya bilmirəm. Kitab oxumayan insan, adi bioloji varlıq olaraq qalır, sosiallaşa bilmir. İnsan kamilləşməlidir. Bunun üçün də istər bədii ədəbiyyat, istər tarixi, istər siyasi, istərsə də digər ədəbiyyatları oxumalıdır. İnsanın inkişafı kitablarla bağlıdır. Kitab oxumaq çox vacibdir. Bədii ədəbiyyata gəlincə, Azərbaycanın yazıçı və şairlərinin əsərlərini oxumağı çox sevirəm.

Qurban Yaquboğlu: - Sevimli yazarlarınız kimlərdir?

- İlyas Əfəndiyevin, Fərman Kərimzadənin, Əzizə Cəfərzadənin əsələrini çox sevirəm. Mirzə Fətəli Axundov, Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev, Cəlil Məmmədquluzadə - daha çox sevdiyim yazıçılar onlardır. Mirzə İbrahimov, Əli Vəliyev, Süleyman Rəhimovun əsərlərini də oxumuşam.

Aytən Yusifova: - Müasirlərdən, gənclərdən kimi oxuyursunuz?

- İstedadlı gənclərimiz var. Sadəcə, vaxt azlığı baxımından bədii əsər oxumaq məsələsi arxa plana keçə bilir. Yaş artdıqca, səbr azalır. Əvvəllər, oturub səhərdən axşama qədər oxuyurdumsa, indi özümə lazım olan ədəbiyyatı oxuyuram.

Mənsur Rəğbətoğlu: - Yəqin ki, siyasi ədəbiyyatı...

- Bəli, daha çox siyasi ədəbiyyatı oxuyuram. Son dönəmlərdə Osmanlı, Səfəvi imperiyalarının tarixi ilə bağlı əsərləri çox oxumuşam. Çalışıram ki, Avropa tarixi ilə bağlı mütaliə edim. Tarixi bilmədən bu günki siyasi prosesləri analiz etmək mümkün deyil. Hər şey tarixə bağlıdır. Çalışırlar ki, bizi kosmopolit etsinlər. Keçmişə baxan insanlara “köhnəfikirli”, “mühafizəkar” deyirlər...

Mənsur Rəğbətoğlu: - Kosmopolitizmin nəyi pisdir ki, Nəzakət xanım?

- Kosmopolitizm pis deyil. Sadəcə, indiki vaxtda bizə kosmopilitizm lazım deyil. Kosmopolit xalqlar əvvəlcə millətçilik yolunu keçiblər. Yaxşı millətçi olmadan, yaxşı kosmopolit olmaq mümkün deyil. Əvvəlcə, gərək öz millətini, kökünü sevəsən, sonra dünya vətəndaşı olmaq olar. Birdən-birə necə dünya vətəndaşı olmaq olar? İlk növbədə dünya bizim evimizdən, vətənimizdən başlayır. Şovinizmin əleyhinəyəm, amma yaxşı kosmopolit olmaq üçün ilk növbədə millətini sevməlisən. Avropa din müharibləri, inqilabları keçib, onları dərk edərək bu günə gəlib çatıb. Amma mən Avropanın kosmopolit hesab etmirəm. Məsələn, bu gün Fransa, Almaniya, İngiltərə və ABŞ arasında mədəniyyətlərarası çəkişmə gedirsə, onlara necə “kosmopolit” demək olar?! Məsələn, fransızların şovinist fikirləri var. Sən Fransada ingilis dilində söz soruşanda, sənə cavab vermirlər. Gərək fransız dilində soruşasan.

Qurban Yaquboğlu: - Bəs bu gün Azərbaycan öz tarixi yaddaşı ilə yoluna davam edə bilirmi?

- Məncə yox... Böyük dövlətlər öz dini və milli etiqadlarına çox önəm verirlər. Hətta, ABŞ kimi bir dövlətin daxili və xarici siyasətinə təsir edən qüvvələr var. Bu qüvvələr dini inancları üzərində hərəkət edən yevangelistlərdir. İndi həmin yevangelistlər Prezident Trampın ətrafında toplaşıb. Qüdsün İsrailin paytaxtı kimi tanınması ideyasını onlar irəli sürdü. Bunu da, dini kitablarına əsaslanaraq dilə gətirirlər.

