Günel Anarqızı: “Elə təəssürat yaranıb ki, Anar müəllim çox imkanlı adamdır” - BRİFİNQ

Teleqraf.com-un “Brifinq” layihəsinin növbəti qonağı yazıçı-publisist Günel Anarqızıdır.

Qurban Yaquboğlu: Günel xanım, adətən, brifinqimiz səhər saatlarına təsadüf edir, bu gün isə axşam toplaşmışıq...

-Adətən, günün birinci yarısı görüşlərim, işlərim olur. Bu da bir həftə əvvəldən müəyyənləşir. Bayaq sizin əməkdaşa dedim, bəlkə görüşü sabaha keçirək, çünki daha tez gələ bilərdim. Bugünkü qrafikim saat 5-dən tez gəlməyimə imkan vermədi. Buna görə üzrlü sayın.

Qurban Yaquboğlu: Onsuz hələ iş vaxtımız bitməyib. Əslində, soruşmaq istəyirdim ki, bəzi insanlar günün birinci yarısı işlərini yekunlaşdırır, bəziləri isə ikinci yarısında daha aktiv olurlar. Siz necə?..

-Mən də işlərini günün birinci yarısı görənlərdənəm. Erkən saatlarda daha işgüzar və aktiv oluram. Çalışıram işlərimi o zaman kəsiminə sığışdırım, çünki günün ikinci yarısı yorğun oluram. Axşam ailə, dostlar, tədbirlər...

Nərmin Muradova: Bəs günün hansı yarısında yazmağı sevirsiniz?

-Yazmağa vaxt var ki... Əvvəllər günün istənilən vaxtı - səhər, günorta, gecə də yazırdım. Məni narahat edən mətləb olardısa, hətta səhərə qədər də yaza bilərdim. İndi təəssüf ki, vaxt problemi var. Gözləyirəm ilham gəlsin və mən yazım. Amma o qədər başqa işlər, problemlər var ki, yəqin ilham da gözləyir ki, bir az başım açılsın.

Nərgiz Cavadzadə: Günel xanım, hansı dövlət idarəsində çalışırsınız?

-Artıq 9 ildir Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsində işləyirəm. Ona qədər il yarım Mədəniyyət və Turizm Nazirliyində əvvəlcə əməkdaş, daha sonra “Pəncərə” jurnalının baş redaktoru kimi çalışmışam. Oradan ayrılandan sonra Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsində “Ölkəm” jurnalının baş redaktoru kimi işə başladım. Mən dövlət məmuru deyiləm, yaradıcı ruha sahib olduğuma görə rəsmi qayda-qanunlara riayət etməklə aram yoxdur. Ona görə də əvvəldən razılığa gəlmişdim ki, ora yaradıcı şəxs kimi gedəcəm.

Təəssüf ki, bir sıra səbəblərdən jurnal bağlandı, amma mən orada qaldım. Çünki həm kollektiv, həm münasibət, həm iş şəraiti məni qane edirdi. Yaradıcı ruhumu nəzərə alıb, elə şərait yaradıblar ki, saat 9-dan 6-ya kimi orada oturmağa məcbur deyiləm. Buna görə onlara çox minnətdaram.

Nərgiz Cavadzadə: Komitədə konkret vəzifəniz...

-“Təbliğat, informasiya və analitik təhlil” şöbəsinin müdir müaviniyəm. Bu işimin rəsmi adıdır. Amma mən daha çox Azərbaycan mədəniyyətinin, ədəbiyyatının xaricdə təbliğ olunması, diaspora nümayəndələri ilə əlaqə və əməkdaşlıqların qurulması işində iştirak edirəm.

Qurban Yaquboğlu: Vaxtilə rəhbəri olduğunuz jurnalların içində “Azercell” də vardı...

-Bəli, “Azərcell” şirkətinin “Azerimobile” jurnalının redaktoru olmuşam. O, mənim yaratdığım jurnal deyildi, ona görə adını mən düşünməmişdim.

Qurban Yaquboğlu: Hər bir övladdan tələb etmək olmaz ki, atasının eyni olsun. Fakt odur ki, Anar müəllimin böyük səs-küyə doğurmuş “Qobustan” kimi jurnalı olub. Amma sizin jurnallar o qədər də ajiotaj yaratmadı.

