Külü gülə çevirən ustadın hekayəti - BORXES

Teleqraf.com Xorxe Luis Borxesin "Paraselsin qızılgülü" hekayəsini təqdim edir:

Zir­zə­mi­də­ki ikio­taq­lı la­bo­ra­to­ri­ya­da Pa­ra­sels Al­la­ha – ki­min, ya ha­ra­nın Al­la­hı olur ol­sun, fərq elə­məz – yal­va­rır­dı ki, ona bir şə­yird gön­dər­sin. Ha­va qa­ra­lır­dı. Bu­xa­rı­nın ölə­zi­yən alo­vu di­va­ra sol­ğun köl­gə­lər çə­kir­di. Du­rub çı­ra­ğı yan­dır­ma­ğa da he­yi qal­ma­mış­dı. Pa­ra­sels elə əl­dən düş­müş­dü ki, dua elə­di­yi­ni də unut­muş­du. Qa­pı dö­yü­lən­də ge­cə ar­tıq toz bas­mış kol­ba­nın şək­li­ni poz­muş­du. Ya­rı­yu­xu­lu ev yi­yə­si ye­rin­dən qal­xıb, hün­dür do­la­ma pil­lə­kən­lər­lə yu­xa­rı çı­xıb qa­pı­nın bir ta­yı­nı aç­dı. İçə­ri bir ta­nın­maz-bi­lin­məz adam gir­di. O da çox yor­ğu­nu­du. Pa­ra­sels ona otur­ma­ğa yer gös­tər­di, adam otu­rub göz­lə­mə­yə baş­la­dı. Bir müd­dət iki­si də ki­ri­miş­cə dur­du.

Sö­zə us­tad baş­la­dı:

– Gün­do­ğan­lı-gün­ba­tan­lı hər cür ada­mı mən yax­şı ta­nı­yı­ram, am­ma sə­nin ki­mi­si­nə heç rast gəl­mə­mi­şəm. De gö­rüm kim­sən, mən­dən nə is­tə­yir­sən?

– Mə­nim kim­li­yi­min dəx­li yox­du, – gə­lən adam ca­vab ver­di. – Sə­nin evi­ni üç gün, üç ge­cə ax­tar­mı­şam. Sə­nə şə­yird dur­maq is­tə­yi­rəm. Nə­yim var­sa, özüm­lə gö­tür­mü­şəm.
O, tor­ba­sı­nı çiy­nin­dən alıb sto­lun üs­tü­nə çır­pa­la­dı. Tor­ba­dan çox­lu qı­zıl sik­kə tö­kül­dü. O bü­tün bun­la­rı sağ əliy­lə elə­yir­di. Pa­ra­sels çı­ra­ğı yan­dır­maq üçün ara­lan­mış­dı. Ge­ri qa­yı­dan­da gör­dü ki, gə­lən ada­mın sol əlin­də bir qı­zıl­gül var. Qı­zıl­gül onun içi­nə lər­zə sal­dı.

O, ye­ri­ni ra­hat­la­yıb, bar­maq­la­rı­nı çar­paz­la­yıb de­di:

– Sən elə bi­lir­sən ki, mən tə­bi­ətdəki bütün maddə­lə­ri­ qı­zı­la çe­vi­rən daş ya­ra­da bi­lə­rəm, ona gö­rə də mə­nə qı­zıl tək­lif elə­yir­sən. Am­ma mə­nim ax­tar­dı­ğım qı­zıl de­yil, əgər sə­ni qı­zıl ma­raq­lan­dı­rır­sa, on­da sən­dən mə­nə şə­yird ol­maz.

– Mə­ni qı­zıl ma­raq­lan­dır­mır, – gə­lən adam ca­vab ver­di. – Bu sik­kə­lər mə­nim iş­lə­mə­yə ha­zır ol­du­ğu­mu gös­tər­mək üçün­dü. Mən is­tə­yi­rəm ki, sən mə­nə öz El­mi­ni öy­rə­də­sən. Mən is­tə­yi­rəm ki, Da­şa apa­ran yo­lu sə­nin­lə bir­lik­də ge­dəm.
Pa­ra­sels ya­vaş­ca de­di:

– Gəl­di­yin yol da, gəl­di­yin yer də elə Da­şın özü­dü. Əgər sən bu söz­lə­ri ba­şa düş­mür­sən­sə, de­mə­li, sən hə­lə heç nə bil­mir­sən. Hər ad­dım özü bir məq­səd­di.

Gə­lən adam ev sa­hi­bi­nə şüb­həy­lə ba­xıb ay­dın şə­kil­də de­di:

– De­mə­li, hər hal­da məq­səd var?

Pa­ra­sels gü­lüm­sün­dü.

– Mə­ni pis­lə­yən­lər nə qə­dər çox ol­sa­lar da, uzaq­gö­rən de­yil­lər, ona gö­rə də adı­mı ya­lan­çı qo­yub de­yir­lər ki, yox, məq­səd yox­du. Mən də bu haq­da baş­qa cür dü­şü­nü­rəm, an­caq ola bil­sin, mən də ba­şı­mı xə­yal­lar­la qa­tı­ram. Mə­nə bir şey ay­dın­dı ki, Yol var.

