Qarabağda hərarət qalxır: Gərginliyin artmasında kim maraqlıdır? - Müsahibə

ReAl partiyası sədrinin müavini Natiq Cəfərli Teleqraf.com-a müsahibə verib.

Onunla müsahibəni təqdim edirik.

- Son günlərdə Ermənistan ordusunun və separatçıların silahlı birləşmələri azad edilmiş ərazilərimiz istiqamətlərində təxribatlarını artırıblar. Hətta Şuşaya da atəş açdılar. Sizcə, baş verənlərin davamlı xarakter alması yeni əməliyyatların başlamasına rəvac verə bilərmi?

- Əvvəla, öz ərazilərində bu cür təxribatların qarşısını almaq üçün antiterror əməliyyatlarına start verməsi Azərbaycanın tam legitim və hüquqi haqqıdır. Əgər Rusiya sülhməramlıları öz üzərinə düşən öhdəliyi – ermənilərin ərazilərimizdəki qeyri-qanuni hərbi birləşmələrinin tərksilah edilməsi ilə bağlı 10 noyabr anlaşmasının müvafiq bəndini yerinə yetirmirlərsə, Azərbaycanın buna tam hüquqi haqqı var. Yeni əməliyyatlara start verərək, ərazilərimizi həmin erməni silahlı birləşmələrindən və ya terrorçularından təmizləmək legitim haqqımızdır.

Başqa bir məsələ budur ki, bölgədə gərginliyin artması kiməsə sərf edir?

Görünür, Azərbaycanla Ermənistan arasında bağlana biləcək hansısa anlaşmanın mümkünlüyü bir çox ölkələri əndişələndirir. Əsasən də ABŞ və Avropa Birliyinin təklif etdiyi, Qarabağı Azərbaycanın bir hissəsi kimi tanıdığı qərarı və bu yöndə hansısa anlaşmanın olması bizim şimal qonşumuzu – Rusiyanı narahat etməmiş deyil. Çox güman ki, gərginliyin artmasının əsas səbəblərindən biri ABŞ və ya Qərbin təklif etdiyi həll formulunun Rusiya tərəfindən qəbul edilməməsi ilə bağlıdır. Çünki Qarabağın Azərbaycan ərazisi olaraq tanınmasını ehtiva edən hansısa sənəd imzalanarsa, onda rus sülhmərmlılarının gələcək taleyi sual altına düşəcək.

Məncə, gərginliyin əsas səbəblərini söylədiyim bu məsələlərdə axtarmaq lazımdır. Görünən budur ki, belə bir gərginliyin olmasında maraqlı qüvvələr var.

- Ermənistan yenidən Rusiyaya üz tutur və bu fonda ABŞ və Qərbdən narazılığı artır. Ermənilər Qərbi, xüsusən də ABŞ-ı Azərbaycanın xeyrinə vasitəçilikdə ittiham edirlər. Bəs bunu necə izah etmək olar?

- Məsələyə iki aspektdən baxmaq lazımdır. Birincisi, Ermənistanın indiki hakimiyyəti – Nikol Paşinyan və komandası Rusiyadan ciddi narazılıqlarını bildirirlər. KTMT-nin “ölü qurum” olduğunu, Ermənistana heç bir xeyir vermədiyini dəfələrlə açıq şəkildə dilə gətiriblər. Yəni bu, həm də KTMT-ni hansısa formada prosesə cəlb etmək cəhdidir.

Digər yandan, Ermənistan əhalisinə növbəti dəfə mesaj verirlər ki, görürsünüz, Rusiya ilə birlikdə və KTMT-də olmaq bizim hansısa problemimizi həll etmir. Bu da çox maraqlı gedişdir.

Təbii ki, Ermənistanda Qərblə yaxınlaşmaq istəyən qüvvələr heç də az deyil. Həmin qüvvələr daim Rusiyanı passivlikdə ittiham edirlər, KTMT-nin isə Azərbaycanla qarşıdurmalarda ümumiyyətlə Ermənistana kömək etmədiyini deyirlər.