-Əslində, vaxtında səs salmışdı. “Pəncərə” ən çox məşhurlaşan və marağa səbəb olan jurnal idi. İndi də məndən onun bağlanma səbəblərini soruşurlar. Bilirsiniz, indiki zamanda insanların adi vəsaitləri əldə etməyə imkanı yoxdursa, jurnal almağa heç imkanı olmayacaq. Gərək o jurnalın elə həvəskarı olasan ki, pul verib alasan. Sirr deyil ki, jurnal satış və reklam sayəsində yaşayır. Biz jurnalı maliyyə çətinlikləri ucbatından bağladıq.

Doğrudur, təklif oldu ki, dizayn cəhətdən nisbətən zəif, həcmi və tirajını da azaltmaqla jurnalın nəşrini davam etdirək. Sözün doğrusu, mən bununla razılaşmadım. Çünki düşünürdüm ki, biz əgər jurnalı müəyyən səviyyədə təqdim ediriksə, onu da qorumaq lazımdır. Buna da vəsait gərək idi. Təəssüf ki, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin bizi daimi dəstəkləmək üçün imkanı olmadı. Ona görə jurnal bağlandı.

Amma məzmun cəhətdən jurnal heç vaxt korluq çəkməyib. Haqqında yazmaq istədiyimiz insanların siyahısı indiyə kimi məndə qalır. Nə vaxtsa jurnal yenidən nəşr olunmağa başlasa, həmin insanlardan müsahibələr alınacaq, materiallar hazırlanacaq. Ümidimizi itirmirik. İnşallah, jurnal yaşayacaq. Elə bir planımız var.

Qurban Yaquboğlu: Hərçənd kənardan baxan adam düşünər ki, tannmış bir yazıçı qızı necə olur jurnalına vəsait tapa bilmir...

-Hamı elə düşünür. Elə təəssürat yaranıb ki, guya Anar müəllim çox imkanlı adamdır, ailəsinin heç bir problemi yoxdur. Amma hamı kimi biz də böhranın təsiri altındayıq, hamı kimi biz də eyni çətinlikləri çəkirik, hamı kimi bizim də problemlərimiz var. Hətta mən onları səsləndirsəm, siz təəccüblənəcəksiniz.

Qurban Yaquboğlu: Biz o problemləri danışmağınızdan yanayıq.

-Siz soruşun mən danışım.

Qurban Yaquboğlu: Hansı problemlər sizi narahat edir?

-Məsələn, maliyyə problemləri. Vaxtilə baş redaktoru olduğum üç jurnalım var idi. İkisinin təsisçisi mən deyildim. Çox gözəl işləyirdik, amma maliyyə problemləri ilə üzləşdik və onları heç cür həll edə bilmədik. Bəlkə mənim səriştəm çatmadı, bəlkə vəziyyət elə alındı. Amma nəticə etibarilə jurnalların nəşrini dayandırdıq. Halbuki yaxşı jurnallar idi.

Hamıya bir-bir səbəbini deyəndə təəccüblə qarşılayırdılar: "Yəni sizin də maliyyə probleminiz var?" Axı nədən olmasın? Eyni problemlərlə biz də üzləşirik. Mən o adamlardan deyiləm ki, hamıya şikayət edim, vəsait tələb edim. Ona görə obyektiv və subyektiv səbəblərdən jurnalların fəaliyyətini dayandırmalı olduq.

Sevinc Fədai: Sizcə, belə bir təəssüratın yaranmasının səbəbi nədir?

-Səbəbini mən də bilmirəm. Əgər insan öz zəhməti ilə dolanırsa və bu, büdcə təşkilatıdırsa, oradan maaş alır və onun miqdarı da hamıya bəllidir. Əgər onun başqa yerdən gəliri yoxdursa, qiymətlərin artımı da birbaşa ona da təsir edəcək. Ona görə maliyyə problemləri hamı kimi bizə də öz təsirini göstərir. Niyə də olmasın?

Əksinə, Anar müəllim və onun ailəsinin hansısa problemlərimin olmaması qənaəti mənə qəribə gəlir. Bunun səbəbi mənə də maraqlıdır, brifinqdəyik, mən də sizdən soruşmaq istərdim...

Nərmin Muradova: Yəqin siz də məşhur, elitar, vəzifədə olan başqa insanlar haqda o cür düşünürsünüz...