Sa­kit­lik çök­dü, son­ra ta­nın­maz adam de­di:

– Mən bu yo­lu sə­nin­lə bir­lik­də get­mə­yə ha­zı­ram; əgər la­zım gəl­sə, bu­na il­lə­ri­mi qur­ban ve­rə­rəm. Qoy mən də bu səh­ra­dan ke­çim ge­dim. O mü­qəd­dəs ye­rə ayaq bas­maq qis­mə­tim ol­ma­sa da, heç ol­ma­ya həs­rə­ti­ni çək­di­yi­mə uzaq­dan ba­xa bi­lim. Am­ma yo­la düş­məz­dən qa­baq öz us­ta­lı­ğı­nı mə­nə sü­but elə.

– Nə vaxt? – Pa­ra­sels hə­yə­can­la so­ruş­du.

– Bax elə in­di, – şə­yird təm­kin­siz qə­tiy­yət­lə de­di.

Əv­vəl­cə la­tın­ca, son­ra isə al­man­ca da­nı­şır­dı­lar.

Ca­van oğ­lan qı­zıl­gü­lü yu­xa­rı qal­dır­dı.

– De­yir­lər, sən öz el­min­lə qı­zıl­gü­lü yan­dı­rıb ye­ni­dən ya­ra­da bi­lər­sən. İzn ver mən bu­nu öz gö­züm­lə gö­rüm. Sən­dən di­lə­yim bu­du, bu­na gö­rə bü­tün öm­rü­mü sə­nə ve­rə­rəm.

– Sən çox sa­də­lövh­sən, – us­tad de­di. Mə­nim sa­də­lövh adam­la­ra eh­ti­ya­cım yox­du. Mə­nə inam la­zım­dı.

Oğ­lan­sa de­di­yi­nin üs­tün­də dur­muş­du.

– Elə sa­də­lövh ol­ma­dı­ğı­ma gö­rə qı­zıl­gü­lün ya­nıb ye­ni­dən di­ril­mə­si­ni öz göz­lə­rim­lə gör­mək is­tə­yi­rəm.

Pa­ra­sels da­nı­şa-da­nı­şa qı­zıl­gü­lü gö­tü­rüb oy­nat­ma­ğa baş­la­dı.

– Sən sa­də­lövh­sən, – ye­nə de­di. – Sən ina­nır­san ki, mən qı­zıl­gü­lü yox elə­yə bi­lə­rəm?

– Onu hər kəs yox elə­yə bi­lər, – şə­yird de­di.

– Sən ya­nı­lır­san. Doğ­ru­dan­mı fi­kir­lə­şir­sən ki, var ol­ma­yan bir şe­yi hə­ya­ta qay­tar­maq olar? Doğ­ru­dan­mı fi­kir­lə­şir­sən ki, Adəm Cən­nət­də bir gü­lü, ya bir ot sap­la­ğı­nı məhv elə­yə bi­lər?

– Biz Cən­nət­də de­yi­lik, – oğ­lan ina­dın­dan əl çək­mə­di. – Bur­da, Al­la­hın al­tın­da hər şey ölə­ri­di.

Pa­ra­sels aya­ğa qalx­dı.

– Bəs on­da biz har­da­yıq? Doğ­ru­dan­mı sən fi­kir­lə­şir­sən ki, Al­lah-təa­la Cən­nət­dən baş­qa da nə­sə ya­ra­da bi­lər­di? Ba­şa dü­şür­sən­mi ki, gü­nah bi­zim Cən­nət­də ol­du­ğu­mu­zu dərk elə­mə­yi­miz­di.

– Qı­zıl­gül ya­na bi­lər, – şə­yird tərs­lik elə­di.

– Am­ma bu­xa­rı­da kö­zü qa­la­caq, – Pa­ra­sels de­di.

– Qı­zıl­gü­lü oda at­san, gö­rə­cək­sən ki, on­dan bir ovuc kül – sö­zün əsl mə­na­sın­da kül qa­lıb.

– Mən ye­nə de­yi­rəm, qı­zıl­gül öl­məz­di və də­yi­şən an­caq onun şək­li­di. Mə­nim bir sö­züm bəs elər ki, sən onu ye­ni­dən gö­rə­sən.

– Tək­cə bir söz? – Şə­yird inam­sız­lıq­la de­di. – Bo­ru­lar bom­boş, kol­ba­lar da toz için­də, sən onu ne­cə di­ril­də bi­lər­sən?

Pa­ra­sels ona tə­əs­süf­lə bax­dı.

– Bo­ru­lar bom­boş, – tək­rar elə­di, – kol­ba­lar da toz için­də. Mən bu uzun öm­rüm bo­yu bun­la­rın ha­mı­sı­nı əlim­dən ke­çir­mi­şəm, in­di mən on­lar­sız da ke­çi­nə­rəm.

– Bəs in­di nə­dən is­ti­fa­də elə­yir­sən? – Şə­yird ya­lan­çı ra­zı­lıq­la so­ruş­du.

