Şiruyənin şeir-romanı - Şəfa Vəli

Havada nəm qoxusu vardı. Pəncərələri bərk-bərk bağ­lamaq ağlımdan keçsə də, ürəyim gəlmədi. Bu günanamın qaçqın kitablarını düşünmüşdüm. Bir də Sərraf Şiruyənin hər ürəyə doğma – qaçqın şeirlərini...

Uşaqlıqdan evimizdə böyüklər şair deyəndə Şiruyədən danışardılar, misal çəkəndə onun misralarını gah olduğu ki­mi, gah da qatıb-qarışdırıb sözlərinə calaq edirdilər. Bu ca­laq yaman uğurlu alınırdı; meyvəsi mənim beynimdə, mə­nim kimi neçə-neçə Göyçə görməyən Göyçəli balasının yad­daşında bəhrələnirdi. Elə buna görədir ki, bu gün Sərraf Şiru­yəni böyüklü-kiçikli bütün el tanıyır. İçi mən qarışıq...

Bu gün onun şeirlərini oxudum yenə... Döndüm-dön­düm “Görüş var ki...” şeirini dəfələrlə oxudum, hecaladım, dilim dolaşdı – höccələdim. Bir şeirin bütöv romana bəra­bər olduğunu ilk dəfə idi ki, özümçün kəşf edirdim. Bu şeiri yazmaqla ustad şair özünü yazıçı kimi təsdiq edə bilib. Şeir məni ovsunladığı kimi də yaddaşımı yellərə verməyi, nəmli havada üzü soyuğa dayanıb düşündürməyi bacardı...

Görüş var ki, – ayrılıqdan betərdi,

Ayrılıq var, vüsal qədər şirindi.

Görüş var ki,-töhməti dağ qədərdi,

Ayrılıq var, sevinci göy-yerindi.

Şeir belə başlayır. Sərraf Şiruyə öz sərraflığını burda da örnək edib. Biz, adətən, görüş deyəndə mütləq arxasında bir romantik səhnə axtarırıq. Məsələn, iki sevgilinin ilk gö­rüşü, neçə ilini qürbətdə keçirən bir atanın uşaqlarına qo­vuş­ması, yaxud, gələcək adlı nağılda yaşanacaq qara sev­danın başlanğıcı – təsadüf görüş... Lakin, elə ilk bənddən də göründüyü kimi, şair “görüş” anlamının fəlsəfəsini aç­mağı qarşısına məqsəd qoyub. Hər görüşün vüsal ola bil­mə­yəcəyini oxucusuna üsulluca anladır. Sonra isə görüşün hər dəfə fərqli libasda qarşımıza çıxıb cilvələnməsindən danışır. Deyir ki,

Bir öyrənin, kimdi gələn görüşə?

Üzü varmı görüşməyə bu xalqla?

Bu xalqa ki, yağı olub həmişə,

Bəs, görüşə, görən, gəlir nə haqla?

“Bilqamıs” (“Gilqamış”) dastanından tutmuş, “Kitabi-Dədə Qorqud”dan da üzü bu yana xalqımız sədaqəti mü­qəddəs bilib. El-oba sevgisi, torpaq qutsallığı, mənsub ol­du­ğun soy-kökə ehtiram Azərbaycan xalqına öyrədil­məyib; bu hisslər hər bir azərbaycanlı ilə birgə dünyaya doğulub çünki... Bəs, xainlər?! Əlbəttə ki, qurd ulartısından vahi­məyə düşənlər, torpağın çağırışına biganə qalanlar da tarix­də hər səhifədə qaralanmış hərf kimi mövcud olub. Şeirin bu bəndində Sərraf Şiruyə məhz bu məqamlara toxunub. Şair poetik dillə öz xalqına yağı kəsilənlərin nəinki, xal­qıyla görüşə gəlməyə haqqı çatmadığını, ümumiyyətlə, get­diyi yolun geri dönüşü olmadığını bildirir.

Və, beləcə, şeir-romanın ilk bölümü sona yetir... Üçün­cü bənddə şair paralel olaraq iki görüş hadisəsini bir-birinin günəşi-kölgəsi etməyi bacarıb.

Bəs o kimdir tez-tez baxır saata?

Hansı qıza, görən, görüş veribdir?

Oğlanın vədə yerinə gəlib həyəcanla eşidilən hər addım səsinə diksinməsini təxəyyüldə canlandırmaq elə də çətin deyildir, deyilmi? Tamam. Görüşdə aşiqlə birgə həyəcan­lan­dığımız zaman içimizdə təəssüfqarışıq hirsi yarada bilə­cək növbəti iki misra da bu bənddədir:

Övladını atıb gedən o ata,

Bu görüşə altun-quruş veribdir.

Ata! Ata... Ağırlığı dünya yükündən ağır olan bu iki­sait­li, təksamitli söz... Hansısa uşağın məktəbdən çıxınca ata­lı uşaqlara baxıb boyun bükməyi, bir körpənin dil açdığı za­man yaddaşına yaza bilmədiyi iki heca, örpəyini gözü üs­tünə endirib “sahibsiz” kəlməsindən qulaqlarını gizlədən gənc ana... Bu qədər təzadın içində yenə “görüş” kəlməsi... Ay­da bir-iki dəfə üzütüklü bir kişinin siqaret qoxulu nə­fəsindən ağzını əyişidirib ağlayan körpəyə bu görüş heç gə­rək də deyil, məncə...

Sərraf Şiruyənin növbəti romanı... Hüzn... Bu dəfə ha­di­sə­lər qəfildən həm məkanını, həm də zamanını dəyişir. Mis­­raların arasından baxınca özümüzü Qocalar evinin dəh­lizində bir seyrçi rolunda tapırıq. Bura başdan-başa kədər­dən qurulmuş bir evcikmisali dərin “ah”a möhtacdır ki, yer­lə-yeksan olsun. Amma, o “ah” gecikir... Yaman gecikir... Am­ma, anasını əliylə bura gətirən oğul növbəti görüşə ge­cik­məyib:

Atılmış anayla oğul görüşür,

Dönür bir buzlağa görüş otağı.

Ananın gözündən qanlı yaş düşür,

Oğul dayanıbdı “igid” sayağı...

Oxucu başını aşağı salıb burdan elə qaçmaq istər ki... Adını bilməyənlər yaşayan adını bilmədiyi yerlərə... Am­ma, yox! Hələ romanın epiloqunu oxumamışıq. Şairin bu dəfə bizi hansı hisslərlə görüşdürəcəyindən xəbərsizcə növ­bəti bəndi gözümüzə təpməyə dəyər:

Kimə gərək, nəyə gərək bu görüş?

Belə görüş yaraları qanadar.

Ayrılıq var, o verdiyi bir öpüş

Neçə-neçə ümidləri oyadar.

Bu da son... Yenə Sərraf Şiruyənin proloqdakı fəlsəfə­si­­nə qayıdırıq. Və anlayırıq ki, bütün şeir boyu müxtəlif tale­lərə üzülmüşük, ağlamışıq, haytalanmışıq. Nəhayətində, bü­tün bunların fövqündə yenə insan oğlu və onun hər şey­dən qiymətli bildiyi görüşün də dünya kimi faniliyi id­ra­kımızdan süzülür. Şair üçün “Allah rəhmət etsin!” – de­yib bir salavat da çəkirik. Sonra da onun vəsiyyətinə əməl edə­rək, “həyatda saldığı izdən, sətirindən-sözündən öpü­rük”.