Azərbaycanın "nurlu yol"u olacaqmı? - TƏHLİL

Qazaxıstan prezidenti Nursultan Nazarbayev dünən “Nurlu yol” adlı yeni iqtisadi siyasəti elan edib. Yeni proqram çərçivəsində iqtisdiyyatın müxtəlif sahələrinə iri pullar yönəldiləcək. Kiçik və orta sahibkarlığın güzəştli şərtlərlə kreditləşməsinə 552 milyon dollar (100 milyard tenqe), bank sektorunun sağlamlaşdırılmasına 1,38 milyard dollar (250 milyard tenqe), yeni investisiyaların cəlbinə 443 milyon dollar (81 milyard tenqe) və s. ayrılacaq. Proqramda əsas diqqəti cəlb edən sahələrdən biri də yaşayış fondunun gücləndirilməsinə ayrılan vəsaitdir. Belə ki, proqram çərçivəsində dövlət sosial evlər tikərək əhalinin uzun müddətli kirayəsinə verəcəklər. Kirayə həmin evi alamq hüququ ilə veriləcək. Yəni vətəndaş əlavə pul ödəməklə həmin evi sonda ala biləcək. Bundan başqa ipoteka kreditlərində ilkin ödəniş ləğv ediləcək, kreditin faiz dərəcəsi çox aşağı olacaq. Bunun üçün 2015-2016-cı illərdə sosial kirayə evlərinin tikintisinə 1 milyard dollara qədər (180 milyard tenqe) vəsait ayrılacaq.

İqtisadçı ekspert Samir Əliyevin sözlərinə görə, Azərbaycan vətəndaşının ən çox əziyyət çəkdiyi məsələlərdən biri də mənzil təminatıdır: "Yüz minlərlə insan faktiki olaraq evsiz qalıb. Müşahidələrə görə, kirayədə qalan vətəndaşlar hər ay gəlirlərinin 30-70%-ni kirayəyə yönəltmək məcburiyyətində qalırlar. Elə ailələr var ki, qazancları kirayə haqlarını ödəməyə belə çatmır. Hər il 80 minə qədər yeni ailə qurulur ki, bunların ən azı yarısının evə ehtiyacı olur. Bu isə təxminən 30-40 min evsiz deməkdir. Dövlətin ipoteka proqramı isə bu tələbatın 8-10%-ni ödəyə bilir. Ölkədə evsizlər ordusunun sayı getdikcə artır. İpoteka şərtlərinin ağırlığı bu proqramdan məhdud sayda vətəndaşın yaranmasına imkan verir. İpoteka kreditləşməsində əsas problem ilkin ödənişin olmasıdır. Adi ipotekada ilkin ödənişin həcmi 20%, güzəştli ipotekada isə 15%-dir. Bu vəsait xeyli insanı proqramdan kənarda qoyur".

Ekspertə görə, hökumət əhalinin mənzil təminatının yaxşılaşdırılması üçün mövcud mexanizmləri təkmilləşdirməklə yanaşı dünyada tətbiq edilən yeni mexanizmləri də işə salmalıdır: "Qısaca olaraq aşağıdakıları qeyd etmək istəyirəm.

1. İpoteka kreditləşməsində ilkin ödənişin aradan qaldırılması üçün İpoteka Kreditlərinin Zəmanət Fondu təsis edilməsi. Belə Fondun yaradılması ilə bağlı ölkə prezidentinin 2007-ci il tarixli Fərmanı var.

2. “Tikinti əmanət bankları haqqında” Qanunun qəbulu. Qanun ölkədə alman modeli olan tikinti-əmanət banklarının yaradılmasını təmin edir.

3. Əhalinin mənzil təminatını yaxşılaşdırmaq və onların ucuz evlərə çıxışını asanlaşdırmaq üçün “Hamı üçün ev” xüsusi dövlət proqramının (2016-2020-ci illər) qəbulu. Mövcud mənzil qanunvericiliyi sosial evlərin tikintisini nəzərdə tutsa da, təcrübədə həllini tapmır. Bələdiyyələrin maliyyə vəziyyəti imkan vermir. Deməli, ümid dövlətə qalıb. Bunun üçün dövlət büdcəsində vəsait ayrılmaqla bu problemi həll etmək olar".

Ayxan