-Ola bilər. Mən də düşünə bilərəm ki, kiminsə zahiri görünüşü, özünü aparması, cəmiyyətdə tutduğu yer, vəzifəsi onu problemlərdən özünü sığortalayıb. Ola bilər bu həqiqətən də belədir. Amma ola da bilər ki, mən bir təsəvvürdəyəm, əslində, vəziyyət isə tamam başqa cürdür.

Mənim heç təsəvvür etmədiyim, ağlıma belə gətirmədiyim insanın elə imkanları ortaya çıxar ki, heyrətlənərəm.

Qurban Yaquboğlu: Mən bu təsəvvürün yaranması ilə bağlı fikir deyim. Babanız xalq şairi Rəsul Rzanın, eləcə də atanız Anarın vaxtilə çoxlu kitabları çap olunub, buna görə yüksək qonorar alıblar. Soruşula bilər ki, bu pullar hara gedib?..

-Pullar vardı, xərcləndi... Bəs biz də yaşamaq üçün yeyirik, içirik, geyinirik. Təbii ki, pul - saxlayıb üstündə oturmaq üçün deyil. Razıyam, vaxtilə fərqli idi. Sovet vaxtı babam, eləcə də digər yazıçı və şairlər çox yaxşı qonorar alırdılar. Onun da hesabına özlərinə nəsə edirdilər. Bir də o vaxt ev-mülk almırdılar. Evi hökumət verirdi. Yadımdadır, uşaq vaxtı iki ev dəyişmişdik. Heç birini atam almamışdı. JEK-dən hansı binada yaxşı evin olduğunu deyirdilər, məsləhət olurdu, tanışlıqlar vasitəsilə evi verirdilər. Nə pulla, nə başqa nə iləsə ev almaq olmurdu.

Sevinc Fədai: Belə bir təəssürat da var ki, illərdir Yazıçılar Birliyi kimi qurumun başında duran Anar müəllim yenə də tanışlıqlar və öz nüfuzu hesabına problemlərini həll edir.

-Ola bilər. İllər boyu xalqa göstərdiyi xidmətlərin, gördüyü işlərin sayəsində niyə də onun nüfuzu olmasın? Həmişə fikirləşirəm ki, yenə eyni fikirdə qalıram: o səviyyədə, o miqyasda insanın nüfuzu da, hörməti də olmalıdı.Bu öz yerində.

Əlbəttə, atam kiməsə müraciət eləsə, sağ olsunlar, hörmət edib hansısa problemini həll edə bilərlər. Amma indi zəmanə dəyişib, əvvəlki kimi deyil. Əgər əvvəllər nüfuzun, hörmətin yeri ayrı idisə, o, heç bir açarla açılmayan qapıları açırdısa, indi elə deyil. Etiraf edək ki, indi hörmət və nüfuz çox böyük rol oynamır.

Rəqsanə Həsənova: Bəs onda bu prosesdə nə və hansı meyarlar böyük rol oynayır?

-Mənə elə gəlir, indi hansısa imtiyazlar, vəzifə, vəzifədən irəli gələn güc, qüvvə daha çox rol oynayır. Amma yenə də təkrarlamaq istəyirəm ki, ağsaqqala hörmət bizdə hər zaman olub, indi də var. Bunu danmaq düz deyil.

Rəqsanə Həsənova: Anar müəllim çox ciddi bir adam təsiri bağışlayır. Ailədə necədir?

-Deyə bilmərəm ki, o cəmiyyətdə bir cür, ailədə başqa cürdür. Cəmiyyətdə özünə qapanmış, hansısa fikirləri, düşüncələri ilə təkbətək qalmağı xoşlayan bir adamdırsa, ailədə də elədir. Evdə hamımız televiziyaya baxırıqsa, bir də görürsən, Anar müəllim fikrə dalıb, öz aləmindədir. Onu öz aləmindən ayırmaq istəmirik. Anlayırıq ki, yaradıcı insandır və öz aləmində tək qalmaq istəyir.

Hətta cəmiyyət içində olanda belə... Bu baxımdan həmin təəssürat yanlış deyil, həqiqətən də elədir.

Qurban Yaquboğlu: Anar müəllimlə sizi birləşdirən bir Təhminə obrazı var. Yəqin ki, Anar müəllimin çox sevdiyiniz əsərini soruşmaq lazım deyil. “Altıncı” romanını yazmaqla siz bu suala cavab vermiş oldunuz. Doğrudur?

