Elçin Hüseynbəyli: “İnciməsinlər, onların yazdıqları…” – Müsahibə

“Futbol hansı dəyərə söykənir ki, sən ora milyardlar xərcləyirsən? Bu ağılsızlıqdır. Sən hakim, həkim, genetik yetişdirməlisən, yəni dünyaya vacib olan sahələri inkişaf etdirməlisən. Amma indi kimsə bir topun arxasında düşüb, aparıb bir qapıdan keçirir və buna görə milyardlar qazanır. Çox absurddur”.

Azərbaycan Yazıçılar Birliyi (AYB) sədrinin müşaviri, yazıçı Elçin Hüseynbəylinin Teleqraf.com-a müsahibəsini təqdim edirik.

- Elçin bəy, bu darıxdırıcı karantin günlərini necə keçirirsiniz, hansı işlə məşğulsunuz?

- Evdə nə qədər oturmaq, nə qədər bir-birinin üzünə baxmaq olar? Məni karantindən nəvəm çıxardı. O vaxt İstanbuldan gətirdik ki, bir az qalsın, araya karantin düşdü, qaldı bizdə. Çox pozitiv uşaqdır, bizi darıxmağa qoymur.

Müəyyən yazılar, “Komadakı mən” romanı üzərində işlədim. Eyni zamanda, “Vida” romanını bitirdim, yaxınlarda nəşr olunacaq. Feysbukdakı dostlarımın darıxmaması üçün bəzi hekayələrimi paylaşdım. “Qələm” nəşriyyatının rəhbəri Pərviz Əyyubovun təklifi ilə uşaqlar üçün kitab yazdım. Dedi ki, tanınmış yazıçıların bir çoxu uşaqlar üçün kitab yazıb, siz də yaza bilərsiniz.

Mən ona bir neçə hekayə göndərmişdim. Yeddi hekayə yazdım. Bu kitab orta məktəblərin aşağı sinif uşaqları üçün nəzərdə tutulub. Məktəblilər üçün “Şrek Azərbaycana gəlir” adlı bir pyesim var. Ola bilsin ki, o da ayrıca kitab şəklində çıxsın.

Çalışdım ki, bu darıxdırıcı günlərdə yeni bir şey olsun. Hər yer bağlıydı, nə gedə, nə də gələ bilirdin.

- Ədəbiyyat adamlarının əksəriyyəti şikayətləndi ki, karantinin ağır şərtləri yaradıcılığa, məhsuldarlığa mənfi təsir etdi.

- Hər gün səhər-axşam gəzməyə vaxt ayırıram, bunu karantin günlərində icazə ilə edirdim. O günlərdə müxtəlif köşə (“Karantin günləri”, “Karantin dərsləri” və s.), tənqidi (“Uhan bazarı”) yazılar da yazmışam. Yəni çalışmışam ki, maarifləndirici və tənqidi yazılarım da çap olunsun.

Əlbəttə, karantin adamda ruh düşkünlüyü yaradır. Sanki insanın ilhamı ölür. Bilirsiniz, biz ünsiyyət sevən, səmimi və istiqanlı xalqıq. Bir-birimizdən enerji alırıq, biz görüşməsək, yeyib-içməsək, deyib-gülməsək, bir masa arxasında oturmasaq, görünür, ilhamlana bilmirik. Biz hələ özünə qapanma mühitinə gəlib çıxmamışıq. Tendensiya onu göstərir ki, ağıllı telefonlar insanları biganələşdirir. Bu biganəlik ailələrə də sirayət edir.

Bir də görürsən, hərə öz telefonunu, kompüterini götürüb bir yerdə özünə qapanır. Amma şükür Allaha ki, hələlik özünütəcridə gəlməmişik, amma buna doğru getdiyimizi düşünürəm. Mən bunu qəbul etmirəm.

- Yaxın illərdə Azərbaycanın ən populyar, haqqında ən çox söhbət gedən yazıçılardan biri idiniz. Hazırda gözə görünməməyiniz nəylə bağlıdır?