Məsələn, yevangelistlərlə katoliklər arasında kəskin mübarizə, bir-birinə radikal baxış var. Heç İslam daxilindəki məzhəblərin bir-birinə belə düşmən münasibəti yoxdur. Bu gün yevangelistlər Trampın ətrafına yığıldıqları halda, katoliklər Pentaqonda toplaşıb. Həmin qüvvələr də, ABŞ-ın daxili və xarici siyasətini müəyyən etməyə çalışırlar. Pentaqondakı katoliklər Avropaya yaxındırlar. Çünki Avropanın əksəriyyəti katolikdir.

Hərdən Tramp bəyanat verir ki, NATO artıq Avropanı qorumayacaq. Tramp bunu yevangelist kimi deyir. Buna görə də zaman-zaman prezidentlə Pentaqon arasındakı gərginlik özünü açıq formada göstərir. Buna görə də yevanglistlər “katolik klubu” kimi baxdıqları Avropa İttifaqına ögey münasibət bəsləyirlər. Yəni, dünyada yalnız biz müsəlmanları öz köklərimizdən qoparıb, “kosmopolit” etmək istəyirlər. Bunun üçün də köklərimizə qarşı bizdə ögeylik yaradacaq fikirlər aşılamağa çalışırlar. Amma Qərbdəki insanlar öz dini və milli etiqadlarına hörmətlə yanaşırlar.

Azərbaycana gəlincə, biz keşməkeşli tarixdən keçmişik. Tarixin ayrı-ayrı dövrlərində işğallara məruz qalmışıq, bizi birləşməyə qoymayıblar, bölünmələr, parçalanmalar olub. İndinin özündə də, Şah İsmayıla qarşı təzadlı münasibətlər var. Amma Şah İsmayıl Azərbaycanı birləşdirmək istəyirdi. Bu, böyük amal idi.

Sevda Səlimova: - Bəlkə Şah İsmayıl bunun üçün istifadə etməyə çalışdığı məzhəb faktoru ilə xalqı bir-birindən ayırdı?

- O dönəmin şərtləri ilə, indiki dönəmin şərtləri bir deyildi. Xalqı birləşdirmək üçün birləşdirici ideologiyaya ehtiyac vardı. Bu ideologiyanı da, imamlara, müqəddəslərə bağlamalı idi ki, xalq bunu qəbul etsin. Ərdəbil şeyxləri də, bunu 12 imama bağladılar. Əks halda, onları qəbul etməyəcəkdilər, arxalarınca getməyəcəkdilər.

Məsələn, Əzizə Cəfərzadənin əsərində Şah İsmayıl haqda “Hökmdarın şair ürəyi” deyərək yazır. Şair olan adam romantik, incə qəlbli insan olur. Gözəl əsərlər yazan, şeir yazan bir insan bölücü, dağıdıcı ola bilərmi? Başqa sözlə, XVI əsrə bu günki reallıqdan baxmaq düzgün deyil. Həmin dönəmdə şərtlər daha ağır idi, xalqlar işğallara məruz qalırdılar, ölkələri, imperiyaları qılınc gücünə idarə edirdilər.

Yəni, biz kökümüzə bağlı deyilik. Bizim tariximizdə elə insanlar olub ki, o, başqa xalqların tarixində olsaydı, indi onu dahi elan etmişdilər. Başqa xalqların rəssamları adi bir rəsm çəkir, onu böyüdüb bir dünya edirlər. Amma baxırsan ki, orada böyütməli heç nə yoxdur. Bizim mədəniyyətimiz nə fransızlardan, nə ruslardan, nə də digər millətlərdən kiçik deyil. XII əsrdə Nizami humanist ideyalara çağırış edəndə, Avropada hələ intibah dövrü başlamamışdı, kilsə cəhaləti hökm sürürdü. Bizdə isə mədəniyyət var idi. Məncə, biz öz tariximizi yaxşı dərk etməmişik. Bəlkə bir az da bizə tariximiz haqda səhv yöndən danışıblar. Sovet dönəmində tariximiz üzərində təzyiqlər olub. Amma biz özümüzün nə qədər böyük xalq olduğumuzu, tarixdə hansı rolu oynadığımızı dərk etsək, daha yaxşı olardı. O millət ki, özünü dərk etmir, özünü zəif bilir, o millət üçün inkişaf etmək çətindir.