-Yox, qətiyyən elə deyil. "Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi" gənc yaşlarımda oxuyub, xeyli təsirləndiyim əsəridir. Amma deməzdim ki, bu, onun mənə təsir edən ən vacib əsəridir. Elə deyil. Mənim üçün atamın ondan da təsirli hekayələri var. Məsələn, “Asılqanda işləyən qadının söhbəti”, yaxud “Mən, sən, o və telefon”, “Gürcü familiyası”, “Ötən ilin son gecəsi”, “Taksi və vaxt”. Onlar hamısı fəlsəfi düşüncələrlə zəngin olan və onun iç dünyasını açan əsərlərdir. Mən həmin əsərlərdə daha çox onun özünü görürəm.

“Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi” isə daha çox sosial romandır. Bizim cəmiyyətdə, ailədə olan sosial, məişət problemləri və onların fonunda Təhminənin tənha obrazı. Mən bunu belə qəbul edirəm. Yəni bütün bunlardan kənarda duran, cəmiyyətə kənardan baxan, cəmiyyət tərəfindən başa düşülməyən və onu özününkü eləyə bilməyən, tənha gəlib, tənha gedən bir obraz. Təhminə hətta indiki cəmiyyətin də çox xarakterik obrazıdır. Hər zaman belə tənha qadınlar olub. Onların daxili çox zəngindir, amma zənginliyi hansısa formada göstərəndə düzgün qəbul olunmurlar. Və bu da onların problemidir.

Qurban Yaquboğlu: Bir vaxtlar Azərbaycanda qadınlarda Təhminəyə oxşamaq meyli güclü idi . Siz Təhminəyə oxşamaq istəmisiniz?

-Qətiyyən istəmirdim. Ümumiyyətlə, məndən ideal qadın obrazımı soruşanda heç kimin adını çəkə bilmirəm. Ədəbiyyatda ideal sandığım və özümə yaxın hesab etdiyim obraz yoxdur. Bəlkə də gənclikdə nə vaxtsa olub, amma indi yoxdur.

Belə çıxır ki, Təhminə öz ölümü ilə məğlub olub. Amma mən hesab etmirəm ki, Təhminə məğlubdu. Onun əsas qalibiyyəti ondadı ki, nəsillər boyu Azərbaycan oxucusunu düşündürür. O düşündürə-düşündürə yaşayır. Bəlkə də sağ qalsaydı, yaxud əsər xoşbəxt sonluqla nəticələnsəydi, bu qədər adama təsir etməzdi. Bu, yazıçı fəndidir. Yazıçı baş qəhrəmanı öldürməklə onun təsir gücünü artırıb.

Bununla belə, Təhminə üçün həyat həmişə çətin olardı. O yaşasaydı gərək hamı kimi cəmiyyəti qəbul edəydi, yaxud cəmiyyət onu qəbul edəydi... Bu da qeyri-mümkündür. Hər bir cəmiyyətdə seçilən fərd olur, onlar öz aləmində cəmiyyətə üsyan edir. Təhminə də üsyan edən obrazlardandır.

Qurban Yaquboğlu: Mən elə düşündüm ki, sizin də Təhminə kimi bu cəmiyyətlə konfliktləriniz olub.

-Mənim o qədər konfliktim olmayıb. Hər bir fərd kimi hansısa narazılıqlarım, qəbul etmədiyim məqamlar olub, var.

İnanmıram ki, Təhminə yaşadığı cəmiyyətdə kimisə dəyişə bilsin. Heç Zauru da dəyişə bilmədi. Özü də müəyyən mənada cəmiyyət qarşısında məğlub oldu. Yenə deyirəm, onun yeganə qalibiyyəti illər boyu oxucunu düşündürməsidir. Və Azərbaycan qadın oxucuları bəlkə də Təhminəyə xas olmayan cəhətləri də ona əlavə edərək ideallaşdırırlar.

Nərgiz Cavadzadə: Sizin cəmiyyətdə dəyişmək istədiyiniz nələr var?

-Mən istərdim ki, cəmiyyətimizdə aqressiya azalsın. Təəssüf ki, cəmiyyətdə bir-birinə düşmən mövqedə dayanan insanlar çoxalıb. Hər bir ölkədə paxıllar, gözü götürməyənlər, həsəd aparanlar var. Amma son zamanlar bu, bizdə lap çoxalıb. Özü də artıq bunu gizlətmirlər.