– Ye­ri, gö­yü və Cən­nə­ti – o Cən­nə­ti ki, gü­nah­la­rı­mı­zın o üzün­də qa­lıb, gö­rün­mür – ya­ra­dan Al­lah-təa­la­nın is­ti­fa­də elə­dik­lə­rin­dən. Yə­ni Söz­dən.

Şə­yird eti­na­sız­lıq­la de­di:

– Mən sən­dən xa­hiş elə­yi­rəm ki, qı­zıl­gü­lün yox olub ye­ni­dən di­ril­mə­si­ni mə­nə gös­tə­rə­sən. Nə­dən is­ti­fa­də elə­yə­cək­sən – bo­ru­dan, ya Söz­dən – mə­nim üçün bu­nun heç fər­qi yox­du.

Pa­ra­sels fik­rə get­di. Son­ra de­di:

– Mən bu­nu elə­səy­dim, fi­kir­lə­şər­din ki, bü­tün gör­dük­lə­rin sə­nin gö­zü­nün al­dan­ma­sı­dı.

Bu mö­cü­zə sə­nə inam gə­tir­mə­yə­cək. Ona gö­rə də qı­zıl­gü­lü ye­ri­nə qoy.

Oğ­lan ona inam­sız­lıq­la bax­dı. On­da us­tad sə­si­ni qal­dı­rıb de­di:

– Kim sə­nə ica­zə ve­rib ki, us­ta­dın evi­nə gə­lib on­dan mö­cü­zə is­tə­yə­sən? Sən han­sı işin­lə bu haq­qı qa­zan­mı­san?

Oğ­lan hə­yə­can­la de­di:

– Mən öz aciz­li­yi­mi boy­nu­ma alı­ram. Mən sə­ni bur­da ke­çi­rə­cə­yim uzun il­lə­rə and ve­ri­rəm, o kü­lü də, o kül­dən ya­ra­nan qı­zıl­gü­lü də mə­nə gös­tə­rə­sən. Bir də sən­dən heç nə is­tə­mə­yə­cəm. Gö­züm­lə gör­dük­lə­rim mə­nim üçün sü­but ola­caq.

Oğ­lan kəs­kin hə­rə­kət­lə qı­zıl­gü­lü gö­tü­rüb oda at­dı. Bir müd­dət o, Söz və mö­cü­zə göz­lə­di.
Pa­ra­sels çox təm­kin­liy­di. O, göz­lən­məz so­yuq­qan­lı­lıq­la de­di:

– Ba­ze­lin bü­tün hə­kim­lə­ri mə­ni şar­la­tan sa­yır­lar. Gö­rün­dü­yü ki­mi, on­lar haq­lı­dı­lar. Bax, qı­zıl­gü­lün kü­lü göz qa­ba­ğın­da­dı və o kül heç vaxt ye­ni­dən qı­zıl­gü­lə çev­ril­mə­yə­cək.

Oğ­lan xə­ca­lət çək­di. Pa­ra­sels ya­lan­çı və xə­yal­pə­rəst imiş, o isə zor­la içə­ri gi­rib Pa­ra­sels­dən tə­ləb elə­yir­di ki, öz el­mi­nin güc­süz ol­du­ğu­nu boy­nu­na al­sın.

Oğ­lan diz çö­küb de­di:

– Mən gü­nah iş­lət­mi­şəm. Qoy mə­nim göz­lə­rim bu kü­lü gör­sün. Ru­hum bö­yü­yən­də mən ye­nə qa­yı­da­cam. Sə­nin şə­yir­din ola­cam və bu yo­lun so­nun­da hə­min qı­zıl­gü­lü gö­rə­cəm.

O, çox sə­mi­mi da­nı­şır­dı, de­yə­sən, bu hör­mət­li-iz­zət­li, bu əzab­keş, bu qey­ri-adi və bu bəd­bəxt us­ta­da ya­zı­ğı gə­lir­di. Boş­lu­ğu ör­tən mas­ka­nı öz gü­nah­kar əl­lə­riy­lə o ne­cə yırt­sın?

Ma­sa­nın üs­tün­də qa­lan sik­kə­lə­rə sə­də­qə mö­hü­rü vur­ma­maq üçün oğ­lan ge­dən­də qı­zıl­la­rı da gö­tür­dü. Pa­ra­sels onu pil­lə­kə­nə qə­dər ötü­rən­də bu­nu da de­di ki, sən bu ev­də hə­mi­şə ar­zu­la­nan qo­naq ola­caq­san. İki­si də çox gö­zəl ba­şa dü­şür­dü ki, bir da­ha heç vaxt on­la­ra gö­rüş­mək qis­mət ol­ma­ya­caq.

Pa­ra­sels tək qal­dı. Kres­lo­da ye­ri­ni ra­hat­la­ma­mış və çı­ra­ğı sön­dür­mə­miş bir ovuc kü­lü əli­nin içi­nə çır­pıb sehr­li Sö­zü kü­lə pı­çıl­da­dı. Qı­zıl­gül ca­na gəl­di.

Tərcümə etdi: Fəxri Uğurlu