Gürcü ekspertdən iddialı açıqlama: "30 il əvvəl vahid platformada olsaydıq..."

Teleqraf.com-un suallarını gürcü siyasi ekspert Tengiz Txilava cavablandırıb.

Onunla müsahibəni təqdim edirik:

- Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev ötən həftə Gürcüstana səfər etdi. Bu səfər haqda, ümumən Gürcüstan-Azərbaycan əlaqələri haqda hansı fikirdəsiniz? Separatizm və işğaldan əziyyət çəkən iki ölkə arasında müttəfiqlik münasibətlərinin formalaşacağını mümkün hesab edirsinizmi?

- Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin Gürcüstana işgüzar səfəri regionumuz və dünyada baş verən hadisələr fonunda çox diqqətəlayiq haldır. Hazırki reallıqlar yeni yanaşmalar tələb edir və çox güman cənab Əliyevin Gürcüstana səfəri zamanı da bu məsələlər müzakirə olunub. Gürcüstanla Azərbaycan arasında ikitərəfli əlaqələrə gəlincə, bu, olduqca aydındır: dostluq, müttəfiqlik, strateji münasibətlərimiz var. Əminəm ki, Azərbaycanın təşəbbüsü ilə hazırlanmaqda olan və ya artıq həyata keçirilən regional layihələr bu münasibətlərin daha da inkişafına töhfə verəcək.

- Sizin Ermənistan-Azərbaycan gərginliyi ilə bağlı mövqeyiniz necədir?

- Hamıya məlumdur ki, bu gərginliyi azərbaycanlılar başlatmayıb, təəssüf ki, bizim qonşularımız – ermənilər Azərbaycan torpaqlarına təcavüz edib və otuz ildən artıqdır ki, bu münaqişə davam edirdi. Yeri gəlmişkən, bu müharibə Avropada mövcud sərhədləri yenidən nəzərdən keçirmək üçün ilk cəhd idi. O zaman 1988-ci ildə münaqişə başladı və təəssüf ki, Avropa buna əhəmiyyət vermədi.

Fikrimcə, bu gərginlik dərhal yox, tədricən səngiyəcək. Ermənistanda anlayırlar ki, Azərbaycanın gücünə qalib gəlmək olmaz, heç bir müttəfiqləri qalmayıb. Ümid edirəm ki, gec-tez bu, tez baş verəcək, Ermənistanın Azərbaycanla münasibətləri normallaşacaq. Bu prosesin az-çox bizə məlum olan sənədlərin imzalanması ilə başlandığını söyləmək olar və Azərbaycan, Gürcüstan, Ermənistanın vahid platforması tam gücü ilə işləyəcək.

- Bu gərginliyin və qarşıdurmanın sonunda Ermənistanla Azərbaycanın barışacağına inanırsınızmı?

- Qərb ictimaiyyətinin regionumuza və postsovet məkanına diqqət yetirməkdə gecikdiyini söyləmək olar. Qərb bir vaxtlar Rusiyada müəyyən formada işləyib və indi bu siyasətin bəhrəsini görür.

Təbii ki, Ukraynadakı bu müharibə çərçivəsində Avropanın Rusiya enerji mənbələrindən tədricən imtina etməsi fonunda regionumuza maraq artıb. Azərbaycanda və Orta Asiyada bu enerji daşıyıcılarını əvəz edəcək vasitə axtarırlar. Mərkəzi Asiya enerji daşıyıcıları təbii olaraq Azərbaycan-Gürcüstan yolu ilə gedəcəklər və hesab edirəm ki, müvafiq olaraq Avropa və Amerikada, xüsusən də Avropada yeni yanaşmalar üstünlük təşkil edir. Almaniya prezidenti Frank-Valter Ştaynmayerin Kiyevə səfəri buna sübutdur. Onun sözlərinə görə, dünya Putinin istədiyi kimi olmamalıdır, çünki bu, yeni müharibəyə gətirib çıxarır. Cənab Ştaynmayer bir neçə il əvvəl tamam başqa cür düşünürdü. Beləliklə, hesab edirəm ki, Qərb regionumuza diqqətini daha da artıracaq. Bu, Avropa Birliyi müşahidəçilərinin xüsusi missiya ilə sərhəddə patrul xidməti həyata keçirmək şəklində olmamalıdır. Qarabağla bağlı və Ermənistanın problemlərinin həll yollarının Rusiya vasitəsi ilə axtarılmaması faktı, əksinə Avropa, Amerika vasitəsilə həll etmək cəhdləri çox şeyi deyir. Bu baxımdan, fikrimcə, regionumuz Qərb, xüsusən də Avropa üçün daha böyük əhəmiyyət kəsb edəcək.

