“Azərbaycan...Qazax...Səməd” - Mühacir Baycanın son sözləri

12 may 1913-cü ildə Qazaxda doğulub, ibtidai və orta təhsilini bu şəhərdə alıb.

1929-cu ildə Qazax Müəllimlər Seminariyasını bitirib.

Bir il Balakəndə müəllim işləyib, 1931-ci ildə Bakı Dövlət Universitetinin Tibb Fakültəsinə daxil olub.
Bu şəxs ömrünün böyük hissəsini Almaniyada keçirən azərbaycanlı mühacir şair, həkim Alazan Baycandır.

Əsl ad-soyadı Hacı Həsənzadə olan Alazan Baycan dəmir pərdənin endiyi 1930-cu illərdə ölkəni tərk edib.

1933-cü ildə oxuduğu fakültədən ayrılaraq Güney Azərbaycana, oradan da Türkiyəyə keçib.
1934-cü ildə İstanbul Universitetinin Tibb Fakültəsinə daxil olub, 1939-cu ildə buranı bitirib.
Həkimlik fəaliyyətinə başlayan Baycan İstanbulda bir il Gülhanə Tətbiqi Məktəb və Klinikasında, daha sonra Gemlik Hərbi Xəstəxanasında çalışıb.

Baycan 1942-ci ildə digər mühacir Fuad Əmircanla birlikdə Almaniyaya gedib, bir il Berlin Universitetində çalışıb. 1943-cü ildən etibarən Freyburq Universitetində fəaliyyətə başlayıb. 1948-ci ildə daxili xəstəliklər üzrə mütəxəssis adını qazanan Baycan həmin ildən etibarən özəl müayinəxana açaraq fəaliyyət göstərib.

Baycan xeyirxahlığına görə Almaniyadakı türk işçilər arasında “Baba” ünvanını qazanıb.
O, Azərbaycanın yenidən müstəqillik əldə etməsinə iki il qalmış, 1989-cu il noyabrın 8-də Freyburqda vəfat edib.

Azərbaycan Kültür Dərnəyi şairin “Könül sazından” (1983) və “Dağ çiçəkləri” (1987) adlı şeir kitablarını çap edib.

Freyburqda Höte küçəsində yaşayan Baycan Hötedən və Nitşedən türk dilinə tərcümələr edib.
“Dağ çiçəkləri” şeir kitabına ön sözü Əhməd Qaraca yazıb. Kitaba şairin Hötedən tərcümə etdiyi 8, Nitşedən isə 5 əsər daxil edilib.

***
Axundov adına milli kitabxanada “Ədəbiyyat” qəzetinin 1990-cı il saylarını tədqiq edərkən mərhum professor Abbas Zamanovun Alazan Baycan haqqında kiçik bir yazısına rast gəldik. Hələ sovet dönəmində Azərbaycan mühacirləri ilə əlaqə qurmağa çalışan, bəzi hallarda buna nail olan Abbas bəy mühacir şairlə də məktublaşıb.

4 may 1990-cı ildə “Ədəbiyyat” qəzetində (2411-ci say) dərc edilən məqaləsində professor yazırdı:
“Doktor A.Baycan qürbətdə didərgin həyatı sürsə də, vətənlə əlaqələrini kəsməmişdir. Həmişə doğma Azərbaycandan müxtəlif yollarla qəzet, jurnal, kitab əldə etmiş, Azərbaycanla birgə yaşamış, birgə nəfəs almışdır. Mühacirətdə yaşayan bir çoxları onun kitabxanasından istifadə edirdilər. Mən şəxsən iyirmi ilə yaxın onunla məktublaşmış, kitab mübadiləsi etmişəm. A.Baycanın şeirlərinin yeganə leytmotivi Vətən həsrətidir.

O, mənə göndərdiyi məktubların birində yazırdı: “Dünyada yeganə arzum ana vətəni ziyarət etməkdir. Heç bilmirəm bu istək mənə qismət olacaqdırmı?”

Çox təəssüf ki, Vətənin vətənindən didərgin düşən qərib oğlunun arzusu həqiqətə çevrilmədi. O, bütün ömrü boyu Vətən həsrətiylə yaşadı,Vətən həsrətiylə öldü. Qərbi Almaniyanın Freyburq şəhərində 1989-cu il noyabrın 9-da gözlərini həyata yumdu. Doktor A.Baycanın həyat yoldaşı İnqa xanım mənə göndərdiyi kədərli məktubda yazmışdı: Alazan ömrünün son dəqiqələrində bu sözləri dedi: Azərbaycan...Qazax...Səməd. O, bu sözləri deyəndən sonra keçindi”.

Qaynaqlar:
1. Alazan Baycan – “Könül sazından”, Ankara, 1983
2. Alazan Baycan – “Dağ çiçəkləri”, Ankara, 1987
3. “Azərbaycan” dərgisi, Ankara, 270-ci say
4. “Ədəbiyyat” qəzeti, N 16 (2411), 1990