Bunun yaranma səbəbləri məni də düşündürür. Əlbəttə, bunun içində sosial problemlər, qayğılar və sair də var. Amma zənnimcə, bunlar bizim millətə xas olmayan cəhətlərdi. Biz çox xeyirxah insanlar olmuşuq, bir-birimizin halına yanmışıq, kömək etmişik, əl tutmuşuq.

Bəs bu gün bir binada yaşayan qonşular bir-birilərini tanıyırmı? Amma əvvəllər get-gəl vardı, hamının xeyri-şəri bir yerdə olardı. Bakı, Azərbaycan həmişə beynəlmiləl olub.

Bəlkə də bəlli Qarabağ problemi, bədnam qonşular münasibətləri korlayandan sonra bu cür meyllər güclənib. Müharibə vəziyyətinin təhtəlşüura təsiri güclüdür. Torpağı natamam olan birinin özü də tamamam olur. Mən şəxsən özümü elə hiss edirəm.

Niyə mən Qarabağ mövzusuna müraciət etmişəm? Niyə bu, həmişə mənim üçün aktual olub? Elə indi də yazsam yenə bu mövzuya biganə yanaşa bilməyəcəm. Hesab edirəm ki, bir millətin ki, torpağı natamamdır, o millət tam xoşbəxt ola bilməz.

Ruslan Xəlil: Yaradıcı adam üçün vacib amillərdən biri azadlığının, sərbəstliyinin olmasıdır. Məncə, siz tam azad deyilsiniz. Atanıza, işlədiyiniz yerə, sizə olan münasibətə görə içinizdə daxili senzuranız varmı?

-Tam səmimi etiraf edirəm ki, mənim də daxili senzuram var. Yəqin bu, daxili tərbiyədən irəli gələn nüansdır. Nələrisə etməyi özümə icazə verə, yediyim çörəyə xilaf çıxa bilmərəm. Bu, artıq daxili tərbiyədən, mədəniyyətdən irəli gəlir. Bu, mənə nələrisə açıqlığı, çılpaqlığı ilə açıb etiraf etməyə imkan vermir. Amma təbii ki, o fikirlər mənim beynimdən keçir.

İnsan bəlkə də hər şeyi üzə desə tam azad olardı. Bu, mənim daxili sərbəstliyimin, azadlığımın göstəricisidir. Amma elə deyil. Biz cəmiyyətdə yaşayırıq. Hər insan düşündüyünü, ilk ağlına gələni desə, onda hansı cəmiyyətdə yaşayarıq?

Bir də var vicdana qarşı getmək. Bunu atam deyir, elə mən də o fikirdəyəm ki, heç vaxt vicdanım icazə verməyən hərəkəti etməmişəm, sözü deməmişəm. Allaha çox şükür ki, vicdan əzabını çəkməmişəm.

Rəqsanə Həsənova: Günel xanım, iki qız anasısınız. Onları yazmaq qabiliyyəti varmı?

-Bəli, var. Böyük qızımın 21, kiçiyinin 16 yaşı var. Böyük qızım ailəlidir, yaxınlarda nənə olacam. Ona görə də rollar, statuslar dəyişir. Bu, mənə bir az qəribə gəlir. Amma həyatdır və davam edir.

Nərmin Muradova: Razılaşırsınız?

-Razılaşmayıb nə edəcəm ki...

Nərmin Muradova: Keçirdiyiniz hisslər maraqlıdır...

-Əvvəl bu, mənə qəribə gəldi. Hətta çaşdım. Qızım ailə qurmağa hazırlaşanda bilirdim ki, həyatın axarı ilə bir gün nənə də olacam. Amma düşünmürdüm ki, tez olacaq, düşünmürdüm ki, belə olacaq. Qızım gənc yaşda ailə qurdu, elə mən də o yaşda ailə qurmuşdum.

O ki qaldı yaradıcı istedadlarına... Bu yaxınlarda böyük qızım sözün həqiqi mənasında məni heyrətləndirdi. Hiss elədim ki, onun çox gözəl yazı qabiliyyəti varmış. İndi bu çox populyardır, gənc qızlar bloq yaradıb, öz hisslərini yazırlar. O da gənc ana kimi keçirdiyi hissləri yazır. Hələ ki, yazdıqları kompyuterdədir, amma yəqin bir gün geniş oxucu kütləsinə təqdim edəcək. Bu, nə ədəbiyyatdır, nə də publisistikadır. Bu, sadəcə yaşadığın hisslərin ifadəsidir. Bunu da qızım çox gözəl, axıcı dillə yazıb və maraqla oxunur.