- Yəqin ki, siz sosial şəbəkələri nəzərdə tutursunuz. Mən sosial şəbəkələrdə aktiv deyiləm. Mənə elə gəlir ki, sosial şəbəkələr “xəstəlik”dir. Hələ neçə il əvvəl Çində on milyon insan kompüterlərin yaratdığı xəstəlikdən müalicə olundu. Müşahidə edirəm ki, çoxları artıq “xəstə”dir. Yemək yeyəndə görürsən ki, onun fikri ancaq telefondadır, Feysbukda, sosial şəbəkələrdədir. Bu baxımdan fəal görünməyə bilərəm.

İndi “Vida” romanı əsasında bir film ssenarisi yazıram. Düşünürəm ki, bu ssenarini hansısa bir yerə çıxaracağıq. Bir neçə tanınmış rejissorlarla söhbətimiz olub. İdeyanın özü maraqlı və cəlbedicidir. Vaxtilə bir hekayəmi ermənilər oğurlayıb “Hər bir erməni” adlı film çəkiblər. Hekayəni tərsinə çevirib, öz xeyirlərinə ekranlaşdırıblar. Süjet eynidir, sadəcə olaraq, azərbaycanlılar ermənilərlə əvəz olunub. Biz də çalışırıq ki, ortaya bir film qoyaq.

- Hədəfiniz hara qədərdir?

- Bu, beynəlxalq festival – Avropaya hədəflənmiş bir film olacaq. Yəni yaradıcılıq baxımından fəalam, hər həftə köşə yazıram. Düşünmürəm ki, Azərbaycanda məndən fəal yazıçı var. Dramaturgiya ilə də məşğulam. Şuşa Teatrında bir tamaşam hazırlanır. Ağdam Teatrında bir tamaşam səhnəyə qoyuldu, pandemiyaya görə gedə bilmədim. Yalnız sosial şəbəkələrdə aktiv deyiləm.

- Amma sizi heç əvvəlki qədər telekanallarda da görmürük.

- Razıyam, telekanallarda da az-az görünürəm. Mənə elə gəlir ki, biz danışmaq istədiklərimizi danışmışıq. Bilirsiniz, özümü təkrarlamaq istəmirəm. Bəzən dəvətlər gəlir, amma məcburam ki, imtina edim. Eyni şeylərdən nə qədər danışmaq olar?

- Ədəbi mühiti izləyirsizmi? Sizcə, yazılan əsərlərin bədii keyfiyyətiylə həmin əsərin özünün və müəllifinin populyarlığı üst-üstə düşürmü?

- Müəyyən mənada üst-üstə düşür. Son zamanlar bir neçə əsər oxudum – Şərif Ağayarın “Ağ göl” romanı, Mübariz Örənin “Balıq gülüşü” hekayəsi, Səfər Alışarlının “Qız və maneken” kitabını, Narıngül Nadirin “Günəş üzlü qadın” hekayələr kitabını, Səyyad Aranın “Başdaşı” romanını. Bu əsərlərin hər biri özlüyündə maraqlıdır. Ola bilər ki, bir yazıçı kimi nələrsə məni qane etməsin. Çünki mənim yazıçı maneram, təhkiyəm, düşüncə və müşahidəm fərqlidir. Bundan başqa Tural Anaroğlunun “Yadplanetli” hekayəsini oxudum.

- Niyə məhz bu imzaları oxudunuz?

- Çox oxumuşam, bəlkə də 200-ə yaxın adamın adını çəkə bilərəm. Karantin dövründə oxuduqlarımı dedim. Yazıçılar Birliyinin karantinə qədər məruzələri var. Bunu Anar müəllim nəsr üzrə mənə tapşırmışdı. Aprelin əvvəlində məruzə etməli idim. Buna görə çox kitab, həm də jurnalda dərc olunan yazıları da oxudum. Bu məruzələr çap olunacaq.

Çox ad çəkə bilərəm. Mən son oxuduqlarımı dedim, karantin günlərində oxuduqlarımı. Məsələn, Əjdər Olun “Lo” romanını da oxumuşam. Bu da karantin günlərinə təsadüf edir.

- Bəs gənclərdən kimləri oxumusunuz, kimlər diqqətinizi çəkib?

- Çalışıram ki, hamısını oxuyum. Maraqlı gəlişmələr, müşahidələr var. Ancaq məni silkələyəni, “bu gözləmədiyim imzadır” deyəcəyim biri yoxdur, inciməsinlər, beləsini xatırlamıram.