Mənsur Rəğbətoğlu: - Şeirdən danışarkən, bir sual beynimdən keçdi, indi soruşum. Heç şeir yazmısınız?

- Yazmışam. Amma heç biri yadımda qalmayıb. Mənim seçim imkanım olsaydı, şair, yaxud yazıçı olardım. Mən şair, yazıçı olan insanlara xoşbəxt insanlar kimi baxıram. Ümumiyyətlə, yaradıcı insanlar elə bilirəm ki, peyğəmbər kimi insanlardır. Necə ki, peyğəmbərlər insanları yaxşılığa çağırırdılar, heç bir yaradıcı insan da şərə, pisliyə çağırış etməz. Yaradıcı insanlar gözəlliyi təsvir edən insanlardır. Təəssüf ki, bu xoşbəxtlik mənə nəsib olmayıb.

Mənsur Rəğbətoğlu: - Bəs o şeirləri nə vaxt yazmışdınız?

- Bu yaşıma qədər iki-üç dəfə şeir yazmışam. Yəni, şairlik güclə, özünü məcbur etməklə həll olunan məsələ deyil. Bu, vergi və fitri istedaddır, bu da hər adama verilməyib. Mənim seçim imkanım olsaydı, belə bir istedadımın olmasını istəyərdim. Hansı zəngin bir insanın adı tarixdə qalıb? Amma şairlərin, yazıçıların hamısı tarixdə qalıblar. Çünki bəşəriyyəti dəyişdirən insanlar onlar olublar.

Səxavət Həmid: - Mənə maraqlıdır ki, siz bu qədər işin öhdəsindən necə gəlirsiniz?

- Həqiqətən vaxt azdır. Əgər bekarsansa, vaxtın keçidi ağır baş verir. Amma məşğul olanda, gün elə sürətlə keçir ki, elə bil günün 24 saat olması mənə azlıq edir. Amma insan işini çox sevəndə, çatdıra bilir. Bunun üçün bir az da məsuliyyət və həvəs lazımdır.

Qurban Yaquboğlu: - Sizcə, Azərbaycan geosiyasət labirintində hansı istiqamətdə hərəkət etməlidir: Qərb, Rusiya, Türkiyə, yoxsa...?

- Bizim üçün geosiyasi seçim etmək çox çətindir. Bizimlə birgə yarım əsrdən çox Sovet dönəmindən keçmiş bir sıra ölkələr Rusiyaya meyillənəndə gördük ki, onlar Qərbin təzyiqləri ilə üz-üzə qaldılar. Məsələn, Gürcüstan və Ukrayna kimi ölkələr Qərbə meyillənən kimi, Rusiyanın təzyiqi ilə üzləşdilər. Hətta, Fransa kimi bir ölkə də, öz geosiyasi maraqlarını tam təmin edə bilmir. Gördünüz ki, Fransa bir az baş qaldıran kimi, ona qarşı hansı addımlar atıldı. Çünki indi dünyada ədalətin yox, gücün mübarizəsi gedir. Güclünün haqlı olduğu dünyada yaşayırıq. Buna görə də vəziyyətə uyğun formada hərəkət etmək ən doğru qərar olmalıdır.