O biri qızımın fotoya və rəsmə meyli var. Gələn il məktəbi bitirib tələbə olacaq. O da çox gözəl şəkillər, fotolar çəkir. Hər ikisi yaradıcı ruhludur. Və dillərə çox meylləri var. Mən o cəhətdən elə də qabiliyyətli deyiləm. Vaxtilə öyrəndiyim ana dilimi, rus və türk dillərini normal səviyyədə bilirəm, vəssalam.

Qurban Yaquboğlu: Səhv etmirəmsə, Türkiyədə də yaşamısınız.

-Bəli, yaşamışam. Atam və yoldaşım Türkiyədə işləyirdi, anamın elmi fəaliyyəti ilə bağlı işləri vardı, mənsə orda bir semestr Memar Sinan Universitetində staj keçmişəm. İxtisasca türkoloqam. Bakı Dövlət Universitetinin Şərqşünaslıq fakültəsinin “Türkologiya” bölümündə oxumuşam.

Qurban Yaquboğlu: İnsanın axtarışları içərisində coğrafi ərazilər də mühüm rol oynayır. Dediniz, Türkiyədə yaşamısınız, qardaşınız da xaricdə yaşayır. Heç ölkədən gedib başqa yerdə məskunlaşmaq hissi olubmu?

-Qardaşım indi Misirdə səfirdir. Mənə gəlincə, ölkəni daimi tərk etmək arzum, niyyətim yoxdur. Amma yeni yerlər görmək, havanı dəyişməyi sevirəm. Səyahətləri çox xoşlayıram və düşünürəm ki, həyatın ən böyük ləzzətlərindən biri müxtəlif ölkələri görmək, mədəniyyətlərini öyrənmək, insanlarıyla tanış olmaqdır. İmkan olduqca bunu gerçəkləşirirəm.

Nərmin Muradova: Yazmaq üçün hara gedərdiniz?

-Təsəvvürümdə canlanır ki, Skandinaviyada bir meşədə, yaxud gölün qırağında bir daxmam var. Telefondan, internetdən uzaq bir yer... Bir il orda qalıb əsərlər yazardım.

Nərmin Muradova: Hazırda hansı əsər üzərində işləyirsiniz?

-Teatr üçün pyes üzərində işləyirəm. Onu bitirəndən sonra teatra təqdim edəcəm.

Nərmin Muradova: Bu, ilkdir?

-Bir dəfə belə bir təcrübəm olmuşdu. Deməzdim ki, uğurlu təcrübədir. Hərçənd tamaşa çox gözəl teatrda – “İbrus”da, istedadlı gözəl aktyorlar tərəfindən təqdim olunmuşdu. Səhv etmirəmsə, bu, orda nümayiş olunan son tamaşa oldu. Sonra teatr bağlandı.

Nərmin Muradova: Niyə uğurlu hesab etmirsiniz?

-Uğursuz da demək olmaz. Çünki cəmi iki dəfə nümayiş olundu. Bilirsiniz ki, “İbrus”un zalı çox balaca idi, yəni tamaşanın böyük anşlaqla keçdiyini desəm, yalan olar. Nümayiş olundu, razı da qaldılar, amma mən qane olmadım. Tamaşanın rejissoru Pünhan Həsəni idi. Çox istedadlı rejissordur və xeyli əziyyət çəkmişdi. Görünür, mənim təcrübəsizliyimdən qaynaqlanırdı. İlk işim idi və tamaşanın formatını təsəvvür edə bilmirdim.

İndi yazdığım pyes rus dilindədir, bitəndən sonra Rus Dram Teatrına təqdim edəcəm. Bir pyesi də Azərbaycan dilində yazıram.

Nərgiz Cavadzadə: Teatr demişkən, son günlərin aktual mövzusu Fuad Poladovun “Azdrama”nı tərk etməsidir. Bu qərarı necə qarşıladınız?