- Yəni son illərdə Azərbaycanda yaranmış nəsr və ya poeziya nümunələri arasında hadisə saydığınız yoxdur?

- Nə dünya, nə də Azərbaycandan hadisə sayılacaq əsər oxumamışam. Yazıçının məni maraqlandıra bilməsi daha önəmlidir. Yəni boz olmasın. Məsələn, hava proqnozu ilə başlayan hekayə mənim xoşuma gəlməyəcək. Yazır ki, Zaur çatmaqaş oğlan idi, filankəs də uzunsaçlı qızdı, o bunu sevirdi, bu da onu. Yəni belə, inşa səviyyəli mətnləri oxuya bilmirəm. Bu təkcə məndə belə deyil.

Mən böyük bir dövrü mütaliə ilə məşğul olmuşam, çox ədəbiyyat oxumuşam. Uşaqlıqda əlimizə nə keçdi oxuyurduq, amma müəyyən yaş dövrünə çatdıqdan sonra sistematik olaraq Avropa ədəbiyyatına üz tuturuq.

- Xarici ədəbiyyatdan kimlərə üstünlük vermisiniz?

- Məsələn, Sartr, Kamyu, Prust, Platonov, Selincer... Platonov mənim sevdiyim yazıçıdır. Çox ad çəkə bilərəm. Çox adam heç onların adlarını eşitməmişdi, amma mən onları oxumuşdum. İnsan ona görə mütaliə etməlidir ki, haradan gəlib, hara getdiyini, nəyin ədəbiyyatda olub-olmadığını bilsin. Buna görə də fərqli nələrisə yaratmağa cəhd etməlisən.

Yazıçı fərqli yazan, fərqli düşüncəyə malik... onsuz da yazılanların hamısı təkrardır, sadəcə fərqli rakurslardan yanaşmaq lazımdır. Hamının baxdığı rakursdan baxacaqsansa, bu, bezikdirici olacaq. Fərqli çarpazlardan baxsan, fərqli bir şey edə biləcəksən. Hər halda gözləyirik.

Amma yenə də deyirəm, maraqlı imzalar var, dayanmamalı, yazmalıdırlar. Təəssüflə deyirəm ki, ədəbiyyat arxa plana keçdi. Müsahibələrimdən birində də demişdim ki, dünyada kataklizmlər baş verərsə, ədəbiyyata qayıdış ola bilər. Çünki insanlar humanizm, mərhəmət hislərini itirməyə başlayıblar.

- Bunu nə ilə əlaqələndirirsiniz?

- Görünür, insanlar dünyanın fani olduğunu unutdular, daha çox maddiyyata meyl etdilər. Təkcə Azərbaycanda yox, bütün dünyada ciddi təbəqələşmə gedir. Bir tərəf milyardlar üstündə oturub, bir tərəf quru yerdə yatır. Sosial inqilablar, sosial partlayışlar bütün dünyada gözlənilir. İndi pandemiyanın süni oyun olduğunu deyənlər də bu kimi fikirlər səsləndirirlər. Bunun nə qədər doğru olduğunu deyə bilərəm. Ümumiyyətlə, insanların mərhəmət hislərindən uzaqlaşdığını düşünürəm.

Pandemiya göstərdi ki, xalqlara, insanlara həkim lazımdır. Məsələn, futbol maraqlı oyundur, mən də baxıram. Amma futbol hansı dəyərə söykənir ki, sən ora milyardlar xərcləyirsən? Bu, ağılsızlıqdır. Sən hakim, həkim, genetik yetişdirməlisən, yəni dünyaya vacib olan sahələri inkişaf etdirməlisən. Amma indi kimsə bir topun arxasında düşüb, aparıb bir qapıdan keçirir və buna görə milyardlar qazanır. Çox absurddur.

Pandemiya silkələməlidir, insanlar ayılmalıdır ki, nə etdiklərini görsünlər.

- Bəs pandemiya insanları ayıldacaqmı?

- Bunu bilmirəm. Bu da kataklizmin bir növüdür, mən düşünürdüm ki, insanlar bəlkə də ayılar. Amma baxıram ki, hələ o deyil.