Amma mənə görə biz, gələcəkdə mədəni dünyanın, Avropanın yaxşı dəyərlərini mənimsəyib bu istiqamətdə hərəkət etsək, yaxşı olardı. Məsələn, adi bir məsələni deyim ki, biz həmişə istirahət etmək, hansısa xarici ölkəyə getmək haqda düşünəndə həmişə Avropanı misal çəkirik. Əgər Avropanı yaxşı nümunə kimi çəkiriksə, onu pisləyə bilmərik.

Qurban Yaquboğlu: - Fransada baş verən proseslərə toxundunuz. Nə düşünürsünüz, bu ölkədə baş verənlər kənar müdaxilələrin hesabına cərəyan edir?

- Məncə, elədir. Əvvəlcə bildirildi ki, nümayişlər yanacağın qiymətinin artmasına görə keçirilir. Sonra isə Emmanuel Makron açıqlama verdi ki, bunu bir neçə aylığa təxirə salır. Amma etirazçılar yenə də sakitləşmədilər. 1968-ci ildə də Fransada buna oxşar proses baş vermişdi. 1962-ci ildə De Qoll bütün Fransadakı NATO və ABŞ hərbi qüvvələrinin çıxarılması üçün onlara bir neçə gün vaxt verdi. Belçikadan əvvəl NATO-nun mənzil-qərargahı Fransada idi. Amma De Qoll onları Fransadan çıxardı. De Qoll kimi bir prezidentin başına hansı oyunu gətirdilər? 1968-ci ildə o, istefaya getməyə məcbur oldu. Çünki De Qoll SSRİ ilə yaxınlaşmaq istəyirdi. Onun “Vladivostokdan Uraladək Avropa” ideyası var idi. Bu gün də Makron De Qollun siyasətini davam etdirərək, Fransanın tam müstəqilliyinə, ABŞ-dan asılılığın azaldılmasına nail olmaq istəyir. Vahid Avropa Ordusu yaratmaq ideyası ortaya atılan kimi, Fransada bu hallar başladı.

Gəzi olayları vaxtı Türkiyədə, keçən il isə İranda insanları sosial tələblərlə ayağa qaldırdılar, sonradan prosesi siyasi müstəviyə keçirməyə cəhd etdilər. Fransadakı son hadisələrdə də bunu gördük. Rusiyada da belə hallar olub.

Ümumiyyətlə, harada bir hadisə baş verən kimi, bunu ya aparıb ABŞ-a, ya da Rusiyaya bağlayırıq. Amma Fransa çox məkrli ölkədir. Liviyada Qəddafini Fransa kəşfiyyatə öldürdü. Fransanın Afrikada müstəmləkələri olub. Birinci və İkinci Dünya müharibələrindən qalib çıxan fransızlar, dünyanı bölüblər. Bu xalq imperialist olub və şovinistdir. Məsələn, Makron Frankafoniya tədbiri çərçivəsində Ermənistana gələrək, Nikol Paşinyanla görüşdü. Bu tədbir bəhanə idi. O, Paşinyana dəstək vermək üçün İrəvana gəlmişdi. Çünki Fransada 250 minlik erməni icması yaşayır. Makron Azərbaycana gəlmədi, amma Ermənistana gedərək, Paşinyanla klounluq etməyə başladı. Bölgənin digər dövləti – Gürcüstanın yeni prezidenti Salome Zurabişvili Fransada doğulub və bu ölkənin vətəndaşı olub. Yəni, o, Fransaya bağlı adamdır. Yaxınlarda Gürcüstanın müdafiə naziri Parisə gedərək, silah-sursatın alınması ilə bağlı müqavilə bağladı. ABŞ istəyirdi ki, Gürcüstanda öz adamını – Qriqol Vaşadzeni hakimiyyətə gətirsin, amma Fransa Rusiya ilə birləşib öz adamını prezident postuna qoydu. Zurabişvili Fransanın adamıdır, Bidzina İvanişvili də Rusiyanın adamıdır. İvanişvili pul buraxıb Zurabişvilinin seçilməsinə şərait yaratdı. Demək ki, Gürcüstanda Fransa və Rusiyanın birliyi baş tutdu. Amerikanın namizədini kənarda qoydular.