-Fuad müəllim bizim ən istedadlı aktyorlarımızdan biridir. Onunla heç vaxt sıx əməkdaşlığımız olmayıb, amma özünə, işinə, hər bir addımına çox böyük hörmətim var. Əgər belə qərar veribsə deməli, düzgün olanı budur. Amma özəyində duran məsələ mənim üçün müəmmadır. Çünki məsələnin tam olaraq necə baş verdiyini bilmirəm.

Nərmin Muradova: Son dəfə hansı teatrda olmusunuz?

-Burda son dəfə Rus Dram Teatrında Fəxrəddin Manafovun ifasında təqdim olunan “Kazanova: sevgi dərsləri” tamaşasına baxmışam. Ondan sonra da Moskvanın MXAT Teatrında Çexovun “Çayka” əsəri əsasında hazırlanan tamaşasını izlədim və mənə çox təsir etdi. Tamaşada Oleq Tabakov kimi böyük aktyor oynayırdı. Tamam başqa, fərqli təəssüratdır. Gəlin bunu incələməyək.

Ruslan Xəlil: Gənc yazarlarla atanız arasında hər zaman bir çəkişmə olub. Anarın qızı olaraq onlara cavab vermək istəyiniz olubmu?

-Heç vaxt belə bir istək olmayıb. Əvvəla, ona görə ki, oxumuram. İkincisi, belə şeylərə vaxt ayırmağı lazım bilmirəm. Xəbərim olur, deyirlər, eşidirəm, amma özüm oxumuram ki, qanım qaralmasın. Bilirəm ki, yazdıqları həqiqətdən uzaqdır, belə olan halda ona niyə cavab yazım?

Ruslan Xəlil: Bəs gənc yazarların əsərlərini oxuyursunuzmu?Bəyəndiyiniz əsərlərin, müəlliflərin adlarını çəkə bilərsinizmi?

-Əlbəttə, oxuyuram. Deyə bilmərəm ki, hamısı ilə tanışam, yazılanların hamısını oxumuşam, xeyir, elə deyil, çünki vaxt məhduddur. Bəzən də oxuduqlarıma lazımsız vaxt sərf etdiyimi düşünmüşəm. Ad çəkmək istəmirəm, kimisə unudaram, inciyər.

Yazıçılıq hadisəni, fikri kağıza köçürmək deyil. Həm də onun bədii vasitələrlə maraqlı və oxunaqlı olmasını təmin etməkdir. Pinti dildə yazılan, maraqlı bir detalı maraqsız təqdim edən yazıları oxumaq heç ürəkaçan deyil. İdeyadan savayı həm də yazıçılığın səviyyəsi olmalıdır. Bunun üçün çoxlu oxumaq, mütaliə etmək lazımdır. Oxucu yazı texnikasından da zövq almalıdır. Hərdən bir publisist əsər oxuyursan, sonda görürsən ki, bədii əsərdir. O qədər gözəl işlənib, yazılıb ki, biz onu real əsər kimi qəbul edirik. Halbuki bədii əsərdir. Bu, yazıçının ustalığını ortalığa qoyur.

Amma elə əsərlər var ki, beşinci sinif şagirdinin yazdığı yazı səviyyəsindədir. Amma buna baxmayaraq deyir ki, mən yazıçıyam, belə gözəl əsərlər yazmışam. Bu, düzgün deyil. Yazıçı yazmağa başlayana qədər çoxlu oxumalıdır.

Qurban Yaquboğlu: Yazıçı Anarda xoşlamadığınız fikir, yanaşma tərzi yoxdur?

-Onun daha əvvəlki əsərlərini gənc yaşlarımda oxumuşam. Gənclik təəssüratı başqadır, yaşa dolduqca təcrübəmiz artır, münasibətlərimiz dəyişir. Gənclikdə müəyyən idealizm vardı, valeholma, heyrətlənmə hissimiz daha qabarıq idi, buna görə mən Anar müəllim əsərlərinə daha çox heyrətlənirdim. Oxuduqlarım mənim üçün etalon, nümunə idi.

Daha sonralar onun da ədəbiyyatda yolu bir az fərqli istiqamət aldı. Son iri əsərlərindən biri “Göz muncuğu”dur. Etiraf edim ki, onu oxuyanda mən çox şeyləri anlamadım. Halbuki mənim də yaşım artıb, təcrübəli olmuşam, bununla belə əsərdə bir çox məqamı anlamadım.