Ermənistan Rusiyanın ən çox təsir dairəsində olan ölkələrdən biridir. Həmişə olduğu kimi, Cənubi Qafqazda Rusiyanın forpostudur. Bu baxımdan, Rusiyanın aktivliyi və Ermənistana təsir rıçaqlarının güclü olması heç də təəccüblü deyil.

- Fransanın Ermənistana yönəlik son jestlərindən, Azərbaycan əleyhinə fəaliyyətlərini artırmasından sonra ABŞ-dan Bakıya rəsmi səfərlər gerçəkləşdi, dövlət katibi hər iki ölkənin liderinə zəng etdi. Görünən budur ki, proseslə bağlı ABŞ və Fransa arasında fikir ayrılığı var. Bunlar nədən ibarət ola bilər?

- Fransanın istəyi məlumdur. Fransa gələcəkdə Rusiyanın bölgə və dünyada zəifləyəcəyi ehtimalı ilə Ermənistanda yarana biləcək boşluğu doldurmaq istəyir. Yəni Fransa Cənubi Qafqaza daha çox Ermənistan üzərindən müdaxilə etməyə və ya burada nüfuz sahibi olmağa çalışır. Bu aydındır.

Fransanın bu yolda səhvi var. Həmin səhv ondan ibarətdir ki, əgər Ermənistanın Qərbə inteqrasiyası missiyasını öz üzərinə götürübsə, bu proses İrəvanın Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlərinin normal olmaması fonunda mümkün deyil. Həm coğrafi, həm siyasi, həm də iqtisadi olaraq Ermənistanın Qərbə inteqrasiyasının yeganə yolu Azərbaycan və Türkiyə ilə normal münasibətlərdən keçir. Ermənistanın Qərbə yolu Türkiyə üzərindədir. Fransa da burada səhv edir.

Bəlkə də məqsədi Rusiyanı əvəzləməkdir, amma atdığı yanlış addımlarla Cənubi Qafqazın iki əsas dövləti – Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlərini pozur. Fransa bununla Ermənistanın Qərbə inteqrasiyasını mümkünsüz hala gətirir. Bəlkə də Fransa bilmədən atdığı addımlarla Rusiyanın əlinə oynayır.

- Bəs Rusiya Ukraynada müharibənin davam etdiyi vaxtda niyə Cənubi Qafqaza diqqətini artırmaq qərarına gəlib?

- Cənubi Qafaz bir neçə istiqamətdə Rusiya üçün önəmlidir. Birincisi, Cənubi Qafqaz və Ermənistan-Azərbaycan konflikti Rusiyanın əlində olan “pozitiv aktiv”lərdən biridir. O mənada ki, Rusiyanın bu prosesdəki rolu dünya tərəfindən qəbul edilən bir faktordur. İndi Rusiya əlindəki bu “pozitiv aktiv”i daha da genişləndirmək istəyir.

İkincisi, Rusiya düşünür ki, Cənubi Qafqazın əldən çıxması, gələcəkdə Şimali Qafqazın qarışmasına səbəb ola bilər. Yəni bu, Şimali Qafqazdakı muxtar respublikaların Rusiyaya qarşı fəallaşmasına yol aça bilər. Buna görə də, Cənubi Qafqazın itirilməsinin Şimali Qafqaza nəzarətin zəifləyəcəyi anlamına gələcəyini düşündüyü üçün bölgəni əldən çıxamaq istəmir.

Üçüncü məsələ isə qlobal rəqabətlə bağlıdır. İllərdir Cənubi Qafqazda Rusiya və Qərb arasında rəqabət gedir. Hər iki tərəf mübarizənin kəskinləşdiyi vaxtda bölgədən əlini çəkmək istəmir. Rusiya illərdir buna görə Ermənistandan alət kimi istifadə edir. Yenə də bu alətdən istifadə etməyi düşünür və buna çalışır.