Ermənistanda da, eyni hal yaşandı. Paşinyanı Amerika hakimiyyətə gətirdi. Bunun da bir sıra səbəbləri var. Azərbaycan ABŞ-a öz ərazisindən İrana nəzarət etmək üçün imkan vermədi, buna görə də Ermənistana əl atdı və Paşinyanı hakimiyyətə gətirdi. Fransa isə Paşinyanı öz tərəfinə çəkməyə cəhd etdi. Buna görə də, Fransaya xəbərdarlıq kimi, daxildə kütləvi nümayişlərə start verildi.

Qurban Yaquboğlu: - Nəzakət xanım, Paşinyan başladığı Qərbyönümlü –Rusiyadan qopmaq siyasətini uzun müddət davam etdirə biləcək?

- Artıq bu siyasətin təzahürlərini görürük. Paşinyanın sözlərinə yox, əməlinə baxmaq lazımdır. Sözdə desə də ki, Rusiya ilə müttəfiqlik əlaqələrinə sadiqdir, amma KTMT-nin baş katibinin istintaqa cəlb edilməsi və Moskvanın adamı olan Köçəryanın həbs edilməsi, başqa mənzərəni yaradır. Paşinyan Vladimir Putinin ad günündə şəxsən zəng edib təbrik etdiyi Robert Köçəryanı həbs etdirdi. Putin heç Poroşenkonun zənglərinə cavab vermir. Putinin Köçəryana zəngi isə onu göstərdi ki, Rusiya bu adamı dəstəkləyir. Tarix də göstərib ki, Rusiya öz müttəfiqini sonadək müdafiə edir. Amma bu adamı Ermənistanda həbs etdilər. Ən sonda isə Rspublikaçı Partiyası parlamentə daxil ola bilmədi. Faktiki olaraq, Sərkisyanın partiyasını siyasi səhnədən silib kənara atdılar.

İkinci yeri isə Çarukyanın “Çiçəklənən Ermənistan” Partiyası tutdu. Görünən budur ki, Moskva artıq Qagik Çarukyanla yola davam etməyə başlayıb. Bu, əslində Fransa, ABŞ və Rusiyanın anlaşmasının nəticəsi ola bilər. İkinci yerin Çarukyana verilməsi, o demək idi ki, Rusiyanı Ermənistanın siyasi səhnəsindən tamamilə uzaqlaşdırmırlar. Respublikaçı Partiyası isə heç ikinci yerə yox, üçüncü yerə ümid edirdi. Amma bunu da bacarmadı. Bu isə o demək idi ki, “Qarabağ klanı”nı tamamilə bitirdilər.

Qurban Yaquboğlu: - Bölgədə gedən geosiyasi proseslərin Azərbaycana təsir imkanlarını necə qiymətləndirərdiniz?

- Azərbaycan yerində möhkəm dayanıb. Azərbaycana təsir edə bilmirlər. Gürcüstanda aranı qatdılar, Ermənistanı qarışdırdılar, amma Azərbaycam öz yerində möhkəm qala kimi dayanıb...

Bu, Azərbaycanın uğurlu balans siyasəti ilə bağlıdır. Azərbaycan Qərb və Rusiya arasında uğurlu manevr edir. Ermənistan və Gürcüstandan fərqli olaraq, Azərbaycan imkan vermir ki, böyük dövlətlər burada toqquşsun, ona təzyiq etsin. Ermənistan və Gürcüstan Azərbaycanla müqayisəedilməz dərəcədə zəifdir. Azərbaycanın böyük enerji resurslarına malik olması da buna təsir edir. Enerji resurslarına ehtiyacı olan güclər buna görə də Azərbaycanla hesablaşmağa məcbur olurlar. Avropanın Rusiyanın enerji resurslarından asılı olması və ABŞ-ın Avropanı bu asılılıqdan xilas etmək cəhdləri də, Azərbaycanın cazibəsini artırır. Buna görə də bu sahədə bizlə hesablaşırlar. Azərbaycanda siyasi sabitlik onların maraqlarına uyğundur.