Anlayıram ki, bu, yeni bir söz, yeni bir yoldur. Amma tam qəbul edə, daxilimdən keçirə bilmədim. Necə ki, “Macal”ı və o dediyim hekayələri qəbul etmişdim, bunu edə bilmədim.

Qurban Yaquboğlu: Düzü “Macal” həm mənim, həm də məndən əvvəlki nəsil arasında o qədər də populyar deyil. Amma mən onu həmişə xüsusi qeyd edirəm.

-O əsər öz qiymətini tapmadı. Ona görə ki, “Beşmərtəbəli evin altıncı mərtəbəsi”ndən iki il sonra ortaya çıxdı. Və o əsərin təsiri, rezonansı o qədər güclü idi ki, “Macal” onun kölgəsində qaldı. O dönəmdə atam çox məhsuldar idi, çox əsər yazırdı. Tamaşalar qoyulurdu, filmlər çəkilirdi, dövlət mükafatını da o zaman aldı. Hadisələr, əsərlər, yaradıcılıq çox zəngin idi, ona görə bu əsər kölgədə qaldı, tam anlaşılmadı. Və təəssüflər olsun ki, onun əsasında film də çəkilmədi. Halbuki atamın çox əsərini ekranlaşdırıblar, hətta “Əlaqə” povestini də. Amma bu əsərin taleyi gətirmədi.

“Macal” sosial və indi də çox aktual əsərdir. Bayaq dediklərimə qayıdıram, bu gün insanlar bir- birinə qarşı aqressiv, daha hövsələsiz, səbirsiz olublar. Baş qəhrəman Fuad da cəmiyyətin məhsulu idi. O illərin cəmiyyəti onu məhz bu cür etmişdi. Fuad çox kasıb ailədən idi, arxasında heç kim dayanmırdı, amma dostlarına və müəlliminə baxmayaraq cəmiyyət onu əzə bildi. O cəmiyyətə uyğunlaşdı. Onun qrafikində “özümlə təkbətək görüş” sözü var idi, hər dəfə də o görüşü bir gün də təxirə salırdı. Özü ilə olan dialoq nə qədər ki, təxirə salınır, həyat və cəmiyyət onu əzə-əzə gedir. Biz artıq o cəmiyyətin təsiri altında özümüz də başqalaşmağa başlayırıq. Özümüzlə təkbətək söhbətə vaxtımız, imkanımız qalmır.

Rəqsanə Həsənova: Bilirəm ki, Nərgiz Cəlilova ilə çox yaxşı dostsunuz. Tanınmışlardan başqa kiminlə dostluq edirsiniz?

-Bəli, o mənim çox yaxın rəfiqəmdir. Xətrini çox istədiyim, çox səmimi, doğma bir insandır. Elçinin qızı Günay Əfəndiyeva ilə uşaqlıqdan rəfiqəyik. Yalçın Adıgözəlov, onun həyat yoldaşı ilə yaxın dostuq. Ətrafda çox yaxın və səmimi münasibətlərimiz olan çox insan var. Gündə görüşüb, danışmasaq da hər qarşılaşanda çox səmimi, mehriban, hardasa nostalji xatirələrlə dolu söhbətlərimiz olur.

Bir söz var, deyir bəzi dostlarımı ölüm aldı, bəzilərini həyat. Allah eləməsin ki, dostlarımı həyat alsın. Hər halda dost, rəfiqə sarıdan heç vaxt məyusluq hissi yaşamamışam. Allah eləsin ki, sona kimi elə olsun. Sizə də onu arzulayıram.

Qurban Yaquboğlu: Deyəsən, qapalı insan deyilsiniz?

-Qətiyyən. Əksinə, ünsiyyətciləm. Amma ünsiyyətcil olmağın da bir forması var. Hamı ilə dostluq etmək mümkün deyil. Dost çox olmalı deyil. Səmimi dostlar bir, iki, uzaqbaşı üç nəfər olmalıdır. Elə adamlar var ki, onların əhatəsində özünü çox rahat hiss edirsən. Çünki energetikası, aurası xoşdur və onlarla daima ünsiyyətdə olmaq istəyirsən. Bəzi adamlarla ünsiyyətdə isə əksinə, enerji itirirsən. Söhbət əsnasında başın ağrıyır, yorulursan. Elə adamlardan bir az uzaq dayanmaq lazımdır...

Nərmin Muradova
Fotolar Elçin Murad