- Sizcə, formalaşan yeni dünya düzənində Cənubi Qafqazın üç ölkəsinin yeri harada olacaq?

- Ümid edirəm ki, Ermənistan sonda başa düşəcək ki, Azərbaycanın, Gürcüstanın, Ermənistanın vahid platforması bunun üçün yeganə çıxış yoludur. Ağılları olsaydı, bunu düşünərdilər. Təəssüf ki, erməni qonşularımız çox vaxt itirdilər və həm özlərinə, həm də bütün regiona ziyan vurdular. Çünki 30 il əvvəl üç ölkə bir platformada çıxış etsəydi, indi fərqli reallıqlarımız olardı. Hesab edirəm ki, birləşmiş Cənubi Qafqaz hər bir oyunçunun, hətta ən böyüyünün belə hesablaşmalı olacağı böyük qüvvədir.

- Abxaziya və Cənubi Osetiya münaqişələri ilə bağlı son durum necədir? Rusiyaya beynəlxalq təzyiqlərin artdığı vaxtda Gürcüstanın siyasi rəhbərliyi bu ərazilərin azad edilməsi üçün hansı addımlar ata bilər?

- Abxaziya və Cənubi Osetiya münaqişəsinə gəldikdə, hələ də əvvəlki vəziyyətdə qalıb. Dünyada baş verən dəyişikliklər bu münaqişənin praktiki olaraq müharibəyə keçəcəyinə ümid verir. İndi hərbi əməliyyatlar yoxdur, amma bu, Rusiya ilə müharibənin başa çatması demək deyil. Dünya bizə ümid verir ki, bu məsələ sonlanacaq və Gürcüstanın xeyrinə bitəcək.

- Rusiya keçmiş sovet ölkələrinə qarşı aqressivləşib. Az qala bütün ölkələrə qarşı ərazi iddiası ilə çıxış edir. Rusiyanın bu qəzəbini necə izah etmək olar?

- Bilirsiniz ki, təxminən otuz il bundan əvvəl Qərb Rusiyanın transformasiyası və demokratik dövlətə çevrilə biləcəyinə inanaraq çox böyük səhvə yol verdi. İndi mövcud olduğu formada Rusiya heç vaxt demokratik dövlətə çevrilməyəcək, ola bilməz.

Postsovet dövlətləri belə nəhayət, Rusiyanın az faydası olduğunu başa düşdülər və başqa inkişaf yolları axtarmağa başladılar, hətta Ukrayna, eynilə də Mərkəzi Asiya dövlətləri bunu etdi. Heç kimə sirr deyil ki, Qazaxıstan praktiki olaraq subrusiya təsirindən çıxıb, indi Rusiyaya daha sərt söz deyirlər. Ən azı bu ilin yanvar hadisələri bunu aydın göstərir.

Bu baxımdan Rusiya Cənubi Qafqazda ən zəif təsir göstərdiyini hiss etdi və bəzi politoloqlar Rusiya sülhməramlılarının Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi zonasına daxil olmasını Rusiyanın qələbəsi hesab edirdilər. Bu, Rusiyanın qələbəsi deyildi, əksinə məğlubiyyəti idi və bütün bunları dərk edən Rusiya dairəvi gücə inandığı yeganə üsula keçdi və burada müqavimətlə qarşılaşdı. Əminəm ki, bu, məsələni həll yoluna aparır. Rusiya isə sonda dəyişməyəcək, indiki kimi deyil, dünya birliyinin layiqli üzvünə çevriləcək və fərqli bir yola doğru inkişaf edəcək.