Coğrafi mövqeyi, İran və Əfqanıstan faktorları, Çinin layihələrində yer alması da Azərbaycanın əhəmiyyətini artırır. Sənin təklif edə biləcəyin nəyinsə var ki, onlar səninlə hesablaşırlar. Bunlar bizim böyük güclərlə münasibətlərimizə təsir edir. Bundan daha yaxşı xarici siyasət yürütmək çətindir.

Mənsur Rəğbətoğlu: - Bəs, Ermənistan və Gürcüstanda baş verənlər, avropalaşma prosesidirmi və bunun Azərbaycana təsir imkanları hansı həddədir, yaxud belə bir təsir gözləniləndirmi?

- Bu ölkələrdə avropalaşma prosesi getmir. Sadəcə olaraq, Qərb, yaxud Avropa bu ölkələri savaş poliqonuna çevirib. Ermənistan onlara buna görə lazım ola bilər ki, Rusiya, yaxud İrana qarşı hansısa fəaliyyətlərdə istifadə edə bilsinlər.

Məsələn, İran Avropanın bir layihəsidir. İran 1979-cu ilə – islam inqilabınadək ABŞ və İsrailin təsiri altında olan dövlət idi. Xomeyni inqilabi rejimin başına Fransa təyyarəsində gəldi. Yəni, Avropa İsrail və ABŞ-a xidmət edən şah rejimini devirib öz adamını İranda hakimiyyətə gətirdi. Bu gün də Avropa İttifaqı ABŞ-ın İrana qarşı sanksiyalarına açıq formada etiraz edir. Ümumiyyətlə, İranla Avropanın münasibətləri həmişə yaxşı olub.

İkinci Dünya Müharibəsində Stalin qorxurdu ki, Hitler Almaniyası və İran Bakıya hücum edə bilər. Buna görə də Stalin Cənubda Sovet qoşunları saxlayırdı. 1946-cı ildə Güney Azərbaycanda Pişəvərinin rəhbərliyi ilə hərəkat başlayanda Sovet ordusu buna dəstək verdi. Son nəticədə isə iranlılar Stalini aldatdılar və neft qarşılığında Sovet qoşunlarının Güney Azərbaycandan çıxarılmasına nail oldular. Müqavilələr imzalandı. Sonradan isə bu müqavilələr İran parlamentində ratifikasiya olunanda parlamenti buraxdılar. Növbəti parlament isə bu müqavilələri tanımadı. Çünki hərəkat yatırılmış, Sovet qoşunları da Güneydən çıxrılmışdı. Yəni, iranlılar avropalılara həmişə yaxın olub, çünki köklərini eyni sayırlar. Hitler ari xalq nəzəriyyəsində də, farsları qəbul edirdi. Hətta, İran Hitler tərəfindən müharibəyə qoşula bilərdi, bu ehtimal güclü idi. Bu gün İranda hakimiyyət başında olan teokratik rejim də, Avropanın layihəsidir.

Aytən Yusifova: - Bizdə adətən qadın politoloqların sayı ya az olub, ya da heç olmayıb. Bu baxımdan, sizə hansı münasibət göstərilir?

- Mən cəmiyyətə çox minnətdaram ki, yazılarımı oxuyur, qiymət verir. İlk sıralarda olmaq çətindir. Mənim qadın olmağım həm müsbətimdir, həm də mənfimdir. Yəni, həm qadın olaraq seçilirəm, həm də bu sahədə qadın olmayıb deyə, qəbul etmək çətindir.

Aytən Yusifova: - Belə münasibət politoloqlar arasında da olurmu?

- Hərdən hiss edirəm, hərdən yox... Çox yoxdur, amma “bu qadındır da, nə danışacaq ki...” kimi münasibətlə rastlaşıram. Heç ağzımı açmamışam, amma qadın olmağımdan dolayı bir inamsızlığın olduğunu hiss edirəm. Allah insana düşünən beyin verəndə, onun kişi və qadın olmasına baxmır. Qadın snayper, pilot ola bilər, politoloq yox?