- Nə düşünürsünüz, hesab etmək olarmı ki, ədəbiyyatımız inkişafdadır?

- Düşünürəm ki, ədəbiyyat qürub çağını yaşayır. Bütün dünyada belədir – az və ya çox şəkildə. Ədəbiyyat arxa plana keçir. Əlbəttə, ədəbiyyat həmişə olacaq, amma insanları cəlb etməyə başlayan sahələr yaranmağa başlayıb. Məsələn, sosial şəbəkələr. Əvvəllər filmlərdə öpüş səhnələri olanda bu, uğultu qoparırdı. Bəlkə də insanlar kinoteatrlara buna görə gedirdilər. Kriminal filmlərə də münasibət beləydi. Amma indi belə hadisələr aşkarda, insanların əllərinin altında baş verir.

Pornoqrafiya saytları, erotik nəşrlər, müharibələr, internat oyunları var. Bunlar insanları özlərinə daha çox cəlb edir. Ədəbiyyat isə klassik anlamda qalır, kimlərsə oxumaq istəyirlər.

Amma cavanlarda bu həvəsi görmürəm. Cavanlar siyasi və iqtisadi publisistikaya fikir verirlər. Gənclər daha çox belə kitablar oxuyurlar. Necə varlanmaqla maraqlanırlar, dünyanın siyasi liderlərinin çıxışlarına baxırlar və s. Bütün dünyada belədir. Biz ədəbiyyat baxımından Avropadan 400 il geridəyik, bunu deyəndə həmişə mənə irad tuturlar. Yəni kitab mədəniyyəti, bədii nümunələr baxımından... Baxmayaraq ki, bizim şifahi dastanlarımız var, amma mən yazılı nümunələrdən danışıram.

Biz teatrda da Avropadan üç min il geridəyik. Həm də bizim özəl mentalitetimiz var. Hər xalq da filosof, musiqişünas, futbolçu ola bilmir. Bizim də öz mental dəyərlərimiz var. Əslində haqqımızda deyirlər ki, biz alveri yaxşı bacarırıq. Halbuki mənə elə gəlir, biz pis alverçiyik.

- Niyə “pis alverçi”?

- Xaçpərəstlərlə müsəlmanların alveri arasındakı fərqdən bəhs edən bir yazı yazmışdım. Xaçpərəstin alveri yaxşı gedəndə məhsulun keyfiyyəti yüksəlir, qiymətlər aşağı düşür. Müsəlmanın alveri yaxşı gedəndə qiymət qalxır, keyfiyyət aşağı düşür.

- Avropa ilə ayaqlaşa bilməməyimizin səbəblərini nədə görürsünüz?

- Hər kəs öz sürətinə uyğun yeriyir, yəni nəyin üstündə oturubsa, ona uyğun inkişaf edir. Ədəbiyyat oxumağa uşaqlıqdan vərdiş etmək lazımdır. İnsan oxu mədəniyyətinin nə olduğunu uşaqlıqdan bilməlidir. Bu indi bizdə var, artıq yavaş-yavaş başlayır. Bunun indiki – sürət və maraqların dəyişdiyi əsrdə hansı dərəcədə keçərli olacağını deyə bilmərəm. Amma bu bizim günahımız deyil.

XV-XVI əsrlərdə Avropada məktəblər, universitetlər vardısa, jurnallar, kitablar çap olunurdusa, həmin vaxt bizdə bunların heç biri yox idi. Şah Abbas Venesiyadan çap maşını gətirdi, zərb-məsəllərdən ibarət bir kitab buraxdırdı, xoşuna gəlmədi. Dedi ki, bizim xəttatlar daha yaxşı yazır.

Məsələn, Avropada teatrlar iki min əvvəl – Esxilin dövründə yaranıb. Amma bizdə Mirzə Fətəli Axundovdan başlayır. Bəzən deyirlər ki, gəlin teatrımızın yaranma tarixini qodu-qodu, şəbeh kimi oyunların ortaya çıxmasından hesablayaq. Ona qalmış olsa, bu kimi oyunlar bütün dünyada var. Heç kim teatrı bunlarla bağlamır. Teatr tamaşası, konkret məkanı, müəllifi olan bir yerdir. Bu da Axundovdan başlayır. Yunan teatrının neçə min il, bizim teatrın neçə yaşı var? Ona görə də geriyik, geri də olmalıyıq.

Bu, kosmos deyil ki, bir beyin çıxıb bizi irəli atsın. Bunlar dəyərlərdir, mənəvi məsələlərdir, bunu qabaqlamaq və sürətlə keçmək olmur.

Bunun bizdə nə vaxtsa olub-olmayacağını deyə bilmərəm, amma indi dəyərlər də dəyişir. Teatrlar da dəyişir. Yadımdadır, 20 il bundan qabaq kino və teatrın sintezi ilə məşğul olan Yavər Rzayevlə bir tamaşa hazırladıq, amma bunu keçirə bilmədik. Halbuki mən bunu sonralar ruslarda gördüm, eyni şeyi etmişdilər. Görüsünüz, biz belə yeniliklərə də hazır deyilik. Amma Avropa hazırdır və bunu edir.

- Bəs ədəbi nəşrlər haqda fikriniz nədir, fəaliyyətlərini qənaətbəxş saymaq olarmı?

- Normaldır, izləyirəm. Nəyimiz varsa, odur. Palitra rəngarəngdir – zəifi də, güclüsü də, maraqlısı da var. Amma mütəmadi olaraq izlədiyimi deyə bilmərəm, onda heç mənim yazmağa vaxtım qalmaz. Şoloxova sual verirlər ki, filan əsəri oxuyubmu. O da deyir ki, yox. Yenə sual verirlər ki, bəs nə oxumusan. Şoloxov da cavab verir ki, mən oxucu deyiləm, yazıçıyam.

Bəli, mən həm də oxucuyam. Amma bir müddət, ümumiyyətlə oxumurdum. Sonra oxumağın lazım olduğunu düşündüm.

- Vaxtilə rəhbəri olduğunuz “Ulduz” jurnalını izləyirsinizmi? Keyfiyyətindən razısızmı? Bəs “Ədəbiyyat qəzeti” haqda nə deyə bilərsiniz?

- Azərbaycan ədəbiyyatı, ədəbi jurnallar, nəşrlər, saytlar çalışırlar ki, bizim ümumi palitramızı əks etdirsinlər. Ancaq onlar gedib yaxşı əsər yaza bilməzlər. Mən on il orada olmuşam, öz zövqümə qalsaydı, çox nadir adamların hekayələri çap olunardı. Mən buna naşir kimi yanaşırdım.

Ümumiyyətlə, 200-250 manat maaş alan əməkdaşdan nə gözləyəsən? O, işinə necə can yandıra bilər? O, gör neçə yerdə işləyir? Bunu da nəzərə almaq lazımdır. Bir layihədə işləyir, harasa bir köşə yazır ki, ailəsini dolandırsın. Reallıq budur. Yazıçılar Birliyinin orqanlarının maaşlarına baxın. Əlbəttə, dövlət az-çox yazıçılara da, bizim jurnallara da dotasiya verir. Biz cavan olanda saytlar da, nəşrlər də çox deyildi, pul qazanmaq imkanlarımız çox aşağı idi.

- Hər halda AYB-də qurultay keçiriləcək. AYB-yə yeni sədr seçkisində hansı mövqeyiniz olacaq? Təşkilata yeni sədr gətirilməsinə tərəfdarsızmı? Sədrliyə namizədiniz varmı?

- Mən indi burada AYB sədrinin müşaviriyəm. Bilirəm ki, Anar müəllim sədrliyə namizədliyini irəli sürmək istəyir. İrəli sürəcəksə, biz onu dəstəkləyəcəyik. Anar müəllim istəməsə, biz mümkün variantların üstündə dayanacağıq. Mən o zaman öz mövqeyimi dəqiqləşdirə bilərəm. Hələ ki Anar müəllim sədrliyə namizədliyini irəli sürmək istəyir, biz də onu dəstəkləyəcəyik.

Mən bir şeyi təklif edirəm ki, katiblər də səsvermə yolu ilə seçilsin. İndi Anar müəllimin mövqeyi budur ki, kiminlə işləməsini özü müəyyən edir. Bu mövqeyə də hörmətlə yanaşıram. Mənimsə mövqeyim budur ki, katiblər səsvermə yolu ilə seçilsin.

- Bəs sizin bu posta iddianız varmı?

- Səsvermə yolu ilə olarsa, katib postuna namizədliyimi irəli sürə bilərəm. Yəqin ki, məni orada görmək istəyənlər namizədliyimi irəli sürəcəklər. İndi katiblərin təyinatı sədrin öz seçiminə bağlıdır.

- Bu il Buker mükafatını holland yazıçı Marika Lukas Reyneveld qazandı. Bu məsələ biz də müzakirə mövzusuna çevrildi. Sizcə, yazarlarımızın hər il Nobel, Buker kimi beynəlxalq mükafatlardan kənarda qalması nə ilə əlaqədardır?

- Bu kino, rəsm əsəri deyil, yəni vizual deyil, bu dil məsələsidir. Bunun üçün ciddi peşəkar tərcüməçilərimiz olmalıdır. Mədəniyyət Nazirliyində var, amma zəif səviyyədədir. Ədəbiyyatımızın təbliği məsələsi dövlət proqramı çərçivəsində olmalıdır. Bura peşəkar tərcümə, təqdimat, yazıların və resenziyaların yazılması daxildir.

Avropada təqdimat başqa cürdür, bizdəki ənənəvi təqdimat deyil. Avropada hər tədbirin ayrıca rejissoru olur, musiqiçilər, qiraətçilər, ədəbi tənqidçilər dəvət olunur. Bu tədbirlər az qala, diskussiya klubuna çevrilir. Orada pul xərclənir. Ora elit adamlar, müxtəlif təbəqələrin nümayəndələri, bəstəkarlar, rəssamlar gəlir, dəvət olunur.

Yəni Avropada təqdimatların bu səviyyədə təşkili geniş yayılıb. Bizdə buna keçmək üçün pulumuz olmalıdır. Müəyyən adamlar var ki, pulları var, bunu edə bilər. Amma onların da niyə etmədiklərini bilmirəm.

Görünür, ənənə olmadığına görə etmirlər. Ona görə də Buker və digər beynəlxalq mükafatlar kompleks təqdimat tələb edir. İndi bir də görürsən, kiminsə pulu var, gedib xarici ölkədə kitabını çap etdirir və gülməli vəziyyət yaranır. Adam da var, deyir ki, yaxşı pul aldım, əsəri çap etdim, amma heç nə başa düşmədim. Yəni avropalının baş düşmədiyi iz, kod olmasa, ora çıxmaq çətindir. Avropanın bildiyini Avropaya verməyin də mənası yoxdur. Bizdə əcnəbi adlarla əsərlər yazırlar, elə bilirlər ki, avropalıdırlar. Elə deyil.

Nə qədər ki, peşəkar təqdimat, tərcümə, sistemli proqramlar olmasa, bizim mükafat almağımız həmin ölkələrdə yaşayan adamların boyunlarına düşə bilər. Məsələn, Rusiyada rusca, İngiltərədə ingiliscə, Fransada fransızca yazır. Gələcəkdə Türkiyə, Güney Azərbaycan və Azərbaycanda ortaq bir dil yaransa, bizim xeyrimizə olardı. Məsələn, ispandilli, yaxud ingilisdilli ədəbiyyat çox populyardır. Çünki milyonlarla insan bu dillərdə danışır, yazır. Yəni dil faktoru çox vacibdir. İndi biz bu mükafatları ala bilmiriksə, o demək deyil ki, bizim onlara layiq əsərlərimiz yoxdur.

- Bizim ortaq dilimiz hansı olmalıdır?

- Danışıq dili kimi, Türkiyə türkcəsi. Bu dil daha cəlbedici və daha məqbuldur. 1931-ci ildə Türkiyədə dil qanunu qəbul olundu, bu, o dili korladı. 1931-ci ilədək Osmanlı – Türkiyənin dili Azərbaycan türkcəsi idi. Özbəklərin türkcəsi bizə çox yaxındır.

- Yaradıcılıq baxımından, dilimizin imkanlarını necə qiymətləndirirsiniz?

- İnsan nə qədər çox bilirsə, nə qədər çox hadisədən (kosmos, fizika, riyaziyyat, kimya və s.) xəbərdardısa və həmin olayları yaşayırsa, dili o qədər zəngin olur. Bəzən soruşurlar ki, niyə filan sözün qarşılığı bizdə yoxdur. Ona görə ki, elə şey bizdə olmayıb. Məsələn, bizdə samovar olmayıb, bu sözün qarşılığı da olmayıb. İndi durub buna “özüqaynayan” deməyəcəyik ki!

Məsələn, İT texnologiyaları. Bunun qarşılığını haradan tapım? Dədə-babam da orada işləməyib. Bizim dilimiz ərəb, fars və rus sözləri ilə zəngindir. Ruslar vasitəsilə fransızlar, latın, hətta yunanlardan da nələrsə keçib. Bütün bunlardan istifadə etmək lazımdır. Ərəb və fars sözlərindən qaçmaq lazımdır.

- Elçin bəy, sizi son zamanlarda ən çox nə düşündürür?

- Qarabağ işğal olunandan sonra ən çox bu haqda düşünürəm, bu məni çox qayğılandırır. Bu da sadə məsələ deyil. Ortada beynəlxalq güclər var, onlar da bizim düşmənlərimizin tərəfindədir. Buna görə də vəziyyətdən çıxmaq bizim üçün çox çətindir. Əlbəttə ,özümüz də nələrisə etməliyik, can atmalıyıq. Çapalayarıq ki, bu durumun içindən çıxaq. Bütün xalq – körpəsindən tutmuş, ən böyüyünədək bir düşüncədə olmalıdır.

Düşüncə bu olmalıdır ki, biz bir xalqıq. Qazandığımız bərabər olmalıdır, hamıya çatmalıdır, hər kəsin bacarığına, qabiliyyətinə görə olmalıdır. Birinin cibinə girməklə toplum ola bilmərik, birinin haqqını yeməklə xoşbəxt ola bilmərik.

Millətin bütövlüyü icma düşüncəsindən başlayır, yəni mən səni özüm kimi görməliyəm. Mən hər yerdə yox, vətəndaş kimi bərabərliyin tərəfindəyəm. Yaxşı həkiməmsə, əlbəttə, yaxşı qazanmalıyam. Bunlar başqa məsələdir, yəni vətəndaş olaraq bizə nə çatmalıdırsa, o çatsın. Biz xalq olaraq belə formalaşsaq, Qarabağ məsələsində də uğura nail ola bilərik.

Ölkədə baş verən son prosesləri gördünüz, nə qədər harınlayanlar var. Bu qədər harınlamaq olmaz. Ayıbdır! Biri yatmağa yer tapmır, amma sizin milyonlarla sərvətiniz var. Adam var, deyir ki, filankəsin neçə yüz hektar ərazidə balaca bir villası var, iyirmi ildir ora gəlib-getmir. Halbuki nə qədər qulluqçusu və bağbanı var. Bu tərbiyəsizlikdir.

- Dünyada özünüzdən sonra necə bir iz qoymaq istərdiniz?

- Rəhmətlik Oqtay Rzanın bir şeiri var: “Belə yaşamaqdan çox xoşum gəlir”. Mən heç vaxt elə olmaq istəməzdim, çünki mənim belə yaşamaqdan xoşum gəlir. Gözütox olasan, balalarının yeməyə çörəyi, yatmağa yerin olsun, qayğıların olsun, problemlərin olmasın. Zaman baxımından, bizim ömrümüz çox ani bir şeydir. Bəlkə də heç saniyələrlə də ölçülmür, mən dünyanın nə qədər duracağını bilmirəm.

Özümü elə də böyük bir adam saymıram ki, hansısa bir iz qoyam. Ədəbiyyat qalacaqsa, mənim də hansısa yazım kiminsə xoşuna, kiməsə lazım gələcəksə, bəlkə də nəsə ola bilər...

Amma mən istəyərdim ki, torpaqlarımız azad edilsin, mən də öz kəndimizə qayıdım, bir az oraları gəzim – onda mən çox xoşbəxt olaram, nəinki bir heykəlimin, hansısa bir kitabımın qalacağını düşünməklə özümü xoşbəst sayım. Mənim ayaq izlərim kəndimizdə qalsa, bu daha yaxşı olardı, bu, məni daha xoşbəxt edərdi.

Foto: Ceyhun